Το 1977 ο Στίβεν Κινγκ έγραψε το The Shining (Η Λάμψη).
Το 1980 ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ σκηνοθέτησε την ομότιτλη ταινία.
Δεν γνωρίζω αν υπάρχει άλλη ταινία, που οι οπαδοί της να έχουν ξεψαχνίσει τόσο πολύ. Η Λάμψη, κυρίως λόγω του σκηνοθέτη της, έχει εξεταστεί καρέ-καρέ και έχουν βγει διάφορες θεωρίες, αναλύσεις κτλ. για τα μυστήρια που κρύβει. Σύμφωνα με τους ίδιους η Λάμψη είναι πολλά παραπάνω από αυτό που δείχνει: υποσυνείδητα μηνύματα, η γενοκτονία των Ινδιάνων, η ψεύτικη προσελήνωση, τα μοτίβα στα χαλιά, η αρχιτεκτονική που αλλάζει και πολλά άλλα..
Το ντοκιμαντέρ Room 237 (2012) εξετάζει αυτή την υπόθεση. Πέντε παθιασμένοι Κιουμπρικοί, καλούνται να παρουσιάσουν αλλά και να ρίξουν κάποιο φως στα μυστικά της ταινίας, μέσα απ’ τις πολυετείς μελέτες τους. Το Room 237 (απ’ το ομώνυμο δωμάτιο της ταινίας) είναι ένα ιντριγκαδόρικο ντοκιμαντέρ που οφείλουν να το δουν όχι μόνο οι φανς του Κιούμπρικ, αλλά και οι απανταχού σινεφίλ. Με βάση αυτό, έκανα μια έρευνα σχετικά με την ταινία και τα, υποτιθέμενα, κρυμμένα νοήματα της. Ας κάνουμε τώρα μια βουτιά στον μυστήριο βυθό της Λάμψης του Κιούμπρικ.
[Θα πρότεινα να δείτε πρώτα την Λάμψη -αν δεν την έχετε δει- και μετά να επιστρέψετε εδώ. Θα υπάρξουν σπόιλερ]
Σε πρώτη ανάγνωση
Ο Jack Torrance (Jack Nicholson) πηγαίνει με τη γυναίκα του Wendy (Shelley Duvall) και το παιδί τους Danny (Danny Lloyd) στο απομονωμένο ξενοδοχείο “Overlook”. Εκεί θα περάσουν το χειμώνα προσέχοντας το, ενώ παράλληλα ο Jack θα δουλέψει το βιβλίο που γράφει, μες στην απόλυτη ησυχία. Όμως η απομόνωση αρχίζει σιγά-σιγά να τον τρελαίνει. Πληροφορούμαστε απ’τον διευθυντή του ξενοδοχείου πως ένας απ’τους προηγούμενους επιστάτες είχε σαλέψει και είχε σφάξει την οικογένεια του. Επίσης μαθαίνουμε απ’ την γυναίκα του πρωταγωνιστή (η οποία μοιάζει εκπληκτικά στην Όλιβ του ‘Ποπάυ’, και βασικά είχε παίξει την Όλιβ στο ‘Ποπάυ, ο ναύτης’ της ίδιας χρονιάς, με τον Ρόμπιν Γουίλιαμς), πως ο Τζακ υπήρξε αλκοολικός, και στο παρελθόν είχε χτυπήσει το παιδί του.
Η Λάμψη είναι μια μεγαλειώδης ταινία τρόμου – μάθημα για κάθε επίδοξο σκηνοθέτη. Έχει το κατάλληλο σκηνικό: ένα εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο. Όλοι ξέρουμε πως τα ξενοδοχεία είναι τρομακτικά. Πόσο μάλλον όταν είναι σε χιονισμένο βουνό, με αποκομμένη πρόσβαση.
Δεύτερον, έχει ενδιαφέροντες χαρακτήρες και δυνατές ερμηνείες. Το παιδάκι είναι πραγματικά creepy (δεν χαμογελάει ποτέ), ενώ συχνά μιλάει με την φωνή του φανταστικού (;) του φίλου - του Τόνυ, ο οποίος κατοικεί στο στόμα του. Και τι συμβαίνει με το μικρό του δαχτυλάκι, που το κουνάει κάθε φορά που μιλάει ο Τόνυ;
Ο Τζακ Νίκολσον ερμηνεύει καταπληκτικά την σταδιακή κατάδυση του μέσα στην άβυσσο. Σε μια σκηνή είναι καθιστός στο κρεβάτι του και κοιτάει ακίνητος έξω απ’ το παράθυρο. Δεν κάνει κάτι άλλο, όμως το βλέμμα του και το στήσιμο της σκηνής βγάζει μια κλιμακούμενη ανασφάλεια.
Τρίτο και καλύτερο η σκηνοθεσία. Ο Κιούμπρικ θέτει με μαεστρία και υπομονή τις σκηνές του βγάζοντας τρόμο όχι από ξαφνικά ‘μπου’ αλλά μέσα από αργές, ήρεμες σκηνές. Η περίφημη σκηνή με το ποτάμι αίματος που ξεχύνεται απ’ τα ασανσέρ είναι ενοχλητική, ο μικρός προκαλεί μια διαρκή ανησυχία, ενώ τα μεγάλα πλάνα και οι μακριοί διάδρομοι του ξενοδοχείου είναι σαγηνευτικά τρομακτικοί, παρομοιάζοντας τον λαβύρινθο που υπάρχει έξω απ’ το ξενοδοχείο με τον εσωτερικό χώρο.
Υπάρχει μία σκηνή που ο Τζακ δακτυλογραφεί το βιβλίο του, εμείς τον βλέπουμε από πλάτη, και από μακριά τον πλησιάζει μία φιγούρα. Καταλαβαίνουμε πως είναι η γυναίκα του. Με το που φτάνει δίπλα του, ξαφνικά ο Τζακ με μια κυκλική κίνηση του χεριού σκίζει την σελίδα που δακτυλογραφούσε. Ο Κιούμπρικ παίρνει μια νορμάλ σκηνή και με την υποβολή της κάμερας, τη χρήση της μουσικής και την κίνηση που κάνει ο Τζακ με την σελίδα, δίνει στιγμιαία την εντύπωση ότι της επιτίθεται. Για αυτό το λόγο η Λάμψη θεωρείται από τις κορυφαίες ταινίες τρόμου που έχουν γυριστεί. Προσθέστε στη συνταγή τα δίδυμα ανατριχιαστικά κοριτσάκια (που δεν μοιάζουν απόλυτα μεταξύ τους - όχι τυχαία), τις φαντασιώσεις(;) του Τζακ με ανθρώπους άλλης εποχής, το “redrum”και τον πρωταγωνιστή να κραδαίνει ένα τσεκούρι προς το τέλος της ταινίας - blood crazy - θέλοντας να κομματιάσει την οικογένεια του.
Η κλιμάκωση έχει επικό χαρακτήρα. Στα δωμάτια και τους διαδρόμους του ξενοδοχείου, μέχρι το τελευταίο κυνηγητό στον παγωμένο λαβύρινθο όπου ο Τζακ πια χάνεται (συμβολίζοντας ίσως την ανθρώπινη ψυχή) και παγώνει. Κατά τη διάρκεια του κυνηγητού βλέπουμε μία τον Τζακ και μία τον μικρό να τρέχουν. Αυτό λειτουργεί άψογα γιατί δεν μπορούμε να καταλάβουμε την πιθανή απόσταση μεταξύ τους – ο Τζακ θα μπορούσε να πεταχτεί από οποιαδήποτε γωνία – και αυτό εντείνει την αγωνία και δημιουργεί σύγχυση. Κάπως έτσι βασικά λειτουργεί και η ταινία, σε βάζει στα, δίχως διαφυγή, δαιδαλώδη μονοπάτια της και σου προκαλεί σύγχυση.
Βασίζεται χαλαρά στο μυθιστόρημα του Στήβεν Κινγκ (ο ίδιος ο Κινγκ δήλωσε δυσαρεστημένος απ’ το αποτέλεσμα) και είναι καθαρά ‘Κιουμπρική’. Ο ίδιος ο Κιούμπρικ είναι ένας μοναδικός σκηνοθέτης από μόνος του. Η τέχνη είναι κάτι που δεν εξηγείτε, αλλά βιώνεται, και ο Κιούμπρικ το γνώριζε καλά αυτό.
Πάμε τώρα να καταδυθούμε ακόμα περισσότερο στην ταινία και να ρίξουμε μια ματιά ‘πίσω απ’την κουρτίνα’, ανάμεσα απ’τις λέξεις.. τέλος πάντων, τι διάολο συμβαίνει! Πολλά από αυτά που θα διαβάσετε παρακάτω μπορεί να σας φανούν υπερβολικά ή αλλόκοτα. Είναι στην κρίση σας αν θα τα απορρίψετε ή όχι. Εγώ θα τα αναφέρω όπως τα βρήκα από την έρευνα μου.
Σε δεύτερη ανάγνωση
Να ξεκαθαρίσουμε πως ο Κιούμπρικ ήταν τελειομανής και δύσκολος. Γύριζε την κάθε σκηνή 50 φορές τουλάχιστον, βγάζοντας την πίστη στους ηθοποιούς του. Τίποτα όμως δεν υπάρχει τυχαία στην ταινία, απ’ την χρήση της κάμερας έως λεπτομέρειες στο background. Κιουμπρικολόγοι απ’όλο τον κόσμο έχουν ξεκοκαλίσει την ταινία frame παρά frame για να ανακαλύψουν τους κρυφούς συμβολισμούς και τα μυστικά νοήματα που μπορεί να περιέχει. Και όπως φαίνεται ο Κιούμπρικ είχε πολλά άλλα στο μυαλό του, περισσότερά ίσως από μια απλή ταινία τρόμου. Ας ξεκινήσουμε με κάποιες, εμφανείς ή όχι, ερωτήσεις, όπως διατυπώθηκαν από τους φαν-ερευνητές:
1. Γιατί το περιβάλλον αλλάζει;
Δείτε τα σχέδια των χαλιών του ξενοδοχείου. Αλλάζουν προσανατολισμό. Επίσης: καρέκλες εξαφανίζονται, διακόπτες και πίνακες αλλάζουν θέση, πράγματα αλλάζουν χρώμα, δέντρα μετακινούνται. Υπάρχουν ακόμα και χρονικές αλλαγές, όπως η στάχτη απ’ το τσιγάρο της Wendy ή τα ρολόγια που δείχνουν διαφορετικές ώρες. Είναι λάθη της παραγωγής; Αν όχι τι σκοπό έχουν όλα αυτά;
2. Τι τρέχει με την δυαδικότητα στην ταινία;
Ο διευθυντής του ξενοδοχείου έχει δύο κούπες καφέ στο γραφείο του, ο Danny έχει τον Tony, ο Jack τον Grady, ενώ υπάρχουν και τα εμφανέστατα (σχεδόν, αλλά όχι πανομοιότυπα) δίδυμα κοριτσάκια. Υπάρχει μία ημιτελείς συμμετρία, ακόμα και στο κάδρο του σκηνοθέτη.
3. Γιατί οι πρωταγωνιστές περπατούν ανάποδα;
Όλοι το κάνουν, κάποια στιγμή στη ταινία. Ο Danny περπατάει ανάποδα στο χιόνι για να μπερδέψει τον πατέρα του, η Wendy περπατάει ανάποδα όταν την καταδιώκει ο άντρας της και ο Jack περπατάει ανάποδα όταν προσπαθεί να τον πιάσει η γυμνή γριά στο μπάνιο. Προς το τέλος καταλήγουν ακόμη και να γράφουν ανάποδα. Έχει σχέση με την συμμετρικότητα, λένε οι Κιουμπρικολόγοι. Ο κάθε χαρακτήρας έχει το αντίθετο του. Η ίδια η ταινία είναι ένας καθρέπτης του εαυτού της.
4. Ζώα
Από πίνακες του ξενοδοχείου, πόστερ, έως τα καρτούν που βλέπει ο Danny, όλα απεικονίζουν ζώα. Στην αποθήκη τροφίμων βλέπουμε τα δημητριακά Frosties με τον Τόνι τον Τίγρη. ‘Τόνι’, όπως το alter-ego του μικρού. Υπάρχει επίσης η διαβόητη σκηνή ενός άντρα, ντυμένου σαν αρκούδα, που φαίνεται να κάνει.. στοματικό έρωτα σε ένα κουστουμαρισμένο τύπο.
Τα ζώα δηλώνουν παντού την παρουσία τους με έμμεσο τρόπο. Τα ζώα, λένε κάποιοι, υπήρξαν πνευματικοί οδηγοί των Ινδιάνων. Κρατήστε το αυτό για αργότερα.
5. Μασονία
Ενδιαφερόταν ο Κιούμπρικ για την Μασονία; Το φημολογούμενο σύμβολο τους με την πυραμίδα και το μάτι στην κορυφή που κοιτάει τα πάντα (κάτι σαν το ‘μάτι του Σάουρον’, από το LOTR), υπάρχει στο δολάριο. Αλλά όχι μόνο εκεί. Μπορείτε να το βρείτε να σχηματίζεται στο πόστερ απ’ το Κουρδιστό Πορτοκάλι, σε μια μάσκα απ’ το Μάτια Ερμητικά Κλειστά (όλες ταινίες του Κιούμπρικ) και στην διάταξη του χώρου του ξενοδοχείου στη Λάμψη.
6. Ποιος ελευθερώνει τον Τζακ απ’ την αποθήκη;
Ο κλειδωμένος στην αποθήκη, απ’ την γυναίκα του, Τζακ συνομιλεί με κάποιον απ’ έξω, που δεν βλέπουμε ποτέ. Του ζητάει μια δεύτερη ευκαιρία για να διορθώσει τα πράγματα και έπειτα ακούμε την πόρτα να ξεκλειδώνει. Ποιος τον ελευθέρωσε; Εδώ οι απόψεις διχάζονται. Ή μάλλον τριχάζονται (σόρι). Κάποιοι υποστηρίζουν πως την πόρτα άνοιξαν τα φαντάσματα του ξενοδοχείου, όπως ο Grady, για να τελειώσει τη δουλειά. Άλλοι υποστηρίζουν πως του άνοιξε ο Tony, o αόρατος φίλος του μικρού. Η προσωπική μου γνώμη είναι πως του άνοιξε το Κακό (ότι κι αν ήταν αυτό) που κατοικούσε στο ξενοδοχείο και ‘ξύπνησε’ τα ένστικτα του Τζακ.
7. Γιατί τα χρώματα αλλάζουν;
Το διαμέρισμα της οικογένειας του Τζακ αλλάζει τόνους, όπως και οι διάδρομοι του ξενοδοχείου. Η γραφομηχανή του από άσπρη γίνεται γαλάζια, το χαρτί πάνω της από λευκό κίτρινο. Ένα αφισοκολλημένο χαρτί στο αστυνομικό τμήμα φαίνεται άσπρο και μετά το βλέπουμε ροζ. Τι στα κομμάτια συμβαίνει επιτέλους;
8. Καθρέπτες
Όποτε ο Τζακ βλέπει κάποιο φάντασμα, υπάρχει απέναντι του κάποιος καθρέπτης. Τι συμβολίζει αυτό; Τον άλλο του εαυτό; Το ‘ζώο’ μέσα μας; Επίσης, ο Τζακ φαίνεται να ‘αποκρυσταλλώνεται’ από τρεις διαστάσεις σε δύο διαστάσεις. Τον βλέπουμε στην κανονική μορφή, μετά στους καθρέπτες, μετά παγωμένο και μετά σε φωτογραφία. Μια άλλη εκδοχή λέει πως ο Τζακ είναι η ‘από-εξέλιξη’ της ανθρωπότητας. Δηλαδή λειτουργεί σαν ανάποδη Εξέλιξη – από άνθρωπο σε πρωτόγονο.
9. Τι συμβαίνει με το δωμάτιο 237;
Στο βιβλίο ήταν το δωμάτιο που αυτοκτόνησε μια γυναίκα. Στην ταινία, βλέπουμε τον Τζακ να μπαίνει μέσα, να βλέπει –ουσιαστικά- την γυναίκα των ονείρων του, να την αγκαλιάζει και μετά να βλέπει πως κρατάει μια παραμορφωμένη γριά. Υπάρχουν δύο χρονικές συνέχειες μέσα στο δωμάτιο, οι οποίες πιθανολογείται πως είναι η οπτική του μικρού – ένας μηχανισμός ασφαλείας για ότι τρομερό του έκανε ο πατέρας του εκεί μέσα. Έχουν βρεθεί παρόμοιες αναφορές για το πέρασμα του Τζακ μέσα στο δωμάτιο, στην ταινία ‘2001: Η οδύσσεια του Διαστήματος’. Είναι το δωμάτιο μια ‘πύλη’;
10. Τι υπάρχει μέσα στο ποτάμι αίματος;
Μία απ’ τις πιο διάσημες σκηνές της ταινίας είναι το ποτάμι αίματος που ξεχύνεται στο διάδρομο απ’ τις πόρτες του ασανσέρ. Αν παρατηρήσετε προσεκτικά, στο πλάι αριστερά διακρίνεται, μέσα από το αίμα, κάτι ακαθόριστο. Είναι κάποιο πτώμα; Ή κάτι άλλο; Να αναφέρουμε πως η εικόνα από τις πόρτες του ασανσέρ, με τους δύο δείκτες ορόφων από πάνω, λέγεται πως σχηματίζει τo πρόσωπο του Danny - τον οποίο βλέπουμε σε ένα στιγμιότυπο της ταινίας να ουρλιάζει σιωπηλά.
Αυτά ήταν μερικά απ’ τα πολλά ερεθιστικά ερωτήματα που εγείρει η Λάμψη. Κάποια από αυτά πιθανότατα δεν τα προσέξατε την πρώτη φορά που παρακολουθήσατε την ταινία (εφόσον δεν γνωρίζατε και που ακριβώς να κοιτάξετε) και είναι τόσα πολλά, που κάποια δεν θα τα δείτε ούτε τώρα. Αυτή είναι και η ιδιοφυΐα της ταινίας. Δημιουργούνται τόσα αναπάντητα ερωτήματα και τόσα μυστήρια, που κανείς δεν ξέρει τι πραγματικά συμβαίνει πέρα από κάποιες συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Ποιες είναι αυτές οι κατευθύνσεις; Ας πάμε λίγο βαθύτερα στην ταινία.
Σε τρίτη ανάγνωση
Ύστερα από επίμονες μελέτες, παρακολούθηση της ταινίας σε αργή κίνηση ή ακόμα και ανά καρέ, οι φανατικοί Κιουμπρικολόγοι (Κιουμπρικστές; Κιουμπρικιερίστες;), παρατήρησαν διάφορα και κατέληξαν σε κάποιες πιθανές υποθέσεις για το τι μπορεί να είχε στο μυαλό του ο Κιούμπρικ το 1980.
Απολαύστε κάποιες απ’τις επικρατέστερες:
1. Η γενοκτονία των Ινδιάνων
Στην αρχή της ταινίας ενημερωνόμαστε πως το ξενοδοχείο χτίστηκε πάνω σε ινδιάνικο έδαφος. Ινδιάνους μπορείτε να δείτε πάνω στις κονσέρβες στην αποθήκη του ξενοδοχείου, στο τζάκετ της Wendy, σε πίνακες και σε άλλα. Φαίνεται πως ένα απ’ τα βασικά θέματα του Κιούμπρικ ήταν η γενοκτονία των αυτοχθόνων Ινδιάνων απ’ τους Αμερικανούς. Επίσης, η κονσέρβα με τον Ινδιάνο γράφει Camulet, το οποίο είναι γαλλικά για την 'πίπα της ειρήνης'.
Μια συμπληρωματική θεωρία, λέει πως το ξενοδοχείο ουσιαστικά είναι η Αμερική (που ‘κάθεται’ πάνω στους Ινδιάνους). Και για να γίνουμε ποιο συγκεκριμένοι. Όταν ο διευθυντής του ξενοδοχείου διηγείται στον Τζακ την ιστορία του Grade, λέει πως στοίβαξε τα πτώματα της οικογένειας του στην ‘west wing’. Η ‘west wing’ είναι η περίφημη ‘δυτική πτέρυγα’ του Λευκού Οίκου. Το ξενοδοχείο είναι ο Λευκός Οίκος. Και τα φαντάσματα που καταδιώκουν την οικογένεια είναι η εκδίκηση των Ινδιάνων προς τον ‘λευκό άνθρωπο’.
2. Το ψεύτικο βίντεο της προσελήνωσης
Φημολογείται πως ο Κιούμπρικ, προκειμένου να σκηνοθετήσει το 2001, είχε στενές σχέσεις με την NASA. Λέγεται μάλιστα πως παρόλο που όντως πήγαμε στην σελήνη, το υλικό που προβλήθηκε στο κοινό είναι ψεύτικο και σκηνοθετήθηκε απ’ τον ίδιο τον Κιούμπρικ. Αυτό είναι κάτι που εγώ ΔΕΝ υποστηρίζω σε καμία περίπτωση. Ωστόσο για χάρη της θεωρίας, ας το δούμε.
Στην Λάμψη βλέπουμε το παιδί να φοράει μπλούζα με το Apollo 11 (η διαστημική αποστολή που πάτησε για πρώτη φορά στην Σελήνη). Κατόπιν αρχίζει να βαδίζει προς το δωμάτιο 237. Κανονικά, το δωμάτιο στο βιβλίο είχε τον αριθμό 217. Ο Κιούμπρικ όμως το έκανε 237. Εκείνη την εποχή η στάνταρ απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης, έτσι όπως περιγραφόταν στα βιβλία της εποχής, ήταν 237 χιλ. χιλιόμετρα. Ακόμα, η γραφομηχανή του Τζακ είναι μάρκας Adler, που στα γερμανικά Adler σημαίνει 'αετός'. Οπότε - ‘ο αετός (σύμβολο της Αμερικής) προσγειώθηκε στη Σελήνη’!
Επίσης, όταν ο Τζακ γράφει μανιωδώς στη γραφομηχανή τη φράση ‘allworkandnoplaymakesJackadullboy’ είναι τέτοια η γραμματοσειρά που εμφανίζει το γράμμα ‘L’ σαν ‘11’, επομένως η λέξη ‘All’ γίνεται αυτόματα ‘Α11’ - το ακρωνύμιο της Νάσα για το ‘Απόλλων 11’. (Ο ήχος που μόλις ακούσατε, είναι από καμένο κύκλωμα του εγκεφάλου σας).
Ας ‘καούμε’ περισσότερο: κάποια στιγμή ο μικρός παρακολουθεί στην τηλεόραση μια ταινία που λέγεται ‘Summer of '42’ (1971). Ο τίτλος αυτός αποτελείται από 11 γράμματα. Τα παράθυρα ακριβώς πίσω απ’ την τηλεόραση σχηματίζουν τον αριθμό 11. Όμως στην τηλεόραση δεν διακρίνεται κανένα καλώδιο. Κανονικά δεν θα έπρεπε να παίζει. Επομένως αυτά τα πλάνα είναι πλαστά. Υποτίθεται λοιπόν, πως εδώ ο Κιούμπρικ μας λέει πως το βίντεο της άφιξης του ανθρώπου στη σελήνη είναι ψεύτικο.
Και, είναι ιδέα μου ή το κέντρο του λαβύρινθου όπως το δείχνει από ψηλά, σχηματίζει έναν πύραυλο; Καταλαβαίνω πως ‘όποιος ψάχνει βρίσκει’, ακόμα και αν δεν στέκει, οπότε ξαναλέω, απλά παραθέτω τις θεωρίες, όσο τρελές και αν φαίνονται.
3. Παραμύθια
Ο Κιούμπρικ είχε ασχοληθεί πολύ με την ψυχολογία, και συγκεκριμένα με τη σημασία των παραμυθιών για τους ανθρώπους και κυρίως τα παιδιά. Έτσι λοιπόν η Λάμψη ίσως είναι η οπτική του μικρού αγοριού για να αντιμετωπίσει τα τραύματα του. Υπάρχουν λαβύρινθοι (μέσα και έξω απ’ το ξενοδοχείο), υπάρχει η κακιά μάγισσα (στο δωμάτιο 237), ο κακός λύκος (Τζακ) καθώς και αναφορές στους Χάνσελ και Γκρέτελ. Ό ίδιος ο Τζακ όταν τσεκουριάζει την πόρτα λέει την ατάκα από τα ‘Τρία γουρουνάκια’. Αλλά και η ταινία είναι γεμάτη με παιδικά και χαρακτήρες του Ντίσνεϊ. Επίσης φημολογείται πως έχουν εντοπιστεί βαθύτεροι συσχετισμοί με μυστικιστικά συστήματα όπως η Καμπάλα ή η Αριθμολογία.
4. ‘Αδύνατη’ αρχιτεκτονική
Μελετητές έχουν κάτσει και έχουν αναλύσει τα αρχιτεκτονικά σχέδια του κτιρίου, τα έχουν συγκρίνει με σκηνές απ’ την ταινία και έχουν καταλήξει πως το ξενοδοχείο, έτσι όπως παρουσιάζεται, θα ήταν αδύνατον να υπάρξει. Πόρτες που δεν οδηγούν πουθενά, δωμάτια που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν, δυσανάλογα μεγάλοι χώροι σε σχέση με το εξωτερικό παρουσιαστικό τους και ένα σωρό άλλα. Ακόμα και ο λαβύρινθος, κάθε φορά που τον βλέπουμε είναι διαφορετικός! Το μοντέλο σε κλίμακα του λαβυρίνθου, που υπάρχει μέσα στο ξενοδοχείο, δεν ταιριάζει με τον ίδιο το λαβύρινθο έξω. Τι συμβαίνει; Αλλάζουν; Είναι μια ‘πύλη’; Μήπως είναι μια αλληγορία για το νόημα της ζωής; Παρακαλώ, όποιος έχει κάποια ιδέα ας την προτείνει.
5. Είναι αυτοβιογραφικό
Ο Κιούμπρικ ήταν ένας παθιασμένος σκηνοθέτης ο οποίος όταν ασχολούνταν με τα έργα του, του γίνονταν έμμονη ιδέα. Παραμελούσε την οικογένεια του, τον εαυτό του και δεν τον ένοιαζε τίποτα άλλο, σαν ένας βασανισμένος καλλιτέχνης. Λέγεται πως ο Στήβεν Κινγκ, την περίοδο που έγραφε το βιβλίο, πάλευε να ξεφύγει από τον αλκοολισμό. Η Λάμψη λοιπόν, σε αυτοβιογραφικό επίπεδο, είναι μια προσπάθεια του δημιουργού να ξεφύγει από το πάθος του, από τους δαίμονες του.
6. Το Ολοκαύτωμα
Η ταινία είναι μια αλληγορία για το Ολοκαύτωμα. Ο Danny (βλέποντας μέσα απ’ την οπτική του) είναι το θύμα, το οποίο δεν μιλάει ποτέ ανοιχτά για τα όσα σοκαριστικά έζησε. Στην ταινία είναι ο μόνος, μαζί με τη μητέρα του, που αντίκρισαν την φρίκη του ξενοδοχείου (ποτάμια αίματος, νεκρούς κλπ). Επίσης ο αριθμός 42 επαναλαμβάνεται συνέχεια. 42 είναι τα αυτοκίνητα στο πάρκινγκ του ξενοδοχείου, στην τηλεόραση βλέπουν το 'Summer of '42', η μπλούζα του Danny έχει τον αριθμό 42 και το ξενοδοχείο χτίστηκε το 1907 που το 7 είναι πολλαπλάσιο του 42! Και φυσικά το 1942 έγινε το Ολοκαύτωμα. Απλά πράγματα, τα ξεκαθαρίσαμε, πάμε παρακάτω.
7. Η εισαγωγή
Πολλά έχουν γραφτεί και για την εισαγωγή της ταινίας, όπου ακούμε εκείνη την ανατριχιαστική μουσική και βλέπουμε εναέρια πλάνα της περιοχής, καθώς η κάμερα ακολουθεί το αμάξι του Τζακ που κατευθύνεται στο ξενοδοχείο. Ποιανού οπτική είναι αυτή; Κάποιοι λένε, είναι οι βασανισμένες ψυχές των Ινδιάνων που ακολουθούν τον Τζακ. Άλλοι λένε πως είναι τοποθετημένα έτσι τα πλάνα ώστε να ‘αναφέρονται’ στη NASA και τη σελήνη (η λίμνη σχηματίζει το γράμμα ‘Α’;)
Υπάρχει και το περίφημο πλάνο με τη σκιά του ελικοπτέρου που φαίνεται προς στιγμήν. Ένα λάθος που ίσως ξέφυγε του τελειομανή Κιούμπρικ;
Επίλογος
Αυτά είναι μερικά απ’ τα δεκάδες (μπορεί και εκατοντάδες) μυστικά που κρύβει η Λάμψη. Είτε πρόκειται για συνωμοσιακές φαντασιώσεις, είτε για πραγματικότητα, η ανεπανάληπτη αυτή ταινία βρίθει από συμβολισμούς, μεταφορές, αλληγορίες, μυστικά σύμβολα, πολλαπλές ερμηνείες και άλλα πολλά, ικανά να σπαζοκεφαλιάσουν τον οποιονδήποτε. Ακόμα και το όνομα του ξενοδοχείου, ‘Overlook’, σου δηλώνει πως η ταινία δεν είναι αυτό που φαίνεται. Και αυτό είναι το εκπληκτικό: πέρα από μια αριστουργηματική ταινία τρόμου, η Λάμψη διαβάζεται σε πολλαπλά επίπεδα, αυξάνοντας το μυστήριο όλο και περισσότερο.
Ας σταθεί λοιπόν αυτό το κείμενο αφορμή για να επισκεφτείτε πάλι το ξενοδοχείο Overlook και να κάνετε και εσείς την δική σας προσωπική έρευνα στον κόσμο της Λάμψης. Προσοχή όμως. Όσο πιο πολύ καταδύεστε στο μυαλό του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, τόσο πιο παθιασμένοι θα γίνεστε με αυτά που βρίσκετε. Για να γράψω το παρόν άρθρο, παράτησα οτιδήποτε έκανα και η έρευνα με αφομοίωσε. Όσο πιο πολλά έβρισκα, τόσο ποιο πολύ με συνάρπαζαν και κολλούσα περισσότερο. Έγινα για λίγο σαν τον πρωταγωνιστή της ταινίας (χωρίς το τσεκούρι και τους φόνους, οκ). Μην έχετε καμία αμφιβολία όμως, δεν το μετάνιωσα στιγμή, και είναι το άρθρο που έχω απολαύσει περισσότερο για την πραγματοποίηση του.
Οπότε, τώρα είναι ευκαιρία να ξαναδείτε την Λάμψη, και αυτή τη φορά να είστε σίγουροι πως θα την δείτε με άλλο μάτι.
Ο Μιχάλης Δαγκλής γεννήθηκε μια ζεστή ημέρα τον Αύγουστο του 1980. Κατάγεται από τον Γαλατά Τροιζηνίας ωστόσο μεγάλωσε και ζει στην Αθήνα. Η αγάπη του για το βιβλίο αλλά και τη λογοτεχνία τρόμου ξεκίνησε από νωρίς. Αναζητά διαρκώς την ιστορία εκείνη που θα τον προκαλέσει ή θα τον τρομάξει περισσότερο. Έχει πτυχίο γραφιστικής και έχει παρακολουθήσει μαθήματα δημιουργικής γραφής. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων “Αστυφαγία” από τις εκδόσεις Bookstagram, “Μίνι Κάυσωνας”, “Η Τελευταία Νύχτα της Αδέρας” και “Μυστήριο στο Άλυκο” (συνεργατικό με τον Αλέξανδρο Ίτσιο) από εκδόσεις Υδροπλάνο και της συλλογής “Αγαλήνευτα Βάθη” των εκδόσεων Ωκεανίδα, ενώ έχει εκδώσει και μια μικρότερη συλλογή με τον τίτλο “Ζωώδες Ένστικτο” από την Bookoo. Επίσης έχει γράψει τρεις μικρές ιστορίες φαντασίας και τρόμου οι οποίες κέρδισαν σε διαγωνισμό και εκδόθηκαν σε συλλογικό έργο: 1) “Εννιά Λεπτά” – 2009 που βρίσκεται στο βιβλίο Αποκάλυψη από τις εκδόσεις Ανατολικός. 2) “Μορμολύκειο” – 2016, που βρίσκεται στο βιβλίο Κόρες της Νύχτας από τις εκδόσεις Nightread και 3) “Κληρονομιά” – 2020 που βρίσκεται στη συλλογή Κοσμικό Έρεβος από τις εκδόσεις Allbooks. Στον χώρο του κόμικ έχει εκδώσει την μετά-αποκαλυπτική περιπέτεια "Ο Ανεμοπόρος" ενώ στο προφίλ @interstella_comic του ίνσταγκραμ θα βρείτε τις διαγαλαξιακές περιπέτειες της κοσμοναύτη InterStella. Όσον αφορά το σινεμά, θα βρείτε σκέψεις του στο γκρουπ Το Σινεμαδάκι στο Facebook.
Η ιστοσελίδα μας χρησιμοποιεί cookies για να εξασφαλίσει τη σωστή λειτουργία της. Χρησιμοποιώντας αυτόν τον ιστότοπο, συμφωνείτε με τη χρήση των cookies.