Διαβάσαμε | "Τιμωρός: Οργή Θεού" - Νίκος Βιτωλιώτης

Διαβάσαμε | "Τιμωρός: Οργή Θεού" - Νίκος Βιτωλιώτης


Περιγραφή:

“Το μυστικό που σημάδεψε μια χιλιόχρονη αυτοκρατορία…

Κωνσταντινούπολη, αρχές του 13ου αιώνα. Ο γιος του έκπτωτου αυτοκράτορα δραπετεύει, με κατεύθυνση το γερμανικό βασίλειο του Σβάμπεν, κουβαλώντας μαζί του ένα τεχνούργημα που όλοι το έχουν για χαμένο. Στη Δύση, ο πάπας ξεσηκώνει τη χριστιανοσύνη για να απελευθερώσει τους Άγιους Τόπους από τους Σαρακηνούς. Στον μυχό της Αδριατικής, ο δόγης της Βενετίας εξυφαίνει σχέδιά του που θα εξασφαλίσουν στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία το μέγιστο κέρδος από τον επερχόμενο πόλεμο.

Ο φυγάς πρίγκιπας διεκδικεί τον θρόνο και ζητά τη βοήθεια των σταυροφόρων, υποσχόμενος πλούτη, δόξα και ένα θρυλικό σπαθί που έρχεται από τα βάθη των αιώνων για να χαρίσει νίκες στους πολέμους εναντίον των απίστων.

Μια μυστική αδελφότητα κάνει τα πάντα για να αποτρέψει τη διαφαινόμενη καταστροφή, αλλά ο χρόνος πιέζει αφόρητα. Θα μπορέσουν οι Μιχαηλίτες να τηρήσουν τον όρκο τους; Θα μπορέσει ο πρίγκιπας να κερδίσει τον θρόνο μιας αυτοκρατορίας που ψυχορραγεί; Ποια είναι η κατάρα που φέρνει μαζί της η Οργή του Θεού;

Φαντασία και ιστορική πραγματικότητα συνυπάρχουν σ’ ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα που δίνει ζωή σ’ ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της Βυζαντινής Ιστορίας. Η πρώτη αφήγηση που δημοσιεύεται από τον μέχρι πρόσφατα χαμένο Κώδικα του Ξηροποτάμου, ένα συναρπαστικό ταξίδι που ξεκινά, ξαναγράφοντας την ιστορία της Ρωμανίας και της Δ’ σταυροφορίας.”
 


 

Γράφει ο Ευάγγελος Ιωσηφίδης:

Το βιβλίο αυτό, με τον εκκωφαντικό τίτλο, είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα που εμβαθύνει στις αρχές του 13ου αιώνα, όπου στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν σοβαρές διαμάχες διεκδίκησης του θρόνου, οι σταυροφορίες χρειάζονται χρηματοδότηση και το σχίσμα έχει κάνει τις σχέσεις τεταμένες ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση εδώ και παραπάνω από έναν αιώνα. Τι μπορεί να πάει στραβά με αυτά τα δεδομένα; Τα πάντα.

Για αρχή, να πω ότι οι εκδόσεις Anubis έχουν κάνει καλή δουλειά με το εξώφυλλο και τη γραμματοσειρά, ενώ στο τέλος υπάρχει επίμετρο, χάρτης και το αυτοκρατορικό γενεαλογικό δέντρο των Κομνηνών. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά χρήσιμα, διότι χωρίς αυτά ο αναγνώστης εύκολα χάνεται.

Πάμε στο περιεχόμενο τώρα. Από την εμπειρία μου, βλέπω ότι στα ιστορικά μυθιστορήματα αντιπαλεύουν δύο στοιχεία: η μυθοπλασία και η ιστορία. Έτσι, το τελικό αποτέλεσμα είναι μοναδικό, ανάλογα με το πόσο υπερίσχυσε το ένα στοιχείο του άλλου. Στον Τιμωρό, θα έλεγα πως ο Νίκος Βιτωλιώτης έγραψε ένα μυθιστόρημα όπου κυριαρχεί η ιστορία με 85% και ακολουθεί η μυθοπλασία με 15%. Υπάρχει ένας πρωταγωνιστής, όμως δεν ασχολούμαστε μόνο με την ιστορία του. Βλέπουμε τα γεγονότα από πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες, οι οποίες βοηθάνε πολύ στο να δούμε πολύπλευρα το περίπλοκο πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής αλλά μειώνουν κάπως τον μυθιστορηματικό χαρακτήρα. Γενικά, παρά το μέτριο μέγεθός του, είναι αρκετά δύσκολο στην κατανόηση βιβλίο και χρειάζεται την αμέριστη προσοχή του αναγνώστη.

Όσον αφορά τη γλώσσα και τη λεπτομέρεια, ο αναγνώστης σίγουρα εντυπωσιάζεται. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί επιτηδευμένες εκφράσεις, οι οποίες μας ταξιδεύουν σ' εκείνη την εποχή. “Μήνυσε της βασίλισσας ότι...”, “το φαρί”, “η βαλανιδιά”, “θα λευτερώσει” κλπ. Επίσης, σε σχέση με τις λεπτομέρειες και τα ονόματα, η πολυπλοκότητα, οι δολοπλοκίες και ο λαβύρινθος της διπλωματίας δίνονται αφειδώς. Ενδεικτικά:

 

Και του 'χε μάθει πολλά για τους τρανούς οίκους της Δύσης η αδελφή του, λέγοντάς του και για την Αγνή, την αδελφή του Γάλλου βασιλιά Φίλιππου, που όταν την πάντρεψαν με τον ανήλικο γιο του αυτοκράτορα Μανουήλ, εκείνη απαρνήθηκε τον παπισμό, και που όταν έμεινε χήρα, την παντρεύτηκε ο δολοφόνος του άντρα της, ο τύραννος Ανδρόνικος”.

 

Στο ιστορικό γίγνεσθαι, οι χαρακτήρες είναι ολοζώντανοι. Με τις όποιες ίσως υπερβολές στη συμπεριφορά και τη σκιαγράφησή τους, τα κίνητρα, οι φιλοδοξίες και τα πάθη τους υπάρχουν διάχυτα στις σελίδες. Ενδεικτικά: “Σταμάτα να το συλλογιέσαι, αδελφέ μου, ο καιρός δουλεύει για μας. Ο κύκλος έκλεισε, οι εχτροί γινήκαν πάλι φίλοι μας, ακόμα και τα παραμύθια γινήκαν αλήθεια, θα τα πάρουμε πίσω όλα όσα μας στερήσανε.

Το ερώτημα εδώ είναι: γιατί ένα τέτοιο βιβλίο, παρά την όποια αξία του, να απασχολεί μια Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας; Διότι εκείνη την εποχή, οι θρύλοι και οι προφητείες έδιναν κι έπαιρναν. Η φαντασία μπλεκόταν με την πραγματικότητα και τη διαμόρφωνε. Οι κακοτυχίες πολλές φορές εντός του έργου παρουσιάζονται σαν θεϊκά σημάδια και οι έννοιες της ευλάβειας και της ιεροσυλίας ισχυρότατες. Πονηρές και δολοπλόκες γυναίκες σε αυτό το παιχνίδι του θρόνου χαρακτηρίζονται μάγισσες από τους εχθρούς τους και τιμωρούνται γι' αυτό. Η μοιρολατρία είναι κυρίαρχη στο μυαλό πολλών προσώπων και προφήτες, αληθινοί ή ψεύτικοι, αλλάζουν τη σκέψη των ανθρώπων.

Αυτά όμως είναι δευτερεύοντα. Το σημαντικότερο όλων είναι το θρυλικό σπαθί, ο Τιμωρός, που έδωσε και τον τίτλο στο έργο. Μέσα στη θύελλα των ιστορικών γεγονότων, ο Νίκος Βιτωλιώτης χωράει στις χαραμάδες της Ιστορίας ένα θρυλικό αντικείμενο (Macguffin θα το χαρακτήριζε κανείς) που κινεί, θα έλεγες, τη δράση της ιστορίας, αποτελώντας ένα ισχυρότατο κίνητρο. Όλος ο κόσμος ζητά, με μισόλογα πίσω από κλειστές πόρτες και σε σκοτεινά συμβούλια, να πάρει στα χέρια του αυτό το πολυθρύλητο όπλο, με σκοπό να κατανικήσει τους εχθρούς του. Μα τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, διότι η ευχή μπορεί να γίνει κατάρα, αν το όπλο στραφεί στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν για την οποία είναι προορισμένο. 

Παραθέτω έναν διάλογο, ο οποίος θεωρώ πως αντιπροσωπεύει και τη σκέψη του ίδιου του συγγραφέα:

 

-Πες μου όμως τώρα δύο πράγματα, αφέντη του Μονφερρά, τι πιστεύεις εσύ για όλα τούτα, υπήρξε ποτέ τέτοιο σπαθί, ή τον φτιάξανε αργότερα τον θρύλο του οι Γραικοί για να τρομάζουν τους εχτρούς τους; Και πιστεύεις ότι υπάρχει κάποια κατάρα βαριά για όποιον το στρέψει εναντίον τους;

-Τι σημασία έχει τι πιστεύω εγώ; Σημασία έχει τι πιστεύει ο στρατός που σ’ ακολουθά. Κι αν πιστεύει ότι εσύ κρατάς ένα μαγικό σπαθί που έχει δώσει νίκες και θριάμβους στο παρελθόν, σ’ ακολουθά πιο εύκολα, δεν το νομίζεις;

 

Στο δείπνο, λοιπόν, που μας παραθέτει ο συγγραφέας, θα δεις να περνάνε από τις πιατέλες πολλά εδέσματα, των οποίων τα ονόματα σπάνια θυμάσαι, που έχουν όμως το καθένα ξεχωριστή επίγευση. Οι συνδαιτημόνες είναι φιλόδοξοι άρχοντες της Ανατολής και της Δύσης, αξιωματούχοι που συζητούν για το ένδοξο μέλλον τους ή για τις συμφορές του παρελθόντος, αλλά και κρυφοί σφετεριστές του θρόνου. Ανάμεσα σε βλογιοκομμένους υπηρέτες και αυλικούς μηχανορράφους, εξαγοράσιμους αλλά και πιστούς ακολούθους, ίσως ξεχωρίσεις γυναίκες παμπόνηρες, που δε χάνουν λέξη ή κίνηση των προσώπων, έτοιμες να εκμεταλλευτούν την παραμικρή λεπτομέρεια για να αλλάξουν τον ρου της Ιστορίας. Στη μία άκρη του τραπεζιού στέκει ο πάπας και στην άλλη ο πατριάρχης, ευλογώντας τους υποτελείς τους και ρίχνοντας κατάρες ο ένας στον άλλον. Κι ίσως, αν είσαι παρατηρητικός, ξεχωρίσεις τη δαμόκλειο σπάθη, τον Τιμωρό, την Οργή του Θεού, να κρέμεται επίφοβα πάνω από το τραπέζι, έτοιμη να πέσει στο κεφάλι των ανόσιων, των υβριστών και των αδίκων, πάντα οδηγημένη από το αόρατο χέρι της μοίρας.