“Χωρίς Άντρες” του Χρήστου Αζαριάδη

Ήταν μια συνηθισμένη μέρα.
Κάποιοι κοιμούνταν. Ορισμένοι έπιναν τον καφέ τους. Άλλοι έπαιζαν με τα παιδιά τους. Πολλοί πήγαιναν στις δουλειές τους…
Και τότε συνέβη το αδιανόητο. Το γεγονός που άλλαξε τον κόσμο.
Μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα πέθαναν όλοι οι άντρες. Σ’ ολόκληρο τον πλανήτη.
Και έμειναν μόνο οι γυναίκες.
Μια νέα τάξη πραγμάτων.
Ένας κόσμος χωρίς πατεράδες και γιους, χωρίς συζύγους, χωρίς πρωθυπουργούς, προέδρους, στρατηγούς…
Και ένα φύλο, που δεν είναι πια το δεύτερο ή το πρώτο, αλλά το μοναδικό.
Εφτά γυναίκες, όλες τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, τόσο μοναδικές, προσπαθούν να επιβιώσουν σ’ έναν κόσμο όπου επικρατεί το χάος. Και να ανακαλύψουν για ποιο λόγο πέθαναν όλοι οι άντρες.
Για να τα καταφέρουν θα πρέπει πρώτα να γνωριστούν μεταξύ τους, να εμπιστευτούν η μία την άλλη και να συνεργαστούν.
Γιατί αν δεν βρουν τις απαντήσεις, η κατάληξη θα είναι μία και μόνη:
Το τέλος του ανθρώπινου είδους.

Μετά το αξιόλογο συγγραφικό του ντεμπούτο, Tο Μυστικό του Πλανήτη 175-Β των Πρότυπων Εκδόσεων Πηγή, ο Χρήστος Αζαριάδης επιστρέφει με ένα βιβλίο που αναμένεται να συζητηθεί πολύ. Αυτή τη φορά, το έργο του βρίσκεται υπό τη στέγη των Εκδόσεων Bell και οφείλω να ομολογήσω πως είναι μια ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση, τόσο στο εσωτερικό της όσο και στο εξωτερικό της. Φέρει ένα καλαίσθητο εξώφυλλο που εξάπτει τη φαντασία και κεντρίζει την περιέργεια, και είναι στημένο καθ’ αυτόν τον τρόπο ώστε να προσφέρει μια άνετη ανάγνωση.

Το βιβλίο πραγματεύεται την εξής ιδέα: τι θα συνέβαινε στον κόσμο αν ξαφνικά πέθαιναν στιγμιαία όλοι οι άντρες; Πώς θα ήταν η ζωή μετά; Και το σημαντικότερο, τι θα σήμαινε αυτό το ολέθριο γεγονός για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους;

Όταν άκουσα για πρώτη φορά τη θεματική της ιστορίας, αυτόματα γεννήθηκαν οι εξής σκέψεις στο μυαλό μου: α) Αυτό το βιβλίο θέλω να το διαβάσω οπωσδήποτε. β) Πώς θα δικαιολογήσει ο συγγραφέας την ταυτόχρονη θανάτωση εκατομμυρίων ανθρώπων; Πώς θα το περιγράψει; γ) Πώς θα βγάλει τις ηρωίδες  από τον βαθύτατο λάκκο που έσκαψε, κοινώς πως θα μπορέσει να υπάρξει διαιώνιση του ανθρώπινου είδους χωρίς τα αρσενικά μέλη της; δ) Ποια κοινωνικά ζητήματα θα θίξει και με ποιον τρόπο σκοπεύει να το κάνει; Θα πέσει στην παγίδα της δαιμονοποίησης των ανδρών (ή ακόμα χειρότερα, των γυναικών) ή θα αναδείξει το ανθρώπινο στοιχείο και τα ιδεώδη του σεβασμού που αντιμάχονται τις φυλετικές ανισότητες;

Όπως καταλαβαίνετε, επρόκειτο για σοβαρά ερωτήματα που εξάπτουν την περιέργεια και στέκονται ικανά να προκαλέσουν πολλές συζητήσεις.

Με ικανοποίηση διαπίστωσα πως ο δημιουργός μας έφερε εις πέρας το δύσκολο εγχείρημα κάλυψης όλων των καίριων ζητημάτων με φροντίδα και δεξιοσύνη.

Το Χωρίς Άντρες είναι ένα δυστοπικό μυθιστόρημα με βάθος και ποιότητα, όπου κεντρικό θέμα αφήγησης, θέλω να τονίσω, δεν είναι τα διάφορα σενάρια επιβίωσης τύπου Walking Dead (όχι πως δεν υπάρχουν ζοφερά σκηνικά και δύσκολα διλήμματα, ξεκαθαρίζω) αλλά οι επιλογές που κάνουν οι ηρωίδες κατά τη διάρκεια της ιστορίας και το πώς καλούνται να προσαρμοστούν σε μια νέα τάξη πραγμάτων όπου το ανδρικό φύλο έχει πάψει ξαφνικά να υπάρχει.

Τα κοινωνικά ζητήματα που ανέφερα παραπάνω θίγονται έξυπνα, μέσω ανάδρομης αφήγησης, όπου ουσιαστικά περιγράφονται γεγονότα και καταστάσεις πριν το καταστροφικό συμβάν. Ο συγγραφέας αξιοποιεί το ευρύ ρόστερ των γυναικείων χαρακτήρων που διαθέτει και μέσω της εξέλιξής τους καλύπτει ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων που αφορούν την κοινωνία σήμερα, θέτοντας προβληματισμούς και ωθώντας τεχνηέντως τον αναγνώστη να φτάσει μόνος του στο προσδοκώμενο συμπέρασμα. Νομίζω πως αυτή ήταν η ιδανικότερη προσέγγιση και προσωπικά με άφησε απόλυτα ικανοποιημένο, διότι θίχτηκαν μείζονα κοινωνικά ζητήματα χωρίς να υπάρξουν λειάνσεις (ή στρουθοκαμηλισμός), ούτε όμως και ένας ευρύτερος αφορισμός. 

Με λίγα λόγια, στο επίκεντρο του βιβλίου δεσπόζει ο άνθρωπος, με την ευρύτερη έννοια, χωρίς ωστόσο να αποκρύπτονται τα λάθη του παρελθόντος και οι ανισότητες μεταξύ των φύλων.

Τώρα, πέρα από τους προβληματισμούς που θέτει το βιβλίο, υπάρχουν, όπως προανάφερα, και τα πρακτικά ζητήματα της πλοκής του έργου που εγείραν πολλές απορίες. Με ανακούφιση διαπίστωσα πως ο Χρήστος Αζαριάδης ανταπεξήλθε στη δοκιμασία της κρίσης του αναγνώστη με άνεση, προσφέροντας πειστικά επιχειρήματα και αποφεύγοντας με θαυμαστό ένστικτο τα άλματα λογικής που καιροφυλακτούσαν στη γωνία.   

Καταρχάς, οφείλω να σημειώσω πως οι περιγραφές του ολέθριου συμβάντος της θανάτωσης των αντρών είναι καταπληκτικές. Αν όχι καταπληκτικές, συγκλονιστικές! Τις διαβάζεις με κομμένη την ανάσα, ενώ ταυτόχρονα καίγεσαι από το ερώτημα για το πώς στο διάολο συνέβη αυτό το πράγμα. Και όταν μαθαίνεις πώς και γιατί, όλα δένουν στο μυαλό σου, και οι εξηγήσεις έρχονται και κατακάθονται δίχως να ξεσηκώσουν τον παραμικρό κουρνιαχτό διαμαρτυρίας.

Κάτι που θέλω να σημειώσω, επίσης, είναι το γεγονός πως το βιβλίο διαθέτει μια απίστευτα εθιστική γραφή στην οποία κυριολεκτικά είναι αδύνατον να αντισταθεί κανείς. Γρήγορη ροή, μικρά κεφάλαια, πολλές οπτικές και εναλλαγές στον τρόπο αφήγησης, σε συνδυασμό με τον ακριβέστατο χειρισμό του λόγου αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αφυπνίζεται το ένστικτο της περιέργειας, δυσκολεύεσαι, είναι η αλήθεια, να διακόψεις την ανάγνωση δίχως να πεις “ας διαβάσω και λίγο παρακάτω”.

Ένα δεύτερο σημείο που το βιβλίο διαπρέπει είναι οι χαρακτήρες. Η σκιαγράφηση και των επτά ηρωίδων είναι για σεμινάριο. Διαθέτουν εσωτερικό πλούτο, είναι αληθοφανείς, και μέσω των προσωπικών ιστοριών τους θίγονται κοινωνικά στερεότυπα και αναδεικνύονται σφάλματα της ανθρωπότητας που ακολουθούν την κοινωνία μας από αρχαιοτάτων χρόνων. Μου άρεσαν όλες οι ηρωίδες, ωστόσο προσωπικά ξεχώρισα τη Σιμόν, την Αγγελική και τη Σοφία.

Ένα άλλο σημείο που η ιστορία με κέρδισε ήταν πως, παρόλο τον χαμό που γίνεται αρχικά, διατηρεί ένα πιο ανθρώπινο και προσγειωμένο τρόπο προσέγγισης στη συνέχεια, δεν πέφτει στην παγίδα των ακραίων σκηνικών μιας δυσλειτουργικής κοινωνίας (δίχως, τονίζω ξανά, να λείπουν οι δύσκολες στιγμές και οι εξάρσεις βίας).

Κάπου μέσα στο μυαλό μου ηχούσε η σκέψη πως αυτή, πράγματι, είναι μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση ενός ακραία καταστροφικού σεναρίου. Υπάρχει εχθρότητα, καχυποψία, αδιαφορία, αντιπαλότητα, όχι όμως ολοκληρωτική αποκτήνωση. Διαφαίνεται η ελπίδα μέσα από τον ζόφο του μέλλοντος, υπάρχει αλληλεγγύη και ανθρωπισμός. Ταυτόχρονα, δίνεται και χώρος για να στηλιτεύσει ο συγγραφέας τα κακώς κείμενα ενός γένους που έμαθε να ασπάζεται την καταπίεση, χωρίς να επενδύει στο μέλλον και στην αξία των ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου. Ισορροπία και έξυπνη διαχείριση του κεντρικού θέματος, με λίγα λόγια. Κομψότητα και ευθύτητα, δίχως άλλες προεκτάσεις. Ένας ευφυής τρόπος για να δείξεις την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει το ανθρώπινο γένος. Κι αν αποτραβηχτείς λιγάκι και δεις το ζήτημα ολιστικά, ακόμα και ως προειδοποίηση μπορείς να εκλάβεις τη θεματική του βιβλίου: κοιτάξτε τι μπορεί να συμβεί αν δεν αναθεωρήσουμε… αν δεν εξελιχθούμε κοινωνικά ώστε η ισότητα να αποτελεί τον πυρήνα όλων των εθνών της οικουμένης.

Εν κατακλείδι, το Χωρίς Άντρες είναι ένα βιβλίο που αξίζει να αναζητήσετε. Θα εξάψει τη φαντασία σας, θα φουντώσει την περιέργειά σας, θα σας συναρπάσει, θα σας κάνει να κολλήσετε μαζί του και θα σας προβληματίσει. Είναι ένα καλοδουλεμένο μυθιστόρημα που τιμά το ελληνικό φανταστικό και το βοηθάει να ανέβει επίπεδο, ενώ ταυτόχρονα απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό που αναζητά να διαβάσει κάτι πραγματικά ριζοσπαστικό και καινοτόμο.