“Last and First Men”, η αγωνιώδης έκκληση για βοήθεια, από την ανθρωπότητα του μέλλοντος...

“Ακούστε, με υπομονή
Εμείς, που είμαστε οι τελευταίοι άνθρωποι, ειλικρινά επιθυμούμε να επικοινωνήσουμε μαζί σας.
Σας μιλάω τώρα από μια περίοδο περίπου δύο χιλιάδες εκατομμύρια επίγεια χρόνια, από το μέλλον σας”

Αυτά είναι τα λόγια της γυναικείας φωνής που από ένα εξαιρετικά μακρινό μέλλον απευθύνεται στους ανθρώπους του παρόντος. Ένα κάλεσμα, μια έκκληση βοήθειας, η ανάγκη αφύπνισης…

Οι άνθρωποι του παρόντος θα πρέπει να ακούσουν προσεκτικά και να πράξουν κατάλληλα για να βοηθήσουν τις μακρινές γενιές των ανθρώπων του μέλλοντος. Η ανθρωπότητα που πρέπει να λειτουργήσει απερίσπαστη, προφυλάσσοντας την ίδια της την συνέχεια μέσα από μια χρονική αλυσίδα που εκτείνεται μέσα στο άπειρο, στο χάος του κόσμου, μακριά από ότι και όσα μπορεί να φανταστεί για τα χρόνια που θα έρθουν.

“Όταν οι συγγραφείς σας, φαντασιολογούν για το μέλλον, φαντάζονται μια πρόοδο προς κάποιο είδος ουτοπίας όπου όντα, σαν τον εαυτό τους ζουν σε μια ακαταμάχητη ευδαιμονία.
Δεν υπήρχε τέτοιος παράδεισος μέσα στους αιώνες, που βρίσκονται μεταξύ της ηλικίας σου και της δικής μου”

Μια παραδοχή, μια πληροφορία που θα συγκλονίσει τον άνθρωπο του παρόντος. Τον δέκτη της πληροφορίας της πραγματικότητας του μέλλοντος. Μακριά από διηγήσεις και σενάρια, μακριά από κάθε προσδοκία, κάθε φαντασία, πεποίθηση και εκτίμηση για ένα κόσμο ευδαιμονίας.

Αυτό είναι το σημείο που ο δέκτης, εσύ άνθρωπε, που με διαβάζεις αυτή τη στιγμή και ενδεχομένως θα αφιερώσεις τον χρόνο σου για να δεις το φιλμ για το οποίο σου γράφω αυτή τη στιγμή, να νιώσεις τα πρώτα “τσιμπήματα” ανησυχίας, τις πρώτες τάσεις άγχους, ίσως να αρχίσεις να κάνεις σκέψεις για το πόσο μακριά αλλά και πόσο κοντά είναι το ζοφερό αυτό μέλλον για το οποίο η φωνή, μας μιλάει. Ένα μέλλον στο οποίο εσύ και εγώ δεν θα υπάρχουμε, αλλά στο οποίο θα κληθούν να ζήσουν τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας. Η νοητή αυτή αλυσίδα της γενεαλογικής μας συνέχειας που μας συνδέει με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Το φιλμ “Last and First Men” βασίζεται πάνω στην ιδέα του ομότιτλου βιβλίου “Last and First Men: A story of the near and far future” του Βρετανού συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας και φιλοσόφου Όλαφ Στάπλεντον (1886-1950), μέρος του έργου του οποίου έχουμε διαβάσει μεταφρασμένο και στην χώρα μας. Επιστημονική φαντασία, έστω και πρώιμη, αλλά σίγουρα επιδραστική. Με ένα τρόπο διαφορετικό από όσα είχαν συνηθίσει να γράφονται από συγγραφείς του είδους της εποχής, τοποθετώντας την ιστορία του σε μια χρονική κλίμακα δύο δισεκατομμυρίων ετών στο μέλλον, προσπαθώντας να παρουσιάσει στο αναγνωστικό του κοινό την εξέλιξη των διαφορετικών ειδών της ανθρωπότητας, το μέλλον, το κίνδυνο της εξάλειψής τους. Μια ζοφερή απεικόνιση, μια αγωνιώδης κραυγή από το απώτερο μέλλον.

Ο Johann Johannsson παίρνει το βιβλίο και προσπαθεί να το μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη, καταφέρνοντας να μεταδώσει στον θεατή/ακροατή (θα σας εξηγήσω γιατί το “ακροατής”) όλη την υποβλητική ατμόσφαιρα που προκύπτει μέσα από την συνεργασία και το σφιχτοδεμένο αποτέλεσμα της εικόνας, του λόγου και της μουσικής επένδυσης του φιλμ.

Το “Last and First Men” προβλήθηκε, επίσημα, το 2020 στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, μετά τον τραγικό θάνατο του Johann Johannsson, ο οποίος είναι γνωστός στο σινεφίλ κοινό για την δουλειά που έχει κάνει στο κομμάτι της μουσικής επένδυσης σε ταινίες όπως τα Prisoners, Arrival, Sicario, The Theory of Everything. Είχε υπάρξει μια ανολοκλήρωτη προβολή το 2017, όμως οι συνεργάτες του Johann Johannsson μάζεψαν όλα τα διάσπαρτα κομμάτια της ταινίας και την παρουσίασαν ολοκληρωμένη, για πρώτη φορά το 2020, όπως αναφέρω παραπάνω.

Στον “ρόλο” της φωνής από το μέλλον, πρωταγωνιστεί η Βρεττανή ηθοποιός Tilda Swinton, της οποίας η μαγευτική, και τόσο ταιριαστή με το σύνολο του φιλμ, φωνή, καταφέρνει να συνεπάρει τον θεατή, να του μεταδώσει το αίσθημα της αγωνίας, της επιτακτικής ανάγκης, της έκκλησης σε βοήθεια. Χωρίς εντάσεις, χωρίς διακυμάνσεις, μα μέσα από μια σταθερή, σχεδόν παγερή πραότητα, με μια μειλίχια εκφραστικότητα που είναι αδύνατον να μην απορήσεις το πόσο αριστοτεχνικά καταφέρνει να σε υποβάλλει στην υπνωτιστική της χροιά.

Παραπάνω στο άρθρο ανέφερα τον θεατή του φιλμ και ως ακροατή. Καταρχάς, βλέπετε πως σε όλο το κείμενο μέχρι στιγμής αποφεύγω να χρησιμοποιήσω τον όρο “ταινία” γιατί θεωρώ ότι δεν υπόκειται στους γενικούς κανόνες που χαρακτηρίζουν και απαρτίζουν μια ολοκληρωμένη ταινία. Παρόλα αυτά, το “Last and First Men” θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω σαν ένα πειραματικό φιλμ, ίσως και ως ένα οπτικοποιημένο e-book. Δεν υπάρχουν ηθοποιοί, δεν υπάρχουν ερμηνείες, σενάρια, σκηνικά και κοστούμια. Τίποτα από όσα απαρτίζουν και συνθέτουν μια ταινία όπως την εννοούμε με την κλασσική της μορφή. Το μόνο που λαμβάνει ο θεατής/ακροατής είναι μια μαγευτική φωνή από το μέλλον, αυτή της Tilda Swinton, η οποία επενδύεται από μια σειρά αργών, σαρωτικών, σχεδόν στατικών λήψεων από γλυπτά, σε τόνους του άσπρου, μαύρου και του γκρι, που αναπαριστούν τα απομεινάρια της ανθρωπότητας στο πέρασμα του χρόνου. Όταν η κάμερα κεντράρει σε αυτά τα έργα τέχνης, τα οποία υπάρχουν εκεί και κείτονται σχεδόν αέναα μέσα στην ηρεμία της φύσης που τα τυλίγει, που τα αγκαλιάζει και τα ενσωματώνει στα σπλάχνα της, αποτυπώνεται αυτή η αίσθηση της απεραντοσύνης στον χώρο και στον χρόνο. Η “ησυχία” των πλάνων, οι γωνίες λήψης της κάμερας, η απόκοσμη μουσική επένδυση, συμπληρώνουν, συνθέτουν και αναδεικνύουν το συναίσθημα ότι μεταφερόμαστε στα απομεινάρια των τελευταίων ανθρώπων του είδους μας, σε ένα μέλλον το οποίο δεν μπορούμε καν να αντιληφθούμε, να προσεγγίσουμε, να υπολογίσουμε.

Για να το καταφέρει αυτό, στην προσπάθεια του να μεταδώσει το παγερό συναίσθημα της εγκατάλειψης και της ψυχρής αποτύπωσης του ζοφερού μέλλοντος για το οποίο το φιλμ μας μιλάει, ο Johann Johannsson κινηματογράφησε διάσπαρτα μνημεία από σκυρόδεμα, μπρουταλιστικά αρχιτεκτονικά κατασκευάσματα, τα οποία ανακάλυψε στην πρώην Γιουγκοσλαβία και τα οποία χτίστηκαν ως μνημεία για τους πεσόντες στρατιώτες του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, όπως βλέπετε και στις εικόνες που συνοδεύουν το άρθρο.

Δεν υπάρχει “δράση” καθ’ όλη την διάρκεια του φιλμ. Μην περιμένετε να δείτε κάτι τέτοιο. Στην μία ώρα περίπου της διάρκειας του, θα βιώσετε ανάμεικτα συναισθήματα. Θα νιώσετε την αγωνία, την ανησυχία, την ανάγκη, αλλά και την διαφαινόμενη ελπίδα. Πρωταγωνιστής του φιλμ είναι η ίδια η ανθρωπότητα (και η πορεία της εξέλιξής της μέσα στον χρόνο), όπως εκφράζεται από την φωνή του μέλλοντος, η οποία θα σας απορροφήσει με την υπνωτιστική ατμόσφαιρά, με έναν τρόπο, που σαν μαγνήτης, θα καταφέρει να σας καθηλώσει για μία ώρα μπροστά στις οθόνες σας.

Σας εγγυώμαι ότι από ένα σημείο και μετά θα χάσετε την αίσθηση του ότι παρακολουθείται ένα προϊόν κινηματογραφικής παραγωγής, ένα φιλμ που απευθύνεται σε θεατές. Υπάρχει το σημείο εκείνο που θα ταυτιστείτε σε τέτοιο βαθμό, που θα νιώσετε ότι είστε εσείς αυτοί που λαμβάνετε το μήνυμα της μελλοντικής ανθρωπότητας των δυο δισεκατομμυρίων ετών. Θα νιώσετε το βάρος της ευθύνης, που οδηγεί αυτούς τους μακρινούς απογόνους μας από το μέλλον, να στραφούν προς εμάς, τους προγόνους τους, για να μπορέσουν να εξασφαλίσουν την συνέχεια του ανθρωπίνου είδους. Τόσο του δικού μας, όσο και του δικού τους...

Το “Last and First Men” είναι ένα καθηλωτικό φιλμ! Σε ρουφάει με την διττή του προσέγγιση, τόσο μέσω του λόγου όσο και μέσω της εικόνας, σε εγκλωβίζει στο ατέρμονο, διαχρονικό μήνυμά του και σε διατρέχει με αλλεπάλληλα ραπίσματα αγωνίας, συμπόνοιας και ταύτισης με τους απογόνους σου από το μακρινό μέλλον καθώς θα ξεδιπλώνεται η αφήγηση, η γνώση για την διαφοροποίηση στα είδη των ανθρώπων, ο κίνδυνος της εξάλειψής τους, η αγωνιώδης κραυγή, το επείγον της έκκλησης για βοήθεια και συνεργασία προς την σημερινή ανθρωπότητα.

Δεν ξέρω αν θα υπάρχει ή όχι ανθρωπότητα σε δύο δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα. Δεν ξέρω, εάν τελικώς υπάρχει, τι μορφή θα έχει καθώς και το πως θα έχει εξελιχθεί/μετασχηματιστεί σε σχέση με εμάς. Είμαι σίγουρος, και αυτό είναι ένα από τα μηνύματα που αποκόμισα βλέποντας το “Last and First Men”, ότι όσα χρόνια και αν περάσουν, όσες διαφοροποιήσεις και αν υπάρξουν στο είδος μας, πάντα, βαθιά στον πυρήνα της συλλογικής συνείδησης της ανθρωπότητας, θα υπάρχει η φλόγα της ελπίδας. Το δομικό αυτό στοιχείο της εξέλιξης και της συνέχειας μας μέσα στους αιώνες…