Άραγε ενέπνευσε η λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας την πρόοδο της ανθρωπότητας;

Πέρασαν χρόνια απ’ όταν έπεισα τον εαυτό μου να ξανοιχτεί στα αχαρτογράφητα νερά ποικίλων λογοτεχνικών ειδών. Όμως, μετά από την εκάστοτε εξερεύνησή μου επέστρεφα πάντα (Πάντα; Ακόμα κι ο Δενδρογένης νιώθει πολύ μικρός για να επικαλείται το πάντα) στον ασφαλή λιμένα του Fantasy. Τους περασμένους μήνες, ωστόσο, άρχισε να με πολιορκεί μία πρωτόγνωρη επιθυμία. Να πιάσω και πάλι στα χέρια μου ένα βιβλίο κλασικού Sci-Fi.

Η τύχη έφερε στα χέρια μου δύο έργα. Το ένα αρκετά γνωστό, ενώ το άλλο όχι και τόσο. Πρόκειται για τα “Γυρίστε τον γαλαξία με ωτοστόπ” του Douglas Adams και το “Ο μηχανικός Μένι” του Alexander Aleksandrovich Bogdanov. Τα διάβασα αφήνοντας εύλογο χρονικό διάστημα ανάμεσα στην εκάστοτε ανάγνωση κι επέτρεψα στη μαγιά τους να ζυμώσει για λίγο καιρό το μυαλό μου. Πλέον, έχοντας ωριμάσει μέσα μου και τα δύο βιβλία, σκέψεις ξεκίνησαν να με βασανίζουν.

Θα αποπειραθώ να εξηγήσω τους λογισμούς μου, προσπαθώντας να μη καταντήσω φορτικός. Είμαι βέβαιος, πως όποιος έχει ασχοληθεί με έργα επιστημονικής φαντασίας (ειδικότερα με εκείνα του περασμένου αιώνα) πιστεύει πως ενέπνευσαν ως ένα βαθμό τις μετέπειτα τεχνολογικές, ίσως και κοινωνικές, εξελίξεις. Το πρώτο μου μεγάλο ερώτημα, λοιπόν, είναι το κατά πόσο.

Άραγε όσα είχαν φανταστεί οι συγγραφείς, κάνανε κάποια παιδιά να οραματίζονται ένα διαφορετικό μέλλον; Μήπως κάποια από εκείνα τα παιδιά έγιναν από αυτούς που διαμόρφωσαν τον κόσμο σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα; Και τι θα γίνει με τον κόσμο του αύριο; Αυτός περιγράφεται σε έργα του είδους με έντονα διαφορετικό τρόπο! Θα έχει, άραγε, την ομορφιά και την εξέλιξη για την οποία είναι πεπεισμένος ο Bogdanov ή θα βουτηχτεί σε μια πιο γκρίζα και σκοτεινή απόχρωση;

Δεκάδες ερωτήματα που τις απαντήσεις τους δε θα μπορούσα να δώσω. Όχι τουλάχιστον μόνος! Αν όμως είχα παρέα; Συλλογίζομαι, φτάνοντας στη συνειδητοποίηση πως αυτή είναι η μεγαλύτερη δύναμη του Sci-Fi!

Αντιδικίες, συζητήσεις και ανάγκη για επικοινωνία φουντώνουν μονομιάς, όταν πέφτουν στο τραπέζι τα ερωτήματα που βασανίζουν τους συγγραφείς. Και εν τέλει, ίσως μέσα από όλο αυτό, να έρχεται η πρόοδος. Οποιαδήποτε πρόοδος. Έχω την αίσθηση, μάλιστα, πως μόνο η επιστημονική φαντασία μπορεί να ταΐσει με τόσο πολύ λάδι τη φλόγα της αναζήτησης του μέλλοντος των κοινωνιών του ανθρώπου, των νέων τεχνολογιών και της εξερεύνησης του αγνώστου. Από την άλλη, ίσως αυτά να τα σκέφτομαι τώρα, που είμαι ακόμη επηρεασμένος από το μαγικό άγγιγμα αυτού του λογοτεχνικού είδους.

Δε θ’ αφήσω, όμως, τις σκέψεις μου να γεμίσουν το χαρτί. Τις νιώθω ακόμα πολύ χαοτικές κι αισθάνομαι πως κάποιες από αυτές δεν τις ελέγχω απόλυτα. Λέτε να είναι κι ετούτο απόρροια των βιβλίων που διάβασα; Όσο το συλλογίζομαι, όλο και περισσότερο το πιστεύω. Θα πω μονάχα δυο λόγια για το καθένα από τα δύο βιβλία.

“Γυρίστε τον γαλαξία με ωτοστόπ”, λοιπόν. Πως γίνεται να περιγράφονται τα γεγονότα της καταστροφής του πλανήτη μας με τόσο κωμικό τρόπο; Δε το γνωρίζω. Σίγουρα θα ήθελα να ρωτήσω τον Douglas Adams πως το έκανε και ίσως να κλέψω ένα κομμάτι της συνταγής του. Ο ρυθμός του βιβλίου είναι καταιγιστικός, τα γεγονότα και οι εξελίξεις τρέχουν και έχεις συνεχώς την αίσθηση ότι το ρολόι χτυπά, μετρώντας τα δευτερόλεπτα ανάποδα για το αναπόφευκτο! Το τελευταίο δε νομίζω να έγινε τυχαία. Επίσης, η απάντηση είναι 42!

“Ο μηχανικός Μένι”. Η επαναστατική (μπολσεβίκος κατά την Οκτωβριανή επανάσταση) και η επιστημονική (πρωτοπόρος στις μεταγγίσεις αίματος) ιδιότητα του Bogdanov είναι έκδηλες καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου. Ίσως πιο έκδηλες απ’ όσο προσωπικά θα ήθελα, καθώς νιώθω πως τον κρατούν δέσμιό τους και δε τον αφήνουν να εκφραστεί στο βαθμό που μπορεί καλλιτεχνικά. Αυτό, όμως, αλλάζει από τη μέση του βιβλίου κι έπειτα και κορυφώνεται στο πολύ έντονο τέλος του. Με εξέπληξε ο τρόπος που βασίστηκε πάνω στη θεωρία των καναλιών του Άρη («Martian Canals» ψάξτε το!) για να μιλήσει για τόσα πολλά μέσα σ’ ένα τόσο μικρό βιβλίο.

Θα συνέστηνα τα δύο αυτά αναγνώσματα σε τρίτους; Εννοείται! Μάλιστα, όχι μόνο θα τα συνέστηνα, αλλά θα αποσκοπούσα και στη μετέπειτα συζήτηση πάνω σε αυτά. Εξάλλου μετά την ανάγνωσή τους πιστεύω πως το ερώτημα “Άραγε ενέπνευσε η λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας την πρόοδο της ανθρωπότητας;” θα μας βασάνιζε, θα μας δίχαζε, θα μας ένωνε και στο τέλος θα μας ωθούσε προς τα μπρος. What’s not to love about that?