Διαβάσαμε | "Ο Άχρηστος Πλανήτης και άλλα Σοβιετικά Διηγήματα Επιστημονικής Φαντασίας"

Διαβάσαμε | "Ο Άχρηστος Πλανήτης και άλλα Σοβιετικά Διηγήματα Επιστημονικής Φαντασίας"

Μια μυστηριώδης απειλή απλώνει τα πλοκάμια της από τις υπόγειες πολιτείες του Άρη σε ένα ήσυχο χωριουδάκι της Γης.

Ένας επιστήμονας επιχειρεί να λυτρώσει το λαό του από τη δυστυχία μα τελικά τον οδηγεί στην πιο ολέθρια καταδίκη.

Ένας ιός συλλαμβάνεται και δικάζεται με όλους τους προβλεπόμενους τύπους για τα εγκλήματά του κατά της ανθρωπότητας.

Ένα ρομπότ αποφασίζει να αγνοήσει τις παραμέτρους του προγραμματισμού του και να παραδοθεί στις εσωτερικές του παρορμήσεις.

Ένας εφευρέτης αιώνες μπροστά από την εποχή του προσκρούει στη στενομυαλιά και το σχολαστικισμό των συγχρόνων του.

Ένα πτώμα ανασταίνεται για να χρησιμοποιηθεί ως πειραματόζωο στο σχεδιασμό της τέλειας κοινωνικής αρμονίας.

Και μια εξερευνητική διαστημική αποστολή σκοντάφτει πάνω σε έναν πρωτόγονο, καταδικασμένο πλανήτη.

Επτά αντιπροσωπευτικά διηγήματα από την πλούσια κληρονομιά της σοβιετικής σχολής επιστημονικής φαντασίας, με έμφαση στον κοινωνικό προβληματισμό, την υπαρξιακή αγωνία και τον αδιάκοπο αγώνα της ανθρωπότητας για ένα καλύτερο μέλλον.
 

Μία αξιόλογη έκδοση από την Άγνωστη Καντάθ, η οποία μας φέρνει σε επαφή με την εξίσου άγνωστη επιστημονική φαντασία των Σοβιετικών. Σε μετάφραση του Γιάννη Στολτίδη, ο οποίος αναλύει όλη τη Σοβιετική Σχολή στην επιστημονική φαντασία, διαφωτίζοντας τον αναγνώστη σχετικά με τις τότε τάσεις, την ιστορία τους αλλά και το κίνημα του κονστρουκτιβισμού. Αν και διαφωτιστική, δεν είναι απαραίτητη για να διαβαστούν τα διηγήματα, οπότε αν κάποιος αποθαρρυνθεί από το μέγεθος και τη δυσκολία της εισαγωγής, μπορεί να την παραλείψει ή να τη διαβάσει στο τέλος, όπου θα καταλάβει και περισσότερα. Να αναφέρω πως η μετάφραση μου φάνηκε πολύ καλή, δε βρήκα κάτι το περίεργο ή ενοχλητικό, αν και η γλώσσα, το λεξιλόγιο και η ορολογία ήταν ιδιαίτερα απαιτητικά.

Συνολικά, τα διηγήματα είναι επτά (8 με την εισαγωγή, που έχει συμπεριληφθεί στην αρίθμηση). Κρίνοντας τη συλλογή συνολικά, μου άρεσε πολύ η ποικιλία στη θεματολογία και που από τη μία υπήρχε μια ανθρώπινη αθωότητα και από την άλλη μια αποθέωση της τεχνολογίας και της μηχανής. Οι περισσότεροι από τους δημιουργούς αναλώθηκαν στο να επεξηγούν τα πώς και τα γιατί στα έργα τους, δίνοντας μια ιδέα ότι ξέρουν τι κάνουν ή έστω ότι έκαναν μια έρευνα κι έναν σχεδιασμό για το κυρίως θέμα τους. Δε μου άρεσαν όλα τα διηγήματα εξίσου, όπως είναι αναμενόμενο σε μία συλλογή διηγημάτων. Με εντυπωσίασαν οι τίτλοι των ιστοριών, καθώς και οι περιλήψεις του εξωφύλλου. Είναι μια πραγματικά εντυπωσιακή έκδοση. Ας τα δούμε ένα προς ένα:

1. Η Τελευταία Πύλη για την Άιγια - Γιερεμέι Παρνόφ - Μιχαήλ Έμτσεφ

Οπισθόφυλλο: Μία μυστηριώδης απειλή απλώνει τα πλοκάμια της από τις υπόγειες πολιτείες του Άρη σε ένα ήσυχο χωριουδάκι της Γης.

Μάλλον το αγαπημένο μου από τα διηγήματα. Είναι και το εκτενέστερο. Αυτή η αίσθηση της απειλής, του μυστηρίου, πως κάτι κρύβεται πίσω από την περιγραφή της ερημιάς δε με άφησε καθ' όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης. Θα χαρακτήριζα το διήγημα καλοστημένο, τους χαρακτήρες πιστευτούς, μιας και τους δόθηκε χρόνος να αναπτυχθούν, αλλά και το ίδιο το τέλος ιδιαίτερο. Λέω ιδιαίτερο διότι δεν ήταν αυτό που περίμενα, πιστεύω πως θα μπορούσε να γίνει καλύτερο (ο ίδιος σκέφτηκα αρκετές καλύτερες κατ' εμέ εκδοχές) αλλά ήταν ικανοποιητικό. Και ως στήσιμο και ως αποτέλεσμα. Το μυθολογικό προφίλ της Άιγια στημένο εξαιρετικά.

2. Το έσχατο κατώφλι - Γιέρμαν Μαξίμοφ

Οπισθόφυλλο: Ένας επιστήμονας επιχειρεί να λυτρώσει το λαό του από τη δυστυχία μα τελικά τον οδηγεί στην πιο ολέθρια καταδίκη.

Η αλήθεια είναι πως ακούγεται πολύ πιο εντυπωσιακό από ό,τι είναι. Δεν ήταν η εκτέλεση εφάμιλλη της ιδέας, καθώς αναλώνεται σε περισσότερες λεπτομέρειες απ' όσες εγώ χρειαζόμουν. Για να μη φανώ άδικος, παίρνει πολλά συν από μένα για το φιλοσοφικό προφίλ της ιστορίας, τις σκέψεις του κεντρικού χαρακτήρα και την εικόνα του τέλους, όπως την παρουσιάζει. Έχει δυναμική και πιστεύω πως θα λειτουργήσει αλλιώς για τον κάθε αναγνώστη, ίσως ως καθρέφτης του είναι του. Ναι, έχει αυτή την ατμόσφαιρα και τη δυναμική.

3. Η δίκη του Τάνταλου - Βίκτωρ Σαπάριν

Οπισθόφυλλο: Ένας ιός συλλαμβάνεται και δικάζεται με όλους τους προβλεπόμενους τύπους για τα εγκλήματά του κατά της ανθρωπότητας.

Η μεγαλύτερη απογοήτευση της συλλογής για μένα. Όχι γιατί ήταν κακή σαν ιστορία, ούτε γιατί δεν είχε μηνύματα να περάσει. Αντίθετα, στην εποχή μας έχουν πολλά να πούνε η μετάδοση ενός ιού, τα μέτρα προστασίας και οι μεταλλάξεις. Μάλιστα θα έλεγα πως είναι ό,τι πιο ταιριαστό για την εποχή μας. Και το όνομα Τάνταλος που του δόθηκε, εξαιρετικό. Με απογοήτευσε διότι κυλάει αργά, έχει αρκετές διαφορετικές οπτικές γωνίες και σκηνές και αυτή η πολλά υποσχόμενη δίκη αργεί να έρθει και τελικά δεν είναι αυτό που περίμενα. Αν δεν είχα διαβάσει το οπισθόφυλλο και δεν ήμουν προϊδεασμένος (ναι, ήταν η ιστορία που ήθελα να διαβάσω περισσότερο απ' όλες) ίσως να ήταν διαφορετικά τα πράγματα. Από λογοτεχνικής άποψης, για έναν απλό αναγνώστη έχει ουσία και νόημα αυτό το ταξίδι, αρκεί να μπει στη θέση των επιστημόνων. Στην εποχή μας δε θα δυσκολευτεί.

4. Αυθορμητισμός - Αρκάντι Στρουγκάτσκι - Μπόρις Στρουγκάτσκι

Οπισθόφυλλο: Ένα ρομπότ αποφασίζει να αγνοήσει τις παραμέτρους του προγραμματισμού του και να παραδοθεί στις εσωτερικές του παρορμήσεις.

Εξαιρετικό. Ίσως μεγαλύτερο σε έκταση απ' ό,τι χρειαζόταν, μπορεί να ισχυριστεί κάποιος, αλλά είχε νόημα. Αντιπαραβάλλει την ύπαρξη ενός ανθρώπου με ένα ρομπότ, εξετάζει το ενδεχόμενο να αποκτήσει συνείδηση ένα τεχνολογικό δημιούργημα και μπαίνει στον κόπο να εξηγήσει το πώς και το γιατί ένα ρομπότ μπορεί να αποκτήσει συνείδηση. Πιστευτό για έναν απλό αναγνώστη όπως εγώ. Όσον αφορά την ατμόσφαιρα, μου άρεσε πολύ η εικόνα του εργαστηρίου, των εγκαταστάσεων, της παγερής ατμόσφαιρας και μου μετέδωσε το συναίσθημα του ανεξέλεγκτου τρόμου, καθώς δεν ήξερα τι αποφάσεις θα πάρει το ρομπότ και πώς θα αντιμετωπιστεί. Έχει έναν ρομαντισμό και μια κυνικότητα για την ύπαρξη και τη συνείδηση, που μου άρεσε πολύ.
 


 

5. Το κέρας της αφθονίας- Βλαντιμίρ Γκριγκόριεφ

Οπισθόφυλλο: Ένας εφευρέτης αιώνες μπροστά από την εποχή του προσκρούει στη στενομυαλιά και το σχολαστικισμό των συγχρόνων του.

Μία από τις λιγότερο μεγαλεπήβολες ιστορίες της συλλογής. Είναι απλή, με χαρακτήρες πολύ πιο ανθρώπινους και ένα κοινωνικό και φιλοσοφικό προφίλ. Κι αυτά τα στοιχεία είναι που της δίνουν τη μεγαλύτερη αξία, κατά τη γνώμη μου. Εξερευνά την ιδέα μιας τεχνολογικής εφεύρεσης που φτάνει στα όρια της μαγείας και του πώς αυτή θα αντιμετωπιστεί από μια κοινωνία. Δεν έχει τα ερείσματα των άλλων ιστοριών και δεν μπαίνει σε πάρα πολλές λεπτομέρειες, αλλά αυτό ίσως είναι που της δίνει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί ακριβώς όπως θέλει. Μου δίνει την αίσθηση πως πέτυχε τον σκοπό της και με άφησε με μια γλυκόπικρη γεύση, όπως πιστεύω πως θα ήθελε ο δημιουργός. Το κέρας λειτουργεί σαν εφαλτήριο για τη σκέψη, τη φαντασία και την εξερεύνηση της μέσης κοινωνίας.

6. Ο κόσμος όπου εξαφανίστηκα - Ανατόλι Ντνιέπροφ

Οπισθόφυλλο: Ένα πτώμα ανασταίνεται για να χρησιμοποιηθεί ως πειραματόζωο στο σχεδιασμό της τέλειας κοινωνικής αρμονίας.

Είναι ακριβώς στην περιγραφή, την ποσότητα και την αναμενόμενη ποιότητα που περιγράφει το οπισθόφυλλο. Έχει το ρομαντικό στοιχείο, το ψευδοεπιστημονικό, που στην ουσία είναι μια κοινωνική ανάλυση και ως λογοτέχνημα με διασκέδασε και με εντυπωσίασε. Ήταν τόσο όσο χρειαζόταν, με το κάτι παραπάνω στο λογοτεχνικό κομμάτι. Αξίζει.

7. Ο άχρηστος πλανήτης - Όλγα Λαριόνοβα

Οπισθόφυλλο: Μία εξερευνητική διαστημική αποστολή σκοντάφτει πάνω σε έναν πρωτόγονο, καταδικασμένο πλανήτη.

Το τελευταίο διήγημα της συλλογής, αυτό που της δίνει και τον τίτλο, έχει πολλά επίπεδα. Μπορεί να διαβαστεί σαν μια ρομαντική ιστορία, σαν ένα μυθιστόρημα πολύ χαλαρής επιστημονικής φαντασίας (science fantasy) και σίγουρα δεν ταιριάζει τόσο με τον χαρακτήρα των υπολοίπων. Μπορεί να γίνει κι ο καθρέφτης μας, μιας και συνεχώς ασκεί κριτική και αντιπαραβάλλει το ανθρώπινο στοιχείο με το εξωγήινο. Παίζει έξυπνα σε αρκετά σημεία και προκαλεί την υπαρξιακή και φιλοσοφική σκέψη του αναγνώστη. ίσως αν προσπαθήσει κανείς να το διαβάσει συνολικά, σε όλα του τα επίπεδα, να χαθεί. Ίσως να ήταν πιο φιλόδοξο από όσο άντεχε, ίσως να αφέθηκε στο ρομαντικό στοιχείο περισσότερο απ' όσο υποσχόταν συνολικά η ιστορία, ίσως τίποτα από όλα αυτά. Πραγματικά, πιστεύω πως αφήνει την ελευθερία στον αναγνώστη να το κρίνει στα δικά του μέτρα. Κι αυτό είναι μία επιτυχία.