Κώστας Παντούλας | Κόμικς, δυστοπικοί κόσμοι και απεικονίσεις του ασυνείδητου...

Σήμερα, στην Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας Καρδίτσας, έχω την χαρά να φιλοξενώ έναν ιδιαιτέρως ταλαντούχο δημιουργό, τον Κώστα Παντούλα. Όσοι ασχολείστε με τον χώρο των κόμικς, ενδεχομένως, θα τον γνωρίζετε μέσα από το περιοδικό Epifany comics και την σειρά Στρατιώτης Κέϊν. Προσωπικά, τον παρακολουθώ εδώ και αρκετά χρόνια, θαυμάζοντας τα εξαιρετικής αισθητικής έργα του, τις τεχνοτροπίες που χρησιμοποιεί και γενικότερα την εξέλιξή του σαν σκιτσογράφου στην πάροδο των χρόνων. Απολαύστε την συνέντευξη που μας παραχώρησε και γνωρίστε έναν από τους πιο ταλαντούχους δημιουργούς της σύγχρονης σκηνής των κόμικς!

1. Ξεκινώντας την συνέντευξη, θα ήθελες να συστηθείς στους αναγνώστες μας και να μας πεις λίγα λόγια για σένα;

Ονομάζομαι Κώστας Παντούλας, είμαι σκιτσογράφος και εικαστικός. Tην τελευταία δεκαετία, βιοποριστικά τουλάχιστον, ασχολούμαι κατά κύριο λόγο με την δημιουργία κόμικς.

2. Κόμικς λοιπόν, εν Ελλάδι! Τι γίνεται σε εγχώριο επίπεδο; Πως βλέπεις τα πράγματα να εξελίσσονται στην πορεία των χρόνων;

Από τις αρχές του 2000 τα κόμικς στην Ελλάδα άρχισαν να έχουν μια πρωτοφανή άνοδο, η οποία συνεχίζεται και στις μέρες μας. Ο αριθμός των φεστιβάλ που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο αυξάνεται, παρ’ όλες της οικονομικές δυσκολίες που υπάρχουν στην χώρας μας, τα artists alley συνεχώς εμπλουτίζονται με νέα ταλέντα και ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν με το είδος.

3. Θεωρείς ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και διάδοσης του μέσου σε ακόμα περισσότερο κόσμο ή έχουμε αγγίξει σε μεγάλο βαθμό τα όρια της δυναμικότητας του κοινού στην χώρα μας;

Αυτό το ερώτημα απασχολεί σχεδόν όλους τους συναδέλφους πολύ συχνά, στην προσπάθεια εξεύρεσης μιας απαντήσης περί αυτού. Το Νοέμβριο του 2019 ξεκινήσαμε την έκδοση του ανθολογικού περιοδικού Epifany comics, το οποίο κυκλοφορεί σε περίπτερα / βιβλιοπωλεία / εξειδικευμένα καταστήματα κόμικς σε όλη την Ελλάδα. Πιστεύω, όπως αρκετοί άλλοι, ότι υπάρχει ακόμα κοινό εκεί έξω που δεν γνωρίζει για τα ελληνικά κόμικς. Παραδοσιακά το περίπτερο ήταν, και ευτυχώς είναι ακόμη, το πρώτο κομιξάδικο της γειτονιάς! Ούτως ή άλλως δεν είναι τυχαίο πως οι περισσότεροι από εκεί τα έχουμε γνωρίσει.

4. Τι σου δίνει δύναμη και αισιοδοξία από την ελληνική σκηνή των κόμικς και τι είναι αυτό που νιώθεις ότι σε “χαλάει” και θα ήθελες να διορθωθεί ή να εκλείψει;

Αισιοδοξία μου δίνει η θέρμη με την οποία βλέπω τους ανθρώπους να εκφράζονται από το συγκεκριμένο μέσο, ενώ αυτό που θα ήθελα να εκλείψει είναι η έλλειψη συνεργατικότητας!

5. Πολλοί Έλληνες δημιουργοί πλέον συνεργάζονται με εταιρείες του εξωτερικού. Κλασσική ερώτηση, αλλά πως είναι να δουλεύεις για το εξωτερικό και πως στην Ελλάδα;

Με έναν γενικό υπολογισμό θα πω ότι περίπου 10-15 σκιτσογράφοι αυτή την στιγμή βιοπορίζομαστε από τα κόμικς και προφανώς δουλεύουμε για την αγορά του εξωτερικού, μέσω ίντερνετ, διαμένοντας στην Ελλάδα. Η κύρια διαφορά είναι, όχι ότι δεν συναντάμε “περίεργα φρούτα” και εκεί κατά διαστήματα, ότι επειδή στο εξωτερικό “κινείται το χρήμα” σχεδόν πάντα πληρώνεσαι στην ώρα σου.

6. Ας επιστρέψουμε όμως σε σένα και στην δουλειά σου. Ποιες είναι οι τεχνικές και τα εργαλεία που χρησιμοποιείς στα σχέδια σου και για ποιο λόγο επέλεξες αυτά;

Κάτι το οποίο δύσκολα θα άφηνα είναι το μελάνι και το χαρτί! Έχω προσπαθήσει να σχεδιάσω κόμικς σε υπολογιστή και μου φάνηκε πολύ τεχνητό και ψεύτικο ως εμπειρία. Ζούμε πλέον μέσα σε μια κοινωνία που όλοι μας, καθημερινά, κοιτάμε φωτεινές οθόνες για πολλές ώρες! Εκτός αυτού, πιστεύω ότι, με την τεχνική σχεδίου που έχω αναπτύξει, ίσως είμαι πιο γρήγορος στο χαρτί, αλλά αυτό πάλι μπορεί να έχει να κάνει με το γεγονός ότι μου είναι πιο ευχάριστο. Το χρώμα μου είναι κυρίως ακουαρέλες και εκολίνες, ενώ για το μελάνι χρησιμοποιώ συνήθως πένα, πινέλο έως και uni-ball.

“Gilgamesh eternal” #3

7. Είσαι γενικότερα ανοιχτός σε νέες τεχνικές και πειραματισμούς πάνω στο σχέδιο ή προτιμάς να επιμένεις σε μια σταθερή και δοκιμασμένη που ξέρεις να χρησιμοποιείς καλά; 

Είμαι “κολλημένος” με την παραδοσιακή τεχνική του μελάνι - χρώμα. Μέσα στα χρόνια, από καθαρή περιέργεια, έχω κάνει κόμικ με σπάνια υλικά άλλης εποχής! Αυτός είναι ο μόνος πειραματισμός μου. Για παράδειγμα, σε μια έρευνα μου για τα μέσα γραφής στον αρχαίο κόσμο, αποφάσισα για την σειρά Gilgamesh eternal (σενάριο: Cameron Kerkau) να σχεδιάσω περίπου 10 σελίδες με φτερό! Ήταν λίγο πιο αργή η διαδικασία αλλά το αποτέλεσμα είναι πολύ κοντά και ίσως καλύτερο από αυτό της παραδοσιακής πένας. Άλλοι πειραματισμοί μου είναι κυρίως σε υλικά, όπως μια εποχή που χρησιμοποιούσα στυπόχαρτο για το στέγνωμα του χαρτιού, ενώ για τις ευθείες γραμμές χρησιμοποιούσα τον κλασσικό γραμμοσύρτη ή παλιούς ξύλινους χάρακες...

8. Πως συνηθίζεις να δουλεύεις; Ποια είναι η καθημερινή ρουτίνα που ακολουθείς συνήθως;

Η απάντηση θα είναι σύντομη σε αυτό! Αναλόγως των deadlines που έχω να προλάβω, επηρεάζεται και ο φόρτος εργασίας, οπότε η ρουτίνα μου αλλάζει τόσο συχνά που δεν έχει συγκεκριμένο χαρακτήρα!

9. Παρατηρώ μια ιδιαιτέρως σουρεαλιστική απεικόνιση σε πολλά από τα σχέδια σου (ειδικά αυτά που δημιουργείς στην κατηγορία #chaoticscifi). Η προσέγγιση σου έχει μια “μαγική”, ονειρική χροιά, μια σουρεαλιστική απόδοση των κόσμων σου. Τι σε ωθεί στην δημιουργία αυτών των έργων και από που αντλείς την έμπνευση σου γι’ αυτά;

Τρέφω ιδιαίτερη αγάπη για την ιστορία της τέχνης! Όχι για αυτήν που επιβάλλεται πολλές φορές γύρω μας, όπως από διάφορες συλλογές και μουσεία, αλλά από εκείνο το κομμάτι των ανεξερεύνητων περιόδων της. Η Χρυσή Εποχή της εικονογράφησης (1890-1950), η Σχολή του Μονάχου και ο Σουρεαλισμός είναι κυρίες επιρροές μου, ενώ από την σκηνή των κόμικς σίγουρα η γαλλική σχολή των ’70s - ’80s καθώς και οι εικονογραφήσεις εξωφύλλων των κλασσικών pulp περιοδικών φανταστικού και επιστημονικής φαντασίας. Αυτές τουλάχιστον είναι οι επιρροές που αναγνωρίζω σε αυτή την δουλειά. Ο τρόπος δημιουργίας αυτών των έργων έχει να κάνει κυρίως με την ατέρμονη γραμμή και τα πρώτα σχήματα που αχνοφαίνονται στο χάρτη. Τα μοτίβα και τα θέματα με επισκέπτονται καθώς σχεδιάζω. Η σειρά #chaoticscifi είναι μια σειρά έργων που κυρίως με ξεκουράζουν κατά τον σχεδιασμό τους και ανοίγουν την θεματική μου. Είναι η προσωπική μου δουλειά στην οποία αφήνω το ασυνείδητο να δημιουργήσει από μόνο του!

10. Μιας και μιλάμε για άντληση έμπνευσης, ποιες είναι οι βασικότερες επιρροές που είχες στην καλλιτεχνική σου πορεία και ποιοι σχεδιαστές είχαν την πιο καταλυτική επιρροή στο στυλ σου;

Όταν ήμουν πολύ μικρός, με κάποιο τρόπο, είχε βρεθεί στα χέρια μου ένα Camelot 3000 και ένα τεύχος Conan της εποχής! Οπότε ήταν αδύνατο να ξεφύγω από το στυλ των Brian Bolland και John Buscema, ενώ από θέμα γραμμής, αποτυχημένα πάντα, πήγαινα προς τα εκεί. Αυτό το οποίο γενικά με ωθούσε στο σχέδιο, ήταν τα πρόσωπα των ανθρώπων. Από πολύ νωρίς είχα αποκτήσει μια συνήθεια να ζητώ από τους άλλους να ποζάρουν για να τους σχεδιάσω, δεν ξέρω από πού προήλθε, αλλά πάντα ο σχεδιασμός πορτρέτων μου ήταν κάτι πολύ φυσικό. Είχα αποκτήσει από νωρίς την συνήθεια να σχεδιάζω τους ανθρώπους γύρω μου, συνεχώς. Εκτός απ’ όλα αυτά, έμπνευση για την εικονογράφηση ιστοριών μου έδινε πάντα η άμεση οπτικοποίηση που λάμβανα στον νου μου, όταν άκουγα την εξιστόρηση μιας ιστορίας ή ενός συμβάντος.

11. Τα κόμικς αποτελούν μια από τις πλευρές του πολύπλευρου κόσμου της μυθοπλασίας. Πέρα από αυτά ποια είναι η σχέση σου με την λογοτεχνία του φανταστικού ή/και τις υπόλοιπες μορφές τέχνης που καταπιάνονται με το φανταστικό στοιχείο;

Κυρίως αντλώ την μυθοπλασία από την ανάγνωση κόμικς, σπάνια βλέπω πια σειρές ή ταινίες μιας και προτιμώ πλέον να διαβάσω ένα κόμικ. Παλαιότερα διάβαζα κλασσικούς του είδους, όπως Ισαάκ Ασίμωφ, Φίλιπ Κ. Ντικ, Ε.Ρ. Μπάρροους, αλλά σε ένα γενικό πλαίσιο πάντα με κέρδιζαν οι μικρές ιστορίες μυθοπλασίας και τα μεταφρασμένα pulps. Πιστεύω ότι ένας συγγραφέας πρέπει να έχει περάσει από την δύσκολη διαδικασία του να φτιάχνει μικρές δυνατές ιστορίες, μιας και η μικρή ιστορία ίσως έχει την ικανότητα να επαναλαμβάνετε στο μυαλό του αναγνώστη πιο εύκολα. Ένα άρτιο short story είναι “μάνα” πολλών κόσμων και ιδεών, όχι ότι και μια μεγάλη ιστορία δεν μπορεί να σε ταρακούνησει, κάθε άλλο! Θα το εξηγήσω με το εξής πολύ περίεργο παράδειγμα. Αν κάποιος διαβάσει τους Βίους Παράλληλους του Πλούταρχου μπορεί να διαπιστώσει ότι ως ιστορικός και βιογράφος εξιστορεί τα γεγονότα με πολύ γρήγορο τρόπο. Μέσα σε μια σελίδα ενός κειμένου μπορεί να έχουμε, δύο πόλεμους, εκδιώξεις και μεταναστεύσεις λαών, εκθρονίσεις και καταστροφές ολόκληρων πόλεων. Εάν ένα τέτοιο ιστορικό κείμενο το φέρουμε σε -γενικά- σημερινά στάνταρ γραφής, αυτή η σελίδα μπορεί για κάποιον να κάνει ένα ολόκληρο βιβλίο ή μια τριλογία βιβλίων. Γενικά το δεύτερο δεν με γοητεύει, λατρεύω την ταχύτητα στην πλοκή και ο βασικός λόγος είναι ίδιος με αυτόν που με τραβάει στα κόμικς, ειδικά στην Βρετανοαμερικανική σχολή. Ο ενδιάμεσος χώρος και χρόνος ανάμεσα στα γεγονότα μένει ανοιχτός, έτσι με αυτό τον τρόπο ο αναγνώστης μπορεί να συμμετέχει ως άτυπος “συγγραφέας” στο έργο και να φαντάζεται το τι έγινε ανάμεσα στα γεγονότα. Η συνεχής και λεπτομερής εξιστόρηση με απωθεί και, δυστυχώς, κάτι που συναντάω συχνά είναι η προσπάθεια να γίνουν όλα “σινεμά” και να μιλήσουν όπως το σινεμα και κυρίως το εμπορικό σινεμά! Το οποίο δεν κάνει κάτι άλλο εκτός από το να ταϊζει σαν βρέφη τους θεατές με κάθε λεπτομέρεια και πληροφορία. Η τέχνη της έλλειψης φωλιάζει σε πιο μικρές προσπάθειες που έχουν ανάγκη να σπάσουν την φόρμα και των καθολικό υπνωτισμό, για το πώς λέμε μια ιστορία. Αυτές προτιμώ από όπου κι αν προέρχονται!

“Washed in the blood” #1 - Variant cover 1:50

12. Τι ακούς/διαβάζεις/βλέπεις αυτή την περίοδο και πιστεύεις ότι αξίζει της προσοχής μας;

Τελευταία βλέπω ένα καταπληκτικό podcast για τους φανατικούς των κόμικς, έχει τίτλο Millar Time και είναι ένα podcast από τον σεναριογράφο Mark Millar, στο οποίο καλεί -κυρίως- σεναριογράφους κόμικς και μιλάνε σε βάθος για το μέσο. Επίσης το podcast Comicbook Historians, το οποίο έχει το καταπληκτικό “θράσος” να έχει εκπομπές μέχρι και συνεχούς 7ωρης ροής (!) και βάλε, με κάποια από τα πιο ενδιαφέροντα ονόματα της παλιάς βιομηχανίας των κόμικς όπως Jim Shooter και άλλοι. Επίσης, το κλασσικό πια Cartoonist Kayfabe, και μετάξύ άλλων τα Strange Brain Parts, Fizzfop1, Gem Mint Collectables. Φυσικά παρακολουθώ και τις ελληνικές προσπάθειες όπως τα OrackSighs, ComicStreet, theFWOC, τα οποία προτείνω να τα επισκεφτείτε μιας και είναι οι πιο δυνατές ίντερνετικες προσπαθείες που έχω συναντήσει στον χώρο.

Από κόμικς, τελειώνω το The Black Hood από την Dark Circles Comics. Είναι από τις ιστορίες εκείνες που εθίζουν για την συνέχεια της, από τις πρώτες κιόλας σελίδες. Επίσης, διάβασα πριν λίγες μέρες το Big Game (issue #4) των Mark Millar και Pepe Larraz προσπαθώντας ακόμα να συνέλθω απ' το πόσο υπεργαμάτο και fun είναι. Τέλος, διαβάζω τον παλιό, ξεχασμένο τίτλο Dr. Spektor, μια ’70s σειρά της εταιρείας Gold Key, γενικά ότι θυμίζει Vincent Price ή ιταλικό horror αξίζει!

Από μουσική, τελευταία ανακάλυψα των δίσκο Naturally του J.J. Cale o οποίος κάποια πρωινά παίζει στο εργαστήριο μου και ομολογώ πως μου φτιάχνει την μέρα.

13. Τι είναι αυτό που θα ήθελες να κάνεις στην πορεία της καριέρας σου, ποιο το απωθημένο σου, με το οποίο θα θεωρήσεις ότι έχεις εκπληρώσει ένα από τα όνειρά σου (ή το μεγάλο σου όνειρο;)

Έχω καταφέρει να βιοπορίζομαι από τα κόμικς τουλάχιστον τα τελευταία 10 χρόνια, φτιάχνοντας ιστορίες συνεργατών και πελατών! Ο επόμενος μου στόχος είναι πιο δύσκολος και όμοιος με πολλών συναδέλφων μου, δηλαδή να μπορώ να βιοπορίζομαι από τις δικές μου ιστορίες. Ήδη έχω κάποια πλάνα για αυτό και είναι το επόμενο μου βήμα.

14. Γενικότερα υπάρχει κάτι με το οποίο θα ήθελες να ασχοληθείς σχεδιαστικά και δεν το έχεις προσεγγίσει ακόμη για κάποιον λόγο;

Δεν έχω ασχοληθεί ακόμη με τον σχεδιασμό ιστορικών κόμικς, αλλά αυτό ίσως -νομοτελειακά- να με βρει προς τα γεράματα, πρώτα ο Θεός.

15. Φτάνοντας προς το τέλος της συζήτησης μας, θα ήθελες να μας πεις με τι ασχολείσαι αυτή την περίοδο; Υπάρχουν κάποια projects, που τρέχουν ήδη ή μελλοντικά, για τα οποία μπορείς να μας μιλήσεις;

Αρχές Νοεμβρίου βγαίνει σε βιβλίο κόμικ η ολοκλήρωση της σειράς Στρατιώτης Κέιν: Ομάδα Θήτα, που είναι το κόμικ με το οποίο συμμετέχω στο περιοδικό Epifany comics! Το καλοκαίρι που μας πέρασε αποφάσισα να εργαστώ πολύ εντατικά για την ολοκλήρωση του. Είναι μια ιστορία δυστοπικής φαντασίας, η οποία διαδραματίζεται σε μια άλλη Ευρώπη που διοικείται από έναν δικτάτορα, με το όνομα Γκάουνγπερκ. Επικεντρώνω στα γεγονότα που οδηγούν στην απελευθέρωση του λαού της Ευρώπης και την εκθρόνιση του από μια μυστηριώδη ομάδα με το όνομα "Θήτα". Η ιστορία έχει αρκετά στοιχεία περιπέτειας, μαύρου χιούμορ και δόσεις επιστημονικής φαντασίας.

“Στρατιώτης Κέιν-Ομάδα Θήτα”

16. Κλείνοντας, υπάρχει κάτι το οποίο θα ήθελες να προσθέσεις στην συζήτηση μας και δεν το έχουμε αναφέρει;

Ανατρέχοντας στον όγκο κειμένου που έχω γράψει, πιστεύω πως ήδη πρέπει να έχω κούρασει τους αναγνώστες αυτής της συνέντευξης, οπότε καλύτερα να γυρίσω πίσω στο σχεδιαστηρίο! Τα λέμε εκεί...

•

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε τα:

https://www.kpantoulas.art/

https://www.instagram.com/k.pantoulas.art