Υπερίων και Η Πτώση του Υπερίωνα | Το συγκλονιστικό έργο ΕΦ του Dan Simmons!

Νέα κριτική σήμερα, για ένα από τα πιο ιδιαίτερα και αξιόλογα έργα επιστημονικής φαντασίας που κυκλοφορούν στη χώρα μας.

Ψάχνοντας κανείς για βιβλία sci-fi είναι βέβαιο πως κάποια στιγμή θα συναντήσει στον δρόμο του σειρά “Hyperion Cantos” του πολυγραφότατου συγγραφέα Dan Simmons. Ο Dan Simmons, για όσους δεν γνωρίζουν, υπηρετεί ως δημιουργός την επιστημονική φαντασία και τον τρόμο. Στη χώρα μας κυκλοφορούν τα δυο πρώτα βιβλία της σειράς, το Υπερίων και το H Πτώση του Υπερίωνα από τις Εκδόσεις Anubis, σε μετάφραση Βασίλη Αθανασιάδη και Μάριου Πρεφτίτση. Ενημερώνω πως και τα δυο βιβλία είναι βραβευμένα, χαίροντας υψηλής εκτίμησης από μεγάλη μερίδα του αναγνωστικού κοινού. Η σειρά περιλαμβάνει τέσσερα μυθιστορήματα και κάποια διηγήματα. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν μόνο τα δυο πρώτα βιβλία, ωστόσο σ’ αυτό το σημείο πρέπει να τονίσω πως η σειρά ΔΕΝ είναι ανολοκλήρωτη. Η ιστορία στο τέλος του δεύτερου μυθιστορήματος φτάνει σε μια σημαντικότατη κορύφωση, με αποτέλεσμα να μπορεί άνετα να θεωρηθεί αυτόνομη μέχρι εκείνο το σημείο. Δεν είναι απαραίτητο να ακολουθήσει κανείς το νήμα της και στα υπόλοιπα βιβλία, με λίγα λόγια. Επομένως, μπορείτε να διαβάσετε άφοβα τη διλογία δίχως να νιώσετε πως μείνατε ξαφνικά ξεκρέμαστοι στο τέλος.

Ας πάμε στην ουσία, τώρα. Αξίζουν τα βιβλία; Αξίζει να επενδύσει κανείς τον χρόνο τους σε αυτά, δεδομένου πως είναι ογκώδη και πυκνογραμμένα βιβλία;

Με μια λέξη, και δίχως ίχνος δισταγμού, ναι!

Ο Dan Simmoms έχει υφάνει έναν απίστευτα συναρπαστικό κόσμο, που εξάπτει την περιέργεια και σαγηνεύει τη φαντασία. Έναν κόσμο που είναι δομημένος με την παραμικρή λεπτομέρεια.

Βρισκόμαστε στο μακρινό μέλλον, και συγκεκριμένα στον 29ο αιώνα. Η ανθρωπότητα μετράει 150 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η Γη δεν υπάρχει πια (δεν θα αναφέρω γιατί και πώς). Μετά το Μεγάλο Σφάλμα ο άνθρωπος στάλθηκε στην Εγίρα... ένα οικουμενικό ρεύμα μετοίκισης στα άστρα, που έλαβε χώρα στον απόηχο μιας φοβερής καταστροφής. Εξαπλώθηκε στον γαλαξία, διατηρώντας τη συνοχή της κοινωνίας μέσω ενός δικτύου πυλών (τηλεμετατοπιστών) που βρίσκονται σε άμεση σύνδεση μεταξύ τους.

Οι πανίσχυρες μονάδες Τεχνητής Νοημοσύνης του Πυρήνα, στις οποίες η ανθρωπότητα έμαθε να βασίζεται για προβλέψεις και αναλύσεις μελλοντικών γεγονότων, αλλά και τη διαχείριση του πολύτιμου Δικτύου, είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του εγχειρήματος αυτού.

Ο γαλαξίας είναι πλέον ένα αχανές πεδίο εξερεύνησης. Οι αποστολές μετοίκισης με τη βοήθεια των τεχνικών γεωδιαμόρφωσης καταστρέφουν τα εξωγήινα οικοσυστήματα και παραμερίζουν τις ανταγωνιστικές μορφές ζωής, αναδομώντας τους πλανήτες του προτεκτοράτου. Χάρη σε σκάφη που χρησιμοποιούν τους πανίσχυρους κινητήρες Χόκινγκ, τα κβαντικά άλματα με ταχύτητα Χόκινγκ είναι πλέον εφικτά. Διαστρικά ταξίδια με ταχύτητα φωτός φερ’ ειπείν επτά μηνών, έχουν χρονικό κόστος 9 χρόνια λόγω της διαστολής του χρόνου.

Art by Gary Ruddell

Νέοι ορίζοντες ανοίγουν για την ανθρωπότητα· το δίκτυο των τηλεμετατοπιστών μεγαλώνει. Ο γαλαξιακός πολιτισμός αγγίζει δυσθεώρητα ύψη ευμάρειας και οικονομικής άνθισης -μένει, όμως, τεχνολογικά στάσιμος. 150 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι μόνιμα συνδεδεμένοι με τις σφαίρες δεδομένων (κάτι αντίστοιχο με το δικό μας ίντερνετ), που επίσης ελέγχεται από τον Τεχνοπυρήνα των TN.

Δεν είναι όλα ρόδινα, ωστόσο. Δεν αποτελούν όλοι μέρος του Δικτύου της Ηγεμονίας.

Οι Εκτοπισμένοι έχουν κηρύξει πόλεμο στον Τεχνοπυρήνα από τότε που το ανθρώπινο είδος αποσχίστηκε, όταν έλαβε χώρα η Εγίρα. Θεωρούν τους κατοίκους της Ηγεμονίας σκλάβους και εκλαμβάνουν ως ζυγό των μονάδων Τεχνητής Νοημοσύνης τους τηλεμετατοπιστές, από τους οποίους τόσο πολύ εξαρτάται η ανθρωπότητα. Πρόκειται για μεταλλαγμένους ανθρώπους, η μακρά παραμονή των οποίων στο βαθύ διάστημα άλλαξε το dna τους, με τον ίδιο τρόπο που τα ψάρια μεταλλάχτηκαν όταν βγήκαν για πρώτη φορά στη στεριά. Για τους Εκτοπισμένους η συμβίωση με τον Τεχνοπυρήνα είναι ένα έκτρωμα· θεωρούν πως ο άνθρωπος και οι νοήμονες μηχανές σχηματίζουν ένα εξελικτικό αδιέξοδο.

Μέσα σε αυτό το απίστευτο και επιβλητικό -ομολογουμένως- σκηνικό, υπάρχει ο μυστηριώδης πλανήτης Υπερίων. Εκεί συναντά κανείς το θαύμα των Χρονοτύμβων· πρόκειται για αλλόκοτα ερείπια που κινούνται αντίθετα στον χρόνο. Οι Τύμβοι φυλάσσονται από το Αρπακτικό, μια φονική οντότητα που αψηφά τα όρια του χώρου και του χρόνου.

Οι πανίσχυρες μονάδες Τεχνητές Νοημοσύνης του Πυρήνα αδυνατούν να καθορίσουν επαρκώς την πορεία των πραγμάτων από τη στιγμή που ο Υπερίωνας και το Αρπακτικό αποτελούν μέρος των μεταβλητών. Η εισροή του Υπερίωνα στο Δίκτυο εισήγαγε μια τυχαία παράμετρο που ούτε οι αλάθητες AI δεν μπορούσαν να συνυπολογίσουν στους πολύπλοκους υπολογισμούς τους.

Οι Εκτοπισμένοι είναι έτοιμοι να εισβάλλουν. Τα στίφη τους απειλούν την Ηγεμονία.

Θέλουν να αποκτήσουν τον έλεγχο του Υπερίωνα για να πλήξουν τον Τεχνοπυρήνα, που κανείς δεν ξέρει πού βρίσκεται και που ελέγχει τα πάντα μέσω της τεχνολογίας.

Κάπου εδώ ξεκινάει η ιστορία των βιβλίων, μια ιστορία τόσο χαώδης, τόσο πολυδαίδαλη, που αδυνατείς να την περιγράψεις με κάθε λεπτομέρεια.

Σύμφωνα με τον θρύλο, το Αρπακτικό δύναται να εκπληρώσει την επιθυμία του μοναδικού επιζώντος μεταξύ μιας ομάδας επτά προσκυνητών που στέλνει η Ηγεμονία στον Υπερίωνα. Το σχέδιο είναι να ζητηθεί ως επιθυμία η σωτηρία της ανθρωπότητας. Όμως, όλοι οι προσκυνητές έχουν τις δικές τους βλέψεις, τα δικά τους προσωπικά κίνητρα, πέρα από το να σώσουν το εύθραυστο οικοδόμημα της Ηγεμονίας που κλυδωνίζεται επικίνδυνα. Παίζουν τη ζωή τους κορώνα γράμματα σε αυτή την αποστολή αυτοκτονίας (για τη συντριπτική πλειοψηφία των προσκυνητών τουλάχιστον) προκειμένου να φέρουν εις πέρας στόχους που θα ανακαλύψετε στην πορεία, διαβάζοντας τα βιβλία. 

Μάχες ξεσπούν, τόσο στο διάστημα, όσο και στην εικονική πραγματικότητα της σφαίρας δεδομένων. Αντικρουόμενα συμφέροντα, λυσσώδης ανταγωνισμός, κρυφοί στόχοι, προδοσίες, σκιώδη σχέδια που εξυφαίνονται αργά, ενώ οι προσκυνητές προσπαθούν να επιζήσουν και να ανακαλύψουν τα παράξενα μυστικά του Αρπακτικού. Οι πραγματικοί λόγοι του πολέμου με τους Εκτοπισμένους είναι όμως χειρότεροι απ’ ότι μπορεί να φανταστεί κανείς.

Φιλοσοφία, ψυχολογία, θρησκεία, επιστημονική φαντασία, αλληγορίες, εμπλέκονται σε ένα δίτομο ανάγνωσμα που είναι βέβαιο πως μόλις φτάσετε στο τέλος του θα σας αφήσει με το στόμα ανοιχτό.

Art by Noriyoshi Ohrai

Είναι πραγματικά άξιο θαυμασμού που το βιβλίο έχει συνοχή, κι αυτό είναι κάτι που δεν το λέω ελαφρά την καρδία. Νιώθω γνήσια έκπληξη καθώς αναλογίζομαι πόσες ιδέες έχει εισάγει στο κείμενο ο συγγραφέας δίχως να χάσει στιγμή τον έλεγχο της διήγησης... ιδέες που άνετα θα μπορούσαν να σταθούν μόνες τους, και να αποτελέσουν τον πυρήνα μιας άλλης ιστορίας. Ενδεικτικά, αναφέρω ορισμένες: Το Δίκτυο των Τηλεμετατοπιστών, το προτεκτοράτο των απομακρυσμένων κόσμων, οι χρονοπαλίρροιες και τα αντιεντροπικά πεδία, οι Χρονοτυμβοι, το φονικό Αρπακτικό, οι ταχυονικες αναμεταδόσεις, οι μηχανές σύντηξης των θωρηκτών και τα χρονικά κόστη των διαστρικών ταξιδιών, τα πυρσόπλοια, τα σκάφη των Ναϊτών, η Δύναμη, οι Εκτοπισμένοι, η Εγίρα, η Ηγεμονία, το Μεγάλο Σφάλμα της Παλιάς Γης, οι Λαβύρινθοι, τα παράσιτα, το δέντρο του Αρπακτικού, η Αίρεση του Αρπακτικού και πολλά άλλα. Απίστευτη κοσμοπλασία, πραγματικά. Μια κοσμοπλασία που αξίζει οπωσδήποτε να τσεκάρετε.

Επίσης, ένα σπουδαίο προτέρημα του έργου είναι πως συνδυάζει πολλά λογοτεχνικά είδη, ειδικά στο πρώτο μέρος. Έξι διαφορετικοί αφηγητές, έξι ξεχωριστές υφολογικές αποχρώσεις, σε μια ιστορία που κατορθώνει να στέκεται ακέραια ανάμεσα στο μυστήριο, το καθαρόαιμο science fiction, το δράμα, τον σαρκασμό και την ατόφια cyberpunk / νουάρ περιπέτεια. Εντυπωσιακή δουλειά, αναμφίβολα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που κέρδισε τόσα βραβεία, επιβεβαιώνοντας τη φήμη του Dan Simmons ως συγγραφέα χαμαιλέοντα.

Στο πρώτο βιβλίο, τις εντυπώσεις κερδίζουν οι προσωπικές ιστορίες των ηρώων. Στο δεύτερο βιβλίο ξεδιπλώνεται το πλήρες μέγεθος των ιδεών και αναπτύσσεται η κεντρική θεματική της σειράς, εξαργυρώνοντας τις βάσεις που έθεσε το πρώτο μέρος μέσω της κοσμοπλασίας, του μυστηρίου και της προοικονομίας. Το τέλος της άτυπης αυτής διλογίας είναι, απλά και ξεκάθαρα, συναρπαστικό. Οι σελίδες πετούν και εσύ δεν θέλεις να κάνεις τίποτα άλλο παρά να διαβάζεις και να διαβάζεις, για να δεις πού οδηγεί όλο αυτό, ενώ παράλληλα θαυμάζεις τον συγγραφέα για το μεγαλεπήβολο πλάνο που συνέθεσε στο μυαλό του.

Οι ήρωες είναι όλοι συμπαθείς. Δεν μπορώ να πω πως ταυτίστηκα μαζί τους, όμως νοιαζόμουν για τη μοίρα τους. Ο Κασάντ, η Μπρον Λάμια, ο αθυρόστομος Μάρτιν Σιλένους, ο Πολ Ντιρέ, ο Σέβερν, η Γκλάντστοουν, ο Πατέρας Χόιτ, ο Σολ και η Ρέιτσελ, για να αναφέρω ορισμένους, ήταν απόλυτα αληθοφανείς και ενδιαφέροντες ως χαρακτήρες.

Αν και ήταν ένα έργο που απόλαυσα ιδιαίτερα, υπήρξαν φυσικά και στοιχεία που εντόπισα ως αρνητικά, υπό το πρίσμα της δικής μου, προσωπικής ιδιοσυγκρασίας ως αναγνώστη.

Για παράδειγμα, το Υπερίων, λόγω στυλ διήγησης (έξι διαφορετικές οπτικές, έξι διαφορετικές ιστορίες), έχει μεγάλο όγκο αφήγησης και λιγότερους διαλόγους απ' ό,τι θα ήθελα. Στην Πτώση του Υπερίωνα, ένα αρκετά μεγάλο μέρος του κειμένου διακατέχεται από έλλειψη σασπένς (με εξαίρεση την δυσοίωνη μοίρα της μικρής Ρέιτσελ). Τρέχουν παράλληλα πολλά γεγονότα και οι διαφορετικές οπτικές επιβραδύνουν τον ρυθμό, σε αποσυντονίζουν (μεταφορικά μιλώντας), ναρκώνοντας την αγωνία που θα έπρεπε να νιώθεις ως αναγνώστης σ’ εκείνο το σημείο της διήγησης. Οι εξηγήσεις καθυστερούν να εμφανιστούν, ενώ οι πραγματικά σπουδαίες εξελίξεις παγώνουν. Όλα αυτά, τουλάχιστον, μέχρι να φτάσουμε στο τελευταίο κομμάτι της ιστορίας όπου οι αποκαλύψεις είναι καταιγιστικές και το βιβλίο αρπάζει φωτιά.

Ένα τρίτο σημείο που θα ήθελα να επισημάνω, είναι πως ο θρησκευτικός παραλληλισμός σε ορισμένα κομβικά σημεία της πλοκής δεν με ενθουσίασε ιδιαίτερα. Θεωρώ πως άνετα θα μπορούσε να σταθεί η κεντρική ιδέα και χωρίς αυτόν.

Τέλος, το οπισθόφυλλο του δεύτερου μέρους καταμαρτυρά τις όποιες εκπλήξεις βρίσκει κανείς στο πρώτο μισό του κειμένου -αν σας πρόλαβα, προτείνω να μην το διαβάσετε καθόλου. Για να μην παρεξηγηθώ, τη δουλειά του την κάνει μια χαρά, είναι όμορφα γραμμένο και εξάπτει τη φαντασία, όμως κατά τη γνώμη μου χαλάει ένα κομμάτι από την απόλαυση της ανάγνωσης.

Φτάνοντας στην κατακλείδα αυτής της παρουσίασης, θα επισημάνω για ακόμα μια φορά πως πρόκειται για ένα ιδιαίτερο σε δομή, πολυπλοκότητα, και θεματολογία έργο επιστημονικής φαντασίας, μια σειρά που διακρίνεται για τον πλούτο ιδεών που κατέχει, και που αξίζει όλοι οι λάτρεις του sci-fi να τσεκάρουν κάποια στιγμή. Είναι μυθιστορήματα που θέλουν τον χρόνο τους για να ξεδιπλώσουν τις αρετές τους, που βασίζονται σε έξυπνες ιδέες και μεγαλεπήβολα σκηνικά, δίχως να στερούνται εκπλήξεων. Όσοι από εσάς ψάχνετε να διαβάσετε μια σειρά ΕΦ που είναι ικανή να εξάψει τη φαντασία σας και να σας ενθουσιάσει, να είστε βέβαιοι πως το “Hyperion Cantos” έχει υψηλότατες πιθανότητες να κορέσει την επιθυμία σας.