“Η Φωνή Μέσα στη Νύχτα” θα σας στοιχειώσει...

Το γοτθικό ρεύμα, μια πιο σκοτεινή και μακάβρια εκδοχή του κινήματος του ρομαντισμού, σημάδεψε ανεξίτηλα τη δυτική λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Αν και η επιρροή του υπήρξε πανευρωπαϊκή, η περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας ξεχωρίζει: σε καμία άλλη χώρα δεν υπήρξε τόσο γενικευμένη λατρεία για το αλλόκοτο και το τρομακτικό. Από την αριστοκρατία των σαλονιών μέχρι την εργατική τάξη των βρώμικων δρόμων του Λονδίνου, όλοι αναζητούσαν με πάθος τη συγκίνηση του γοτθικού τρόμου. Η αγγλική γοτθική λογοτεχνία καλλιεργήθηκε με αμείωτη ένταση από το δεύτερο μισό του 18ου μέχρι τον 20ό αιώνα, επιδρώντας καθοριστικά στη σύγχρονη λογοτεχνία τρόμου.

Η ανθολογία αυτή αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της βρετανικής γοτθικής λογοτεχνίας του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Παρουσιάζονται δέκα εξαιρετικά διηγήματα των Gerald Bullett, John Davys Beresford, Alice Perrin, Charles Dickens, H. G. Wells, M. R. James, W. H. Hodgson, W. W. Jacobs, Frederick Marryat και Wilkie Collins.

Για το βιβλίο αυτό είχα πολύ καλό προαίσθημα από τη στιγμή που το αγόρασα. Ή μάλλον όχι, από τη στιγμή που το είδα στον πάγκο της Άγνωστης Καντάθ. Ένα βιβλίο με αψεγάδιαστα ατμοσφαιρικό εξώφυλλο, που υποσχόταν ότι παίρνει το θέμα στα σοβαρά.

Η εντύπωση αυτή ενισχύθηκε από την εξαιρετική εισαγωγή του Γιάννη Στολτίδη, η οποία με έβαλε αμέσως στο κλίμα της εποχής και στην άνοδο του γοτθισμού. Ξέροντας πως το έργο είναι σε καλά χέρια, αφέθηκα στις επιλογές που έγιναν από τα αμέτρητα διηγήματα εκείνης της εποχής και μπήκα στο ψητό χωρίς περαιτέρω χρονοτριβή.

Παρακάτω θα σας παρουσιάσω μια μίνι άποψη για το κάθε διήγημα, όπως σχηματίστηκε καθώς το τελείωνα και αναλογιζόμουν το θέμα του πριν πάω στο επόμενο.

1. Φοβερό το πρώτο διήγημα, “Η Χαλκογραφία”. Ό,τι πρέπει για να χτίσει μυστήριο, ατμόσφαιρα και να πει μια ιστορία με τον πιο ευρηματικό τρόπο.

2. Το δεύτερο διήγημα, η “Φάρμα του Ντερθ”, του Τζέραλντ Μπούλλεττ, δε με εντυπωσίασε ιδιαίτερα. Είχε κάτι το πολύ ενδιαφέρον, που με έκανε να γυρίζω τις σελίδες πρόθυμα –κυρίως λόγω του αφηγητή θα έλεγα– αλλά η ίδια η ιστορία είχε πολλά κενά και με άφησε με εύλογες απορίες. Ήταν καλή, δε μου άφησε όμως κάτι παραπάνω.

3. Το “Πηγάδι” του Γ. Γ. Τζέηκομπς το βρήκα από αδιάφορο έως πολύ κακό. Σε κάθε σκηνή είχε δύο μόλις χαρακτήρες και κατάφερνε να με μπερδέψει πάντα ως προς το ποιος είναι ποιος και ποιο είναι το νόημα της σκηνής. Θέλει τέχνη αυτό. Όσο για το βαθύτερο νόημα, χάθηκε κάπου μέσα στο πηγάδι.

4. To “Οι Δυνάμεις του Αέρα” του Τζων Ντέιβις Μπέρεσφορντ ήταν ένα διήγημα ρομαντικό, με όλη την έννοια της λέξης. Δομημένο σε μια τεράστια αντίθεση χαρακτήρων, ανάμεσα στην πίστη και την ειρωνεία, στην αλαζονεία και τη δειλία, προσφέρει μια αόριστη μαγεία της φύσης που δε θα βρει κάποιος σε ένα πολύπλοκο διήγημα με πολλούς, επώνυμους χαρακτήρες. Έχει μια μαγεία μοναδική, που θέλει ανάσες κι όχι περιττά λόγια για να βιωθεί.

5. Το “Άπειρο Φάντασμα” του Χ. Τζ. Γουέλς ήταν μια ιστορία περίεργη. Όχι τρομακτική, μα επιτηδευμένα κωμική και πλαδαρή. Όμως είχε κάτι. Αρχικά μια σπίθα ανθρωπιάς καθρεφτισμένη μέσα από ένα φάντασμα. Όμως δε στάθηκε εκεί. Το φινάλε της ήταν κάτι πολύ ενδιαφέρον και εξαίσια δομημένο, που έδωσε νόημα σε όλο το υπόλοιπο.

6. Το “Κολιέ από Χάντρες” της Άλις Περρίν ήταν ένα διήγημα πολύ κοντά σε παραμύθι. Απλό, βασισμένο σε ιδέες όπως οι ξεπεσμένοι οίκοι, η απληστία των ανθρώπων και η μοίρα της γυναίκας ως αντάλλαγμα για κέρδη, μπλέκεται με γλυκό τρόπο με το μεταφυσικό στοιχείο και τα μυστήρια στα πέρατα του κόσμου. Ευχάριστο ανάγνωσμα.

7. Το “Μαύρο Βέλο” του Τσαρλς Ντίκενς μου έφερε μια γλυκιά νοσταλγία. Από τα παιδικά μου χρόνια είχα να διαβάσω αυτή τη συγκεκριμένη πένα. Μια ιστορία που περιγράφει τη φτώχεια και την εξαθλίωση αλλά ταυτόχρονα εξυμνεί την ανθρωπιά με έναν τρόπο αθώο. Όλα αυτά είναι δουλεμένα πάνω σε έναν μυστήριο διάλογο.

8. “Η Φωνή μέσα στη Νύχτα” του Γ. Χ. Χόντζον, το διήγημα που έδωσε τον τίτλο στη συλλογή, είχε πολλά ωραία δοσμένα σημεία. Για αρχή, την τρομακτική νυχτερινή ατμόσφαιρα με τη φωνή. Έπειτα όλες τις λεπτομέρειες μιας ναυτικής ιστορίας, με πλοία-φαντάσματα, αφηγήσεις του παρελθόντος και μυστηριώδη νησιά, με συναπαντήματα φοβερά και τρομερά. Το ωραιότερο με την ιστορία αυτή ήταν ότι με έβαζε να φαντάζομαι πολλά περισσότερα.

9. “Η Γυναίκα του Ονείρου” του Γουίλκι Κόλλινς ήταν ένα διήγημα που απόλαυσα φοβερά. Μακροσκελής η αφήγηση, η ατμόσφαιρα σκοτεινή, γεμάτη προλήψεις, δεισιδαιμονίες και τα πολλά μικρά σημεία της εποχής (και λίγο μισογυνισμό αλλά τι να γίνει). Πολύ ενδιαφέροντες χαρακτήρες, μοναδικοί και το τέλος, που το περίμενα αγωνιωδώς, ήταν ακριβώς ό,τι έπρεπε. Ε ναι, αυτή είναι γοτθική ιστορία!

10. “Ο Λυκάνθρωπος” του Φρέντερικ Μάρρυατ ήταν ένα σκοτεινό παραμύθι με πολλά καλά αλλά και δύο μεγάλα αρνητικά, τα οποία ήταν ότι, πρώτον, ο τίτλος είναι τεράστιο σπόιλερ και, δεύτερον, ότι οι χαρακτήρες είτε βλέπουν και δεν καταλαβαίνουν είτε καταλαβαίνουν και δεν πράττουν. Τα αλλόκοτα και μυστήρια τεκταινόμενα χειμώνα σε ένα βουνό της Γερμανίας φυσικά και με τράβηξαν ως ατμόσφαιρα. Τα στοιχειά, οι λυκάνθρωποι και η μαγεία, οι όρκοι και οι κατάρες τους πολύ ωραίες, αν και τίποτα δεν έβγαζε πραγματικό νόημα από άποψη ηθικής.

Συνολικά το βιβλίο μου άρεσε πολύ. Φάνηκε ότι η συλλογή διηγημάτων πήρε πολύ σοβαρά το θέμα και ανοίχτηκε σε κάθε λογής προβληματισμό της εποχής εκείνης. Μάλλον όχι. Μου έλειπαν ένα διήγημα τεχνοφοβικό, που θα έβλεπε τις νέες τεχνολογίες σαν κάτι τρομακτικό και παραφυσικό, καθώς και ένα καθαρό διήγημα στοιχειώματος, αν και η “Η Χαλκογραφία” ήταν πολύ κοντά σε αυτό.

Εν ολίγοις, ο γοτθισμός δεν έχει να κάνει μόνο με φαντάσματα και βαμπίρ (αν και είναι πολύ συχνά παρόντα). Πολλά διηγήματα είχαν να κάνουν με τη ζωή μακριά από τη μητέρα Αγγλία, κυρίως σε ναυτικές περιπέτειες, μαγείες στον πέρα κόσμο και άγνωστες ασθένειες, ουσίες και πλάσματα. Το απομονωμένο, το απόμερο και το τρομακτικό είχαν την τιμητική τους. Επίσης η δεισιδαιμονία, τα προαισθήματα και τα μοιραία συναπαντήματα, ντυμένα με τη γνωστή αφήγηση της εποχής, βοήθησαν πολύ. Τελικά, δεν υπήρχε διήγημα που να πω κακό. Απλώς κάποια δεν ήταν τόσο για μένα αλλά αντικειμενικά όλα είχαν κάτι: ατμόσφαιρα, πλοκή, χαρακτήρες, πρόζα, ή έστω μια νέα οπτική στην ανάλυση των πραγμάτων. Πριν κλείσω, θα κάνω τη λίστα με τα αγαπημένα μου και θα σας προτρέψω να πάρετε το βιβλίο στα χέρια σας και να βυθιστείτε στο σκοτεινό κλίμα εκείνης της εποχής.

5ο καλύτερο: Η Γυναίκα του Ονείρου, για τους εξαιρετικούς χαρακτήρες που έχτισε και την απρόβλεπτη ιστορία που κρυβόταν πίσω από το ιδιότυπο, γεμάτο δεισιδαιμονίες κυνήγι φαντασμάτων.

4ο καλύτερο: Ο Λυκάνθρωπος, για την ατμόσφαιρα της απομόνωσης χειμώνα μέσα στο δάσος, με τους λύκους και τα μυθικά τέρατα να βρίσκονται κάπου γύρω από το εύθραυστο ξύλο της καλύβας και τη φωτιά του τζακιού να στέκει προστάτης απέναντι στο κρύο, το σκοτάδι και τον τρόμο.

3ο καλύτερο: Η Φωνή μέσα στη Νύχτα, για το απόκοσμο πρώτο μισό με τη συνομιλία κάπου στον ωκεανό, μέσα στη νύχτα και την ομίχλη, καθώς και για την απελπισία που έφερνε η επαφή με τον τρόμο στην άκρη του κόσμου.

2ο καλύτερο: Οι Δυνάμεις του Αέρα, για τον ιδιαίτερο τρόπο που περιέγραφαν, την περιγραφή της φύσης και την υπέροχη πρόζα. Μου άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις.

1ο καλύτερο: Η Χαλκογραφία, ως καθαρόαιμο γοτθικό διήγημα, με την εξαίσια τρομακτική ατμόσφαιρα και την αποτύπωση μιας αλήθειας στην τέχνη όπως δεν μπορεί να γίνει πουθενά αλλού.