Τεχνητή Πραγματικότητα, Μετακοινωνία και Ψυχή

«Στην πραγματικότητα δεν ζούμε παρά μερικές ώρες της ζωής μας»
Αλμπέρ Καμύ - Γάλλος συγγραφέας, Νόμπελ 1957  (1913-1960)

«Ό,τι βλέπουμε δεν είναι παρά ένα όνειρο μέσα σε όνειρο»
Έντγκαρ Άλλαν Πόε - Αμερικανός συγγραφέας  (1809-1849)

«Πραγματικότητα είναι οτιδήποτε αρνείται να εξαφανιστεί όταν σταματώ να πιστεύω σ’ αυτό»
Φίλιπ Κ. Ντικ - Αμερικανός συγγραφέας επιστ. φαντασίας  (1928-1982)

«Δεν βλέπουμε τα πράγματα όπως είναι στην πραγματικότητα. Τα βλέπουμε σύμφωνα με το ποιοι είμαστε εμείς»
Χαλίλ Γκιμπράν - Λιβανοαμερικανός ποιητής & φιλόσοφος  (1883-1931)

Εμπνεόμενος από τα εξαιρετικά βιβλία του σπουδαίου συγγραφέα Κωνσταντίνου Εμμανουήλ Ο Πρώτος Παράγοντας (Στις Ρωγμές του Χρόνου & Το Ταξίδι προς τον Όθεριν, Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή) κατέκλυσαν το νου μου κάποιοι προβληματισμοί και σκέψεις, τις οποίες αποφάσισα να σας τις μεταβιβάσω στη μορφή ενός άρθρου. Οι σκέψεις και οι προβληματισμοί αυτοί αφορούν τη μετακοινωνία που καταφθάνει μέσα από μία φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας που απειλεί να καταστεί πραγματικότητα.

Ας πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή. Η φαντασιακή πράξη είναι μια πράξη μαγική. Είναι μια μαγγανεία προορισμένη να κάνει το αντικείμενο που σκεπτόμαστε, το πράγμα που επιθυμούμε, να εμφανιστεί, ώστε να μπορέσουμε να το κατανοήσουμε. Σε αυτήν την πράξη υπάρχει πάντοτε κάτι το επιτακτικό και το παιδιάστικο, μια άρνηση να λάβουμε υπόψη μας την απόσταση, τις δυσκολίες. Μάλιστα τ’ αντικείμενα των οποίων πλάθουμε την εικόνα, τα βλέπουμε από πολλές πλευρές ταυτόχρονα ή μάλλον –γιατί αυτός ο πολλαπλασιασμός των απόψεων, των πλευρών, δεν αποδίδει επακριβώς τη φαντασιακή πρόθεση- «καθίστανται παρόντα» με ολοκληρωτική άποψη. Φαίνεται σα να υπάρχει το προσχέδιο μιας άποψης γι’ αυτά που εξατμίζεται, ρευστοποιείται. Ο φιλόσοφος του 20ού αιώνα Ζαν Πωλ Σαρτρ υποστηρίζει, ότι «δεν είναι αισθητά, αλλά μάλλον οιονεί-αισθητά».

Κατά τα άλλα, το αντικείμενο σε εικόνα είναι ένα μη-πραγματικό αντικείμενο. Αναμφίβολα είναι παρόν, αλλά ταυτόχρονα είναι και απρόσιτο. Δεν μπορώ να το αγγίξω, να του αλλάξω θέση ή μάλλον μπορώ, αλλά με τον όρο να το κάνω μη-πραγματικά, να μη θελήσω να χρησιμοποιήσω τα ίδια μου τα χέρια, να προσφύγω σε φασματικά χέρια που θα καταφέρουν σε αυτό το πρόσωπο χτυπήματα μη-πραγματικά. Με το σκοπό όμως να ενεργήσω επάνω σε αυτά τα μη-πραγματικά αντικείμενα, πρέπει κι εγώ ο ίδιος να διχαστώ, ν’ αποπραγματοποιηθώ, να πληγωθώ, να διασπαστώ. Εξάλλου κανένα από τ’ αντικείμενα αυτά δεν ζητάει από εμένα οποιαδήποτε ενέργεια, οποιαδήποτε διαγωγή. Δεν είναι ούτε βαριά, ούτε πιεστικά, ούτε εξαναγκαστικά. Εγώ ο ίδιος τα μετατρέπω σε τέτοια. Αντίθετα είναι καθαρή παθητικότητα, λουφάζουν και περιμένουν υπομονετικά. Η αλλόκοτη ζωή, την οποία τους εμφυσούμε, προέρχεται από εμάς τους ίδιους και από την αυθορμησία μας. Αν στρέψουμε αλλού τα μάτια μας πέρα από αυτά, τότε τα παρατηρούμε να εκμηδενίζονται. Είναι εξ ολοκλήρου ανενεργά. Πρόκειται για έσχατους όρους και δεν είναι ποτέ όροι καταγωγής. Ακόμη και ανάμεσά τους δεν είναι ούτε αιτία ούτε αποτέλεσμα. Βέβαια το να συγκροτήσω ένα μη-πραγματικό αντικείμενο είναι ένας τρόπος για να ξεγελάσω για μια στιγμή τις επιθυμίες για να τις ερεθίσω κατόπιν, περίπου σαν το νερό της θάλασσας με τη δίψα. Αν επιθυμώ να δω έναν φίλο ή ν’ αντιμετωπίσω έναν κίνδυνο, θα τον κάνω να εμφανιστεί μη-πραγματικά. Είναι ένας τρόπος να παίξω το ξεδίψασμα. Το ξεδίψασμα όμως μόνο παίζεται, γιατί στην πραγματικότητα ο φίλος μου ή ο κίνδυνος δεν είναι εδώ στ’ αλήθεια. Δεν δίνω τίποτε στην επιθυμία και μάλιστα είναι η επιθυμία που αποτελεί το αντικείμενο κατά το μεγαλύτερο μέρος: όσο προβάλλει το μη-πραγματικό αντικείμενο μπροστά της, αποσαφηνίζεται σαν επιθυμία. Επιπλέον, μιλώντας γενικά, δεν είναι μόνο αυτή καθεαυτή η ύλη του αντικειμένου που είναι μη-πραγματική. Όλοι οι προσδιορισμοί χώρου και χρόνου στους οποίους υπόκειται μερίζονται αυτήν τη μη-πραγματικότητα.

Σε αυτές τις μεγάλες επιθυμίες των ανθρώπων και το ξεδίψασμά τους βασίζεται και ο πάσης φύσεως άρχοντας της απάτης ή ο κάθε υπέρτατα επιτήδειος για ν’ ασκήσει την εξουσία του επάνω στην ανθρωπότητα. Επιδεικνύουν απίστευτα κατορθώματα, που αψηφούν τους νόμους της φυσικής ή κι έξυπνες και καλοστημένες οπτικές απάτες. Το βασανιστικό ερώτημα είναι: πως τα κάνουν; Όλα αυτά συμβαίνουν μη-πραγματικά. Το επάγγελμα του άρχοντα της ψευδαίσθησης ή του σπουδαίου επιτήδειου ή και τα δύο αυτά μαζί δεν είναι καινούργιο. Από τα πανάρχαια χρόνια ακόμη υπάρχει και είναι εξαπλωμένο σε ολόκληρο τον πλανήτη. Παρόλο όμως το ό,τι πέρασαν αμέτρητοι αιώνες και παρά την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο που σημειώθηκε εντωμεταξύ, το επάγγελμα αυτό δεν έσβησε ποτέ. Τρία είναι τα βασικά στοιχεία αυτού του επαγγέλματος, το μυστήριο, ο εντυπωσιασμός και το ιερό δέος.

Αυτή τη μέθοδο χρησιμοποιούσαν και οι μάγοι όλων των εποχών. Σήμερα υπάρχουν πολλοί που ασχολούνται με τη μαγεία, κανένας όμως δεν μπορεί να φθάσει τις φανταστικές τερατουργίες ορισμένων πολύ εξειδικευμένων σε αυτές. Και αυτό, παρόλο που οι μάγοι του παρελθόντος φαίνεται πως μάλλον ήταν μυημένοι πραγματικά σε κάποια μαγικά μυστήρια, σε αντίθεση με τις καθαρά ταχυδακτυλουργικές ικανότητες των σύγχρονων μάγων. Βέβαια υπάρχουν και στην εποχή μας “μάγοι”, που ορισμένα κατορθώματά τους δεν εξηγούνται με κανένα γνωστό τρυκ.

Howard Rheingold

Τέτοιοι μάγοι είναι και οι hackers. Οι «σπάστες» είναι οι «μάγοι» των πληκτρολογίων, εκείνοι δηλαδή που μπορούν και σπάνε κάθε κώδικα και μπαίνουν σε κρατικά, κυβερνητικά και στρατιωτικά αρχεία. Στόχος τους είναι να προκαλέσουν το χάος, σβήνοντας ή αλλάζοντας στοιχεία. Αν πράγματι στο μέλλον η κοινωνία μας θα ελέγχεται απ’ τους υπολογιστές, όπως υποστηρίζει το κυβερνοπάνκ, τότε οι «σπάστες» θα γίνουν οι αναρχικοί, οι αντάρτες του ηλεκτρονικού ολοκληρωτισμού, θα γίνουν κυβερνοπάνκς. Η επανάσταση δε θα γίνει στους δρόμους, αλλά επάνω από μερικές χιλιάδες πληκτρολόγια. Ήδη αυτή η επανάσταση έχει αρχίσει με την αντικατάσταση της πραγματικής πραγματικότητας (Real Reality) με την Τεχνητή Πραγματικότητα (Virtual Reality). Μάλιστα η Τεχνητή Πραγματικότητα έχει κάνει θεαματική εμφάνιση. Στο ομότιτλο βιβλίο του ο Howard Rheingold δίνει τον ορισμό του όρου:

«Τεχνητή Πραγματικότητα (Τ.Π.) είναι το όνομα μιας νέας τεχνολογίας, που δημιουργεί στον άνθρωπο την ψευδαίσθηση ότι, είναι βυθισμένος σ’ έναν τεχνητό κόσμο ή ότι βρίσκεται σε κάποιο υπαρκτό, αλλά μακρινό μέρος του πραγματικού κόσμου. Τη θέση της πραγματικότητας, έτσι όπως τη βλέπουμε τουλάχιστον, παίρνει ένα στερεογραφικό, τρισδιάστατο μοντέλο ενός χώρου, φτιαγμένο απ’ τα γραφικά ενός κομπιούτερ (γεννήτρια κυβερνοχώρων). Πέρα απ’ την αίσθηση ότι βρίσκεται μέσα σε αυτόν τον κόσμο, ο άνθρωπος μπορεί να κινηθεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση και να επιδράσει στον κυβερνοχώρο, χρησιμοποιώντας μόνο τα χέρια του και τα δάχτυλά του. Η νέα αυτή τεχνολογία βασίζεται στην ιδιότητα του εγκεφάλου να πιστεύει ό,τι του υπαγορεύουν τα αισθητήρια όργανά του. Ένας υπολογιστής τροφοδοτεί τον εγκέφαλο με προκατασκευασμένα ερεθίσματα, που ξεγελάνε τις αισθήσεις. Και όταν το μυαλό μπορεί να δει, ν’ ακούσει και ν’ αγγίξει τον τεχνητό κόσμο της Τ.Π., τότε δεν μπορεί να τον αμφισβητήσει. Από εκεί και πέρα, τα πάντα εξαρτώνται απ’ το πρόγραμμα του υπολογιστή. Μέσα σε δευτερόλεπτα ο χρήστης μπορεί να βρεθεί σε οποιοδήποτε μέρος του σύμπαντος, σε οποιαδήποτε χρονολογία θέλει»

Ανάλογα με το πρόγραμμα μπορεί να πετάξει, να περπατήσει στο διάστημα ή ανάμεσα απ’ τις μονολιθικές στήλες ενός ναού αφιερωμένου σε κάποιον ανθρωπόμορφο ή ζωόμορφο θεό, να περάσει τρομαγμένος μέσα απ’ τα οικοδομήματα μιας ολόκληρης φυλής τεράτων, να γίνει μικρός σα μυρμήγκι ή μεγάλος σα γίγαντας. Γενικά μπορεί να κάνει ό,τι χωράει ο νους του. Και όχι, εδώ δεν είναι σχήμα λόγου! Μπορεί πραγματικά να κάνει ό,τι χωράει ο νους του. Κι ας μην είναι αληθινό. Μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί και για άμεσο ή έμμεσο έλεγχο των πολιτών. Το βασικό ερώτημα που τίθεται εδώ είναι: σε ποιου τα χέρια έχει περιέλθει η κυριότητα της Τ.Π.; Κάποτε όλες οι έρευνες γίνονταν από ορισμένες εταιρείες και τα πάντα γύρω απ’ την Τ.Π. είχαν καταχωρηθεί ως πνευματική ιδιοκτησία για να μην τα σφετεριστούν οι πολυεθνικές. Σήμερα αυτή η κατάσταση δεν ισχύει πια. Η Τ.Π. έχει μπει εδώ και αρκετές δεκαετίες στην ευρύτερη αγορά και έχουν καταστεί πια σε όλους, μεγάλους και μικρούς, οι τρομακτικές και απεριόριστες δυνατότητές της. Η εκμετάλλευσή της περιήλθε στο χέρι είτε των πολυεθνικών είτε του κράτους. Ο έμμεσος έλεγχος των πολιτών, η έμμεση πλύση εγκεφάλου είναι κάτι, που γινόταν ανέκαθεν απ’ όλα τα μέσα. Με την Τ.Π. όμως είναι πολύ πιο εύκολο να περαστούν κάποια μηνύματα, γιατί το μυαλό είναι εντελώς αποκομμένο από εξωτερικά ερεθίσματα. Σε αυτό βέβαια συντρέχει σε τεράστιο βαθμό και η ύπαρξη και η χρήση των νανοεμφυτευμάτων.

Στο μυθιστόρημα του Ο Πρώτος Παράγοντας ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Εμμανουήλ γράφει, ότι το μυαλό του ήρωα του:

«μπερδευόταν από τις νανοεμφυτεύσεις και πάλευε να απωθήσει το ψέμα που κέρδιζε τις περισσότερες φορές. Η ελεύθερη σκέψη του ήταν βιτρίνα που άλλαζε…»

Σε κάποια άλλη σελίδα ο συγγραφέας γράφει, ότι:

«μαζί με τις εμφυτεύσεις, το Αληθινό είναι ένα καλοφτιαγμένο ναρκωτικό για να ελέγχει τις επιθυμίες, τα πάθη και τις αμφιβολίες των ανθρώπων. Το Έβδομο επιτυγχάνει με αυτό τον τρόπο να τους έχει φυλακισμένους σε ένα φαύλο κύκλο αληθινού και εικονικού, να τους αποπροσανατολίζει και να συγκρατεί τον πληθυσμό μέσα σε ένα πλαίσιο απάθειας, μέσα σε μια ήρεμη λίμνη υποτονικότητας της ελεύθερης σκέψης». Κάπου αλλού ο μυθιστοριογράφος επισημαίνει την ύπαρξη «νανοκαμερών ως ένα πρόσθετο κομμάτι ελέγχου… Ήταν ικανές να καταγράφουν το περιβάλλον τους σε επίπεδο τριακοσίων εξήντα μοιρών σαν αόρατα μάτια και αυτιά που αιωρούνται στον αέρα… Το αξιοθαύμαστο με αυτές τις κάμερες ήταν, ότι κατασκευάζονταν με ζωντανά κύτταρα σε συνδυασμό με μηχανικά μέρη για να πετύχουν αυτές τις τόσο μικρές κλίμακες ολοκλήρωσης… Αυτά τα συνθετικά μικρόβια… μπορούν να εισχωρήσουν παντού, στα πνευμόνια, στον εγκέφαλο και να εγκατασταθούν ακόμα και στο οπτικό νεύρο».

Όσο για τον άμεσο έλεγχο, η τεχνολογία της Τ.Π. πρόκειται σύντομα να εξελιχθεί τόσο που να μη χρειάζεται να χρησιμοποιεί τις αισθήσεις, αλλά να παρεμβαίνει κατευθείαν στον εγκέφαλο του ανθρώπου! Δεν είναι λίγοι αυτοί, που παρομοίασαν την Τ.Π. με ψυχεδελικό ναρκωτικό (δεδομένου και του ψυχολογικού εθισμού, που καμμιά φορά προκαλεί). Οι διαφορές βέβαια είναι πολλές. Η Τ.Π. δημιουργεί μια αντικειμενική πραγματικότητα –όποιος κι αν μπει στο ίδιο πρόγραμμα, τα ίδια πράγματα θ’ αντικρίσει.

Γεννιούνται όμως κάποια ερωτήματα: Η Τ.Π. παρέχει ελευθερία στον πολίτη; Ποιο είναι το αποτέλεσμα της χρήσης της, το καλό ή το κακό; Η απάντηση πια δίνεται γρήγορα. Η Τ.Π. προσφέρει τόση ελευθερία στους ανθρώπους, όση ακριβώς φθάνει για να κάνει κακό αντί καλό. Το σίγουρο πάντως είναι, ότι για τον κάτοχο ενός ολοκληρωμένου συστήματος Τ.Π. λέξεις, όπως θρησκεία, οικογένεια και κράτος δεν έχουν πλέον καμία σημασία. Μερικά παραδείγματα: γιατί να παντρευτεί κάποιος και να βασανιστεί, δουλεύοντας για να θρέψει την οικογένειά του, αφού μπορεί να έχει μια οικογένεια χωρίς καμία απολύτως παρέκκλιση απ’την τελειότητα. Γιατί να πάει σ’ ένα ναό και να προσευχηθεί σ’ ένα θεό που δεν γνωρίζει καλά ως προς την ουσία του ή αν αυτός όντως υπάρχει, αφού με το πάτημα ενός κουμπιού μπορεί να γίνει ο ίδιος θεός, να φτιάξει το δικό του κόσμο και να ζήσει εκεί; Και αν, μάλιστα, βρει και μερικούς να τον ακολουθήσουν συνδεόμενοι με το μηχάνημά του, τότε σίγουρα θα γίνει ο ηγέτης μιας παγκόσμιας θρησκείας σε μηδενικό χρόνο.

Δεν υπάρχει, λοιπόν, καμιά αμφιβολία. Έχουμε περάσει πια τη μεταβατική περίοδο, κι έχουμε πλέον μπει το κοσμικό μονοπάτι της Νέας Ανθρωπότητας, της Μετανθρωπότητας. Σηματοδότες της εποχής που έρχεται είναι η τεχνολογική επέμβαση στο φυσικό γίγνεσθαι και η δημιουργία όντων κατά βούληση, η γενετική κατασκευή ανθρώπων, όπως τους χρειάζεται το σύστημα, η γέννηση μιας υλικής αφθονίας, η πτώση του καπιταλισμού και η νέα τάξη, η παγκόσμια επανάσταση για την ανατροπή του κατεστημένου και το παγκόσμιο καθήκον. Είναι μια κοσμοθεωρία από εκείνες που ανάμενε η ανθρωπότητα για να προχωρήσει σταθερά και βέβαια στο μέλλον. Επίσης αποτέλεσε μια προσπάθεια για να γεννηθεί ένας νέος Διαφωτισμός που θ’ απελευθερώσει τελικώς τον άνθρωπο τόσο από τα φυσικά δεσμά του, όσο και από τα δεσμά της βιομηχανικής μηχανής. Με άλλα λόγια, είναι η θεωρία του Νέου Ανθρώπου, του Μετανθρώπου.

Η κοσμοθεωρία αυτή απευθύνεται στην παγκόσμια κοινότητα. Ο σύγχρονος πολίτης συνεπώς είναι ο παγκόσμιος άνθρωπος που έχει τον διακαή πόθο να γνωρίσει όσα σπουδαία και θαυμαστά συμβαίνουν σήμερα και όσα πρόκειται να διαδραματιστούν αύριο, να γνωρίσει το νέο άνθρωπο και το νέο Θεό του κόσμου. Ο σημερινός πολίτης, λοιπόν, ετοιμάζεται για την περιπέτεια της ασύνορης μάθησης και την οδύσσεια του ως ανθρώπινο ον και ως θρησκευόμενο άτομο που αφήνει το τώρα στο παρελθόν για να πετάξει προς το μέλλον.

Ασφαλώς ζούμε σε μια εποχή όπου διαδραματίζεται η τύχη του ανθρώπινου είδους και σε μια ανθρωπότητα που ζει τον ενταφιασμό του παλιού. Τότε που ο άνθρωπος αγωνιούσε για τον εαυτό του, την ύπαρξή του, την κοινωνία του, τη θρησκεία του. Αναρωτιόταν σε ποιον Θεό θα πιστεύει αύριο, όταν τότε ένιωθε από όλους αυτούς που λάτρεψε προδομένος; Μέσα στην ανησυχία του έψαχνε για το όραμα, αναζητούσε την σπίθα ή τον φάρο πέρα από τον ορίζοντα για να κατευθυνθεί προς αυτόν. Εκεί κάπου θα έβρισκε την αλήθεια, θα γνώριζε έναν αλλιώτικο κόσμο, έναν κόσμο δίκαιο, ενάρετο, αγαθό, πνευματικό και πλούσιο, αλλά και τον αλλιώτικο Θεό που καμιά σχέση δεν θα διατηρούσε με ψεύδη, υποκρισίες, δίψα για εξουσία και “κολασμένα” ιερατεία. Έτσι νόμιζε τότε!

Με τον σκοπό να βρούμε όμως τον σοφό, δίκαιο και άσπιλο Θεό του μέλλοντος έπρεπε να στραφούμε στην αρχή του πολιτισμού, στον αρχέτυπο Θεό του ανθρώπινου γένους. Έπρεπε να στραφούμε στους ανεξίτηλους συμβολισμούς και να δώσουμε από την αρχή τον ορισμό όλων των εννοιών του Θεού, όπως και αυτήν του ανθρώπου. Και αυτό, γιατί δεν επρόκειτο να ήταν από τότε και στο εξής καθόλου ξεκάθαρη η απάντηση στο ερώτημα «ποιος είναι αλήθεια ο Θεός;» και «τι είναι άνθρωπος;». Μάλιστα, τότε διατυπώθηκαν τα ερωτήματα: Ο άνθρωπος θα είναι ο φυσικά γεννημένος ή ο μεταλλαγμένος γενετικά ή το άθροισμα των βασικών του συστατικών, των γονιδίων; Ο Θεός θα είναι ο μετάνθρωπος, όπως θα ξεπηδήσει μέσα από τη βιογενετική, τις μεταλλάξεις, την ευγονική ή θα είναι το «πανταχού παρόν και τα πάντα πληρόν» πνεύμα που κατοικοεδρεύει στους ουρανούς;

Ο συγγραφέας του Πρώτου Παράγοντα με τρόμο μας εκμυστηρεύεται πως με τη λογοτεχνική φαντασία του αντίκρισε να υπάρχουν στο μακρινό μέλλον

«άνθρωποι μεταλλαγμένοι τόσο πολύ που δεν είχαν πια τίποτα ανθρώπινο πάνω τους, οργανισμοί που κατάφεραν να επιζήσουν στις πιο αφιλόξενες συνθήκες, αποδεικνύοντας με φρικιαστικό τρόπο πως η ζωή προσαρμόζεται ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες, κατασπάραζαν διαμελισμένα κορμιά άλλων ανθρώπων…».

Από όλα αυτά τα παραπάνω είναι εύκολο να καταλάβει κάποιος, ότι υπάρχει τουλάχιστον η τεχνολογική δυνατότητα να τοποθετηθεί ένας άνθρωπος με σχετικά ενδιαφέροντα στο κέντρο ενός πολιτικού ή θρησκευτικού συστήματος, είτε ως τρομαγμένος οπαδός είτε ως κυρίαρχος θεός, και σε κάθε περίπτωση όχι σαν απλός θεατής, αλλά ως συμμετέχων. Μάλιστα οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν δώσει εκπληκτικά αποτελέσματα ακόμη και σε τομείς, που δεν μπορούσαν κάποτε οι άνθρωποι να φανταστούν καν τη συνδρομή τους. Μια ομάδα αιγυπτιολόγων κατασκεύασε, με τη βοήθεια ερευνητού ακτίνων Χ, το υποτιθέμενο πρόσωπο μιας μούμιας ηλικίας 3.640 ετών! Μάλιστα οι ειδήμονες της κλωνοποίησης ανέλαβαν να δώσουν ζωή στην ίδια τη μούμια, ενώ υπάρχει μία παγκόσμια εταιρεία, η οποία έχει αναλάβει το «ξύπνημα» όλων των πανάρχαιων θεοτήτων που άφησαν τα ίχνη τους επάνω στον πλανήτη Γη. Επίσης, οι εφαρμογές των γραφικών από ηλεκτρονικούς υπολογιστές καλύπτουν ένα ευρύ πεδίο ανθρώπινων δραστηριοτήτων και η εξέλιξή τους έχει πάρει ήδη από χρόνια νέες κατευθύνσεις με τη συνεχή ανάπτυξη συστημάτων ψηφιακού ήχου και εικόνας. Επιπλέον και απ’ τα τέλη ήδη του 20ού αιώνα μια καλιφορνέζικη εταιρεία, η 3D System, κατασκεύασε ένα στερεολιθογραφικό μηχάνημα. Αυτό το μηχάνημα δέχεται τη χρωματισμένη απ’ τον ηλεκτρονικό υπολογιστή γραφική παράσταση σα να ήταν αληθινή εικόνα και στη συνέχεια με μια λεπτή υπεριώδη ακτίνα στερεοποιεί την πολυμερή πλαστική ουσία που χύνεται μέσα του, στην αντίστοιχη μορφή. Με αυτόν τον τρόπο οι νοητικές συλλήψεις του ανθρώπου, χάρη στην παρέμβαση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και των μηχανικών προεκτάσεών του, μπορούν να υλοποιούνται στη δική μας πραγματικότητα.

Όσο όμως ρεαλιστικές κι αν είναι αυτές οι ηλεκτρονικές αναπαραστάσεις, τους λείπει η αίσθηση του βάθους, η τρίτη διάσταση (3D) κι εδώ είναι που εισέρχεται η τεχνολογία της ολογραφίας. Το 1947 ο Oύγγρος νομπελίστας Ντένις Γκαμπόρ, προσπαθώντας να βελτιώσει τις δυνατότητες του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου, ανακάλυψε την τεχνική της ολογραφίας. Ωστόσο για 15 χρόνια οι έρευνές του αγνοήθηκαν. Το 1960 οι αμερικανοί Έμμετ Ληθ και Γιούρις Ουπάτνιενς φώτισαν ένα αντικείμενο με ακτίνες λέιζερ, δημιουργώντας το πρώτο ολόγραμμα. Ένα ολόγραμμα επιτρέπει την παρατήρηση της εικόνας ενός αντικειμένου από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Με λίγα λόγια πρόκειται για τρισδιάστατη απεικόνιση. Τρισδιάστατα ολογράμματα επεξεργασμένα από ηλεκτρονικό υπολογιστή μπορούν να δημιουργήσουν απεικονίσεις αντικειμένων που δεν υπάρχουν ή που δεν θα μπορούσαν ποτέ να υπάρξουν. Επίσης οι επιστήμονες πέτυχαν την εφαρμογή της ολογραφίας ακτίνων Χ στην τρισδιάστατη απεικόνιση των ανθρώπινων κυττάρων, πράγμα που έπαιξε και παίζει καθοριστικό ρόλο στη διάγνωση των ασθενειών. Ακόμη οι πληροφορίες των ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίες διοχετεύονται σε δύο διαστάσεις, μπορούν να δημιουργούν τρισδιάστατα μοντέλα (3D Graphics) ενός κτιρίου, ενός μορίου DNA ή και μιας μηχανής ενός διαστημοπλοίου.

Στο ερευνητικό κέντρο AIMS της NASA οι επιστήμονες κατασκεύασαν απ’ τα τέλη του 20ού αιώνα ακόμη ένα σύστημα που δε χρησιμοποιεί μια οθόνη αλλά δύο μικρών διαστάσεων, που είναι προσαρμοσμένες σ’ ένα κράνος. Οι εικόνες που έρχονται από κάμερες δίνουν την ύστατη ρεαλιστική αντίληψη, καθώς ο χρήστης αισθάνεται να συμμετέχει σε αυτά που βλέπει. Αν στη θέση της κάμερας συνδεθεί ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής τότε μπροστά στον χρήστη ανοίγονται απέραντοι φανταστικοί κόσμοι. Ο δρόμος για τη δημιουργία τεχνητών κόσμων έχει εξελιχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Δεκαετίες πριν, το 1957, ο Ρέι Μπράντμπερι είχε κατασκευάσει μια “μηχανή ευτυχίας”, με τη βοήθεια της οποίας η γυναίκα του ταξίδευε νοητά στους δρόμους του Παρισιού και στις αιγυπτιακές πυραμίδες. Το 1965 ο Ιβάν Σάδερλαντ, πρωτοπόρος στους υπολογιστές, πρότεινε την Απόλυτη Απεικόνιση (Ultimate Display) αντικειμένων στις οθόνες ηλεκτρονικών υπολογιστών, ακριβώς όπως τα πραγματικά ανάλογά τους. Σήμερα τρισδιάστατα υπολογιστικά συστήματα έχουν τη δυνατότητα λειτουργίας της λεγόμενης «υπερβατικής» τεχνητής πραγματικότητας, σύμφωνα με την οποία οι τεχνητοί κόσμοι μετατρέπονται σε πραγματικούς.

Η NASA σχεδίασε στα τέλη του 20ού αιώνα τη δοκιμή τηλευκατευθυνόμενων ρομπότ σε οπτικές παραισθήσεις μακρινών περιβαλλόντων, όπως αυτά των άλλων πλανητών. Επίσης οι εξομοιωτές τεσσάρων διαστάσεων έχουν διαδοθεί ευρύτατα. Το μέλλον υπόσχεται ακόμη περισσότερα τεχνολογικά επιτεύγματα. Προσθέτοντας τεχνητή νοημοσύνη, ανιχνευτές όρασης, φωνής, οσμής και γεύσης, είναι πλέον δυνατή η μετάδοση φυσικών-ανύπαρκτων αισθήσεων στον άνθρωπο. Αυτό άνοιξε θεόρατες πύλες προς άλλους «εξωπραγματικούς» κόσμους για όλους. Ακόμη και ο πιο απλός άνθρωπος μπορεί να δει από κοντά τις αιγυπτιακές πυραμίδες, να περπατήσει στο Σινικό τείχος παρέα με μια στρατιά αφοσιωμένους σαμουράι, να νιώσει τον ίλιγγο της πτώσης στο χαοτικό κενό από την κορυφή ενός διαστημικού σταθμού, να αιωρηθεί σε τροχιά γύρω απ’ τη Γη ή τον Άρη ή οποιονδήποτε άλλο πλανήτη επιθυμεί, χωρίς να είναι όμως σίγουρος, ότι θα κατορθώσει να επιστρέψει στην εποχή του, χωρίς να γνωρίζει αν θα καταφέρει να συνεχίσει να λειτουργεί ως φυσιολογικό ανθρώπινο πλάσμα ή θα έχει εξαρτηθεί μέχρι τα βάθη του είναι του από τη δύναμη της τεχνολογίας και σε τέτοιο ύψιστο βαθμό, ώστε ακόμη και την απόκτηση απογόνων του θα την έχει εμπιστευθεί εξ ολοκλήρου σε αυτήν.

Αναμφισβήτητα ένας φυσιολογικός τρόπος δημιουργίας βελτιωμένων ανθρώπων και ζώων είναι το σεξ. Το σεξ εξασφαλίζει την ανάμειξη του γενετικού υλικού του αρσενικού και του θηλυκού κι έτσι ευνοεί την επιβίωση, τη διαφοροποίηση των οργανισμών και τη δημιουργία νέων, βελτιωμένων, καλύτερα προσαρμοσμένων συνδυασμών γονιδίων, που φέρουν οι απόγονοι. Όλα αυτά, όμως, ίσως μια μέρα υποκατασταθούν από την τεχνολογία. Οι καλύτεροι συνδυασμοί γονιδίων θα δημιουργούνται μέσα σε εργαστήρια! Θα παραμείνει όμως τότε ο άνθρωπος ένα πραγματικά ανθρώπινο πλάσμα ή θα είναι μία άψυχη, ανθρωπόμορφη, τελειοποιημένη κατασκευή που μόνο κατ’ επίφασιν θα αποκαλείται άνθρωπος;

Ο Κωνσταντίνος Εμμανουήλ στο μυθιστόρημα του περιγράφει πως είδε τέτοια πλάσματα, εννοείται με τη φαντασία του, που:

«το σώμα τους λεπτό, σχεδόν καχεκτικό, υπήρχε μόνο για να λειτουργεί ως υποδοχέας για δεκάδες προηγμένες νανοεμφυτεύσειςκαι βελτιώσεις και για να φέρει την ύπαρξη τους. Ο γενετικός τους κώδικας από τη στιγμή της κλωνοποίησης είχε πάψει να είναι ανθρώπινος και μόνο ένα μικρό κομμάτι του διατηρούσε αυτό που χιλιάδες χρόνια μέχρι τώρα διαιωνιζόταν με τον τρόπο που όριζε η φύση. Τα μόνα που είχαν σημασία πάνω σε αυτά τα κατασκευάσματα της ανθρώπινης εξέλιξης ήταν ο εγκέφαλος τους-ακόμη και τώρα ένα άλυτο μυστήριο- και οι εμφυτεύσεις»

Προς το παρόν ένας τρόπος δημιουργίας μιας ανώτερης ανθρώπινης ζωής από την ήδη υπάρχουσα στον οποίο εμπλέκεται δραστικά η υψηλή τεχνολογία, είναι η ενσωμάτωση ανθρώπου και υπολογιστή. Στις 24 Αυγούστου 1998 ο Kevin Warwick (Κέβιν Γουόργουικ), καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ στη Βρετανία, μπήκε στο χειρουργείο και λίγο αργότερα έγινε ο πρώτος άνθρωπος, που έφερε στο σώμα του ένα μικροτσίπ με τη βοήθεια του οποίου μπορούσε να επικοινωνήσει με έναν υπολογιστή. Στις 2 Σεπτεμβρίου ξαναμπήκε στο χειρουργείο, αυτή τη φορά για να του αφαιρέσουν το μικροτσίπ. Το πείραμα είχε τελειώσει. Εκείνο που αποδείχθηκε είναι, ότι ο άνθρωπος μπορεί να επικοινωνήσει και σ’ ένα άλλο επίπεδο με τον υπολογιστή, να τον καταστήσει σχεδόν προέκταση του εαυτού του. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Γουόργουικ:

«Η κυβερνητική είναι η επιστήμη για την ενοποίηση των ανθρωπίνων όντων και της τεχνολογίας. Ο άνθρωπος μπορεί να γίνει cyborg: μισός άνθρωπος, μισός μηχανή»

Οι έρευνες του Γουόργουικ επικεντρώθηκαν στην τεχνητή νοημοσύνη και στη ρομποτική. Όνειρό του ήταν ένας κόσμος, όπου ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα ήταν συνδεδεμένος απευθείας με τον υπολογιστή, ένας κόσμος όπου τα πληκτρολόγια και τα τηλέφωνα θα θεωρούνταν πλέον απαρχαιωμένα. Σε πρώτη φάση το πείραμα του Γουόργουικ στέφθηκε με επιτυχία. Το σώμα του κατάφερε να επικοινωνήσει κατευθείαν με τον υπολογιστή. Το επόμενο βήμα ήταν να συνδεθεί το μόσχευμα με το νευρικό σύστημα. Και αυτό έγινε πραγματικότητα. Ο καθηγητής της επιστήμης της Κυβερνητικής (Cybernetic) Κέβιν Γουόργουικ, ήταν το πρώτο cyborg (προφέρεται σάιμποργκ και προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις κυβερνητικός οργανισμός –cyb-ernetic org-anism). Ο καθηγητής ήταν πλέον, εκτός από ένα βιολογικό πλάσμα, και μηχανή κατά ένα μέρος του, καθώς είχε υποβληθεί σε μια επαναστατική εγχείρηση, που του έδωσε τη δυνατότητα να συνδέσει το νευρικό σύστημά του σε ηλεκτρονικά συστήματα. Η εμφύτευση στο χέρι του μετέτρεψε τα ηλεκτρικά σήματα, που μεταδίδονται μέσω των νεύρων του σε δεδομένα κι έτσι, για πρώτη φορά, οι νευρικές διαταγές που μετακινούν τους μυς, αλλά και τα νευρικά ερεθίσματα, όπως αυτά του πόνου ή του πανικού, μπορούν να μεταδοθούν σ’ έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οι γιατροί πίστεψαν, ότι αυτή η πρωτοποριακή εγχείρηση θα οδηγήσει σε μια ιατρική επανάσταση που θα θεραπεύσει τους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν μείνει παράλυτοι από ζημιά του νωτιαίου μυελού, όπως ο ηθοποιός που ενσάρκωσε τον Superman, ο Christopher Reeve. Οι προσδοκίες τους σήμερα έχουν πλέον πραγματοποιηθεί.

Kevin Warwick

Ο καθηγητής Γουόργουικ ή Κάπταιν Σάιμποργκ, όπως είχε βαπτιστεί από τα ΜΜΕ, πίστεψε πως με την εγχείρησή του άνοιγε πια ο δρόμος για τον κόσμο που προέβλεψε η επιστημονική φαντασία, όπου το ανθρώπινο μυαλό θα μπορεί να ανελιχθεί με εμφυτεύματα μεγάλης ποσότητας αλάνθαστης μνήμης, μεγαλύτερη νοημοσύνη και τεράστια ικανότητα να συλλέγει περισσότερες πληροφορίες από το περιβάλλον του. Με τα εμφυτεύματα ο άνθρωπος θα μπορεί να αποκτήσει όραση με ακτίνες X, υπερηχητική και υποηχητική ακοή, «ηλεκτρονική τηλεπάθεια», μέσω εμφυτευμένων συσκευών επικοινωνίας και πολλές άλλες δυνατότητες.

Δεν επρόκειτο, λοιπόν, για επιστημονική φαντασία, γιατί διάρκεσε και εξελίχθηκε η επιτυχία της σύνδεσης. Αυτό θα αποτελέσει την επανάσταση του 22ου αιώνα, η οποία θα εξαφανίσει τηλέφωνα, πληκτρολόγια και “ποντίκια”, ενώ θα προσφέρει νέες δυνατότητες στον άνθρωπο για εξερεύνηση και αποίκιση του διαστήματος. Το ζήτημα ωστόσο έχει και ηθικές προεκτάσεις. Όταν επιτευχθεί η σύνδεση ανθρώπινου εγκεφάλου και υπολογιστή, το σύστημα θα λειτουργήσει αμφίδρομα: θα μπορούν δηλαδή και οι υπολογιστές να ελέγχουν τους ανθρώπους. Τεχνολογικά είναι δυνατόν, αν και προς το παρόν δεν είναι γνωστό ακόμη τι ακριβώς μπορεί να επακολουθήσει. Είναι συναρπαστικό και συνάμα πολύ τρομακτικό.

Ο πασίγνωστος, μεγαλοφυής επιστήμονας Stephen Hawking, παρατηρώντας τις εξελίξεις της ρομποτικής, προειδοποίησε απ’ τα τέλη του 20ου αιώνα ακόμη τους επιστήμονες να επέμβουν άμεσα στο ανθρώπινο DNA,

«έτσι ώστε το είδος μας να μείνει στην αιχμή των τεχνολογικών εξελίξεων, διαφορετικά οι έξυπνες μηχανές θα καταλάβουν τον κόσμο. Πρέπει να μεταλλαχθούμε ή θα μας κατακτήσουν τα ρομπότ!»

όπως τόνισε. Ο Hawking εξήγησε ότι, η τεχνολογία προχωρά πολύ γρήγορα και οι υπολογιστές διπλασιάζουν την απόδοσή τους σχεδόν κάθε μήνα. Αντίθετα οι άνθρωποι αναπτύσσονται εκατομμύρια φορές πιο αργά. Έτσι πρέπει να αλλάξουν το DNA τους με τεχνητούς τρόπους, ειδάλλως θα μείνουν πολύ πίσω.

«Με μία καλοσχεδιασμένη μετατροπή των ανθρώπινων γονιδίων, οι άνθρωποι μπορούν να βελτιωθούν. Ο δρόμος προς την πλήρη γενετική μετάλλαξη είναι μακρύς, πρέπει όμως να τον ακολουθήσουμε, αν θέλουμε τα βιολογικά συστήματα να παραμείνουν ανώτερα από τα ηλεκτρονικά».

Stephen Hawking

Επίσης ο Hawking υποστήριξε την πλήρη σύνδεση του ανθρώπου με τις μηχανές:

«Πρέπει, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, να αναπτύξουμε τεχνολογίες που θα επιτρέπουν την απευθείας σύνδεση ανάμεσα στον εγκέφαλο και τον υπολογιστή, έτσι ώστε οι τεχνητοί εγκέφαλοι να συνεισφέρουν στην ανθρώπινη νοημοσύνη, παρά να είναι τελείως ξένοι προς αυτήν».

Σκεφτόμενος όλες αυτές τις εκδοχές της ζωής των ανθρώπων που θα συνθέτουν πλέον την τρέχουσα πραγματικότητα με καταλαμβάνει συχνά μία άφατη αγωνία. Σκαλίζει και τσιμπολογά πυρετωδώς με τα γαμψόνυχά της τ’ αποκαΐδια της καρδιάς μου σα μιαν όρνιθα τεραστίων διαστάσεων που ψαχουλεύει ανάμεσα σ’ ένα συνονθύλευμα αστεροειδών για ν’ ανακαλύψει το χρυσό πίτουρο της κοσμικής της ημέρας.

Τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζω το λόγο που αυτό το κοτόπουλο αφήνει τα ίχνη των νυχιών του μέσα μου. Δεν είναι οι πληγές που μου προξενούν οι γύρω. Όχι, δεν έχει σχέση με τους ανθρώπους που σχηματίζουν το προσωπικό μου συρματόπλεγμα! Είναι κάτι πιο βαθύ και συνάμα πιο εξώτερο, από τον πλανήτη μας πιο πέρα. Έρχεται από πολύ πιο μακριά από εκεί που βρίσκεται η περίμετρος των οριζόντων. Ίσως να έχει κάποια σχέση με τη μορφοκλασματική δομή των πραγμάτων. Ίσως να έρχεται μέσα από τον ομφάλιο λώρο του χάους. Ίσως. Δε ξέρω πάλι! Είναι κάτι πιο απόμακρο ακόμη και από τις παρανυχίδες των εσχατιών του Σύμπαντος. Μάλλον πρέπει να έχει σχέση με κάτι πανάρχαιο και γι’ αυτό το μεταφέρουν μέσα μου οι Μεγάλοι Παρωχημένοι. Ερινύες, ενοχές, οι θεοί που είναι εντελώς αόρατοι. Σε κάθε στιγμή της ζωής μας όμως νιώθουμε την ένταση της παρουσίας τους. Και τότε πόσο αλήθεια υποφέρει η ψυχή μας!

Άραγε όμως έχει παρατηρηθεί ποτέ αυτό το πράγμα που ονομάζουμε Ψυχή; Έχει μπει ποτέ η ψυχή κάτω από το ερευνητικό μάτι ενός μικροσκοπίου; Έχει προχωρήσει ποτέ ο άνθρωπος σε μιαν ανατομία ψυχής ή έστω σε μιαν αναλυτική εξήγησή της; Σίγουρα όχι, είναι η πιο άμεση απάντηση. Τότε όμως πως είμαστε απόλυτα βέβαιοι για την ύπαρξή της ή για το ότι η ψυχή δεν υφίσταται, επίσης, μια διαδικασία παρακμής μετά το θάνατο του σώματος;

Η πίστη στην ύπαρξη της ψυχής οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην ανθρώπινη αντιληπτικότητα του χώρου και του χρόνου που εμείς οι ίδιοι τους διαχωρίζουμε και ορίζουμε το χρόνο ως παρελθόν, παρόν και μέλλον. Στην πράξη επιθυμούμε ένα μέλλον που είναι δικό μας στο παρόν. Μάλιστα τα άτομα με ευαισθησίες βλέπουν ή ακούν φαινόμενα από το υπερπέραν ή τα συλλαμβάνουν μ’ έναν άλλον τρόπο και αφήνονται να κακομεταχειρίζονται και να ξεγελιούνται από τους άλλους. Τέτοια γεγονότα εμφανίζονται πάντοτε με τη βοήθεια ποιοτήτων της ψυχής που κληρονομούνται από τους προγόνους μέσω του αίματος ή καρμικά μέσω του μαγνητικού συστήματος του αυρικού όντος του μικροκόσμου και του μακροκόσμου. Κατά κανόνα πηγαίνουν χέρι με χέρι. Και αυτό είναι που τους προσδίδει δύναμη, κουράγιο και αντοχή για να υποφέρουν διάφορα πράγματα.

Ας μη λησμονούμε, ότι στην καθημερινή μας ζωή είμαστε ποικιλοτρόπως τόσο αξιοσημείωτα δυναμικοί! Πολύ συχνά, στην καθημερινή μας ζωή τα παίζουμε όλα για όλα. Αν κατευθύνουμε με μιας το δυναμικό μας προς αυτήν την επίτευξη, τότε μέσα σε λίγο καιρό θα βιώσουμε τ’ αποτελέσματά του. Τα μεγάλα, ζωογόνα πράγματα δεν έρχονται σ’ εμάς από μόνα τους, ούτε τα στέλνει ο από μηχανής θεός. Θα πρέπει να πολεμήσουμε γι’ αυτά. Να νιώσουμε την αγωνία της εξέλιξής τους μέχρι τα βάθη του είναι μας. Σε αυτόν τον αγώνα χρειάζεται να ταρακουνήσουμε ανελέητα τον άξονα μέσα στη ζωή μας και να κρατήσουμε την επίκριση των άλλων για τον εαυτό μας. Επίσης χρειάζεται να ελέγχουμε τον εαυτό μας συνέχεια και αυθόρμητα. Αυτό είναι το καθήκον μας και αυτό επιτάσσει η φλόγα μέσα μας που την ονομάζουμε ψυχή. Αυτή η φωτιά βγαίνει μέσα από τη συνείδηση. Η συνείδηση είναι η αληθινή έδρα της ψυχής. Από αυτήν πηγάζουν οι επιθυμίες μας για γνώση, για επιτυχία, για λύτρωση και όχι από τη θέληση ή κάποια σκέψη μας, μολονότι θ’ αντιδράσουν σε αυτές αργότερα.

Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής έλεγε:

«Κάνετε ευθείες τις τρίβους του Κυρίου».

Αυτά τα λόγια που είναι κάτι σαν: “Τι πρέπει να κάνω και τι δεν πρέπει να κάνω”, δεν είναι μόνο μια ηθική στάση ζωής. Όταν κάνουμε ευθείς τους δρόμους, όταν ακολουθούμε την εσωτερική φωνή, που μιλάει με μεγάλη δύναμη και που έχει ελευθερώσει την ικανότητα μέσα μας, αναγεννιόμαστε. Είμαστε σε θέση να χρησιμοποιήσουμε κάθε ικανότητα, που φωλιάζει μέσα μας. Οι νεώτεροι ανάμεσά μας στέκονται στο αδέσμευτο ξετύλιγμα μιας ζωής, σύμφωνα με τη φύση. Οι δυνάμεις της φύσης τους κυνηγούν με μια ταχύτητα, που πρακτικά είναι αδύνατο ν’ αλλάξει, γεννημένες καθώς είναι από τη φύση, από το προγονικό τους παρελθόν.

Οι γεροντότεροι ανάμεσά μας υπάρχουν ήδη, σε μεγάλο βαθμό, σε μια κρυσταλλοποιημένη κατάσταση. Λόγω των συνεπειών της θέλησης και της σκέψης τους έχουν ήδη φέρει τις προσωπικότητές τους σε μια κατάσταση ακαμψίας. Όποιος είναι νέος αρέσκεται σε άλματα. Όποιος είναι μεγαλύτερος έχει σταματήσει τ’ άλματα και είναι τρομαγμένος, γιατί η ράβδος μέτρησης δείχνει ότι, το άλμα δεν ήταν πολύ μακριά κι επίσης ήταν σε λάθος κατεύθυνση. Θέλω μόνο να τονίσω, ότι φαίνεται πολύ δύσκολο να σταματήσουμε έναν άνθρωπο στα διαλεκτικά του άλματα. Νέοι άνθρωποι αναρωτιούνται συνεχώς: «Είμαστε ακόμη τόσο νέοι! Τι θα γίνει με την κοινωνική μας θέση; Τι θα γίνει με το γάμο μας; Τι με την εργασία μας, τι με αυτό και τι μ’εκείνο;». Και πως είναι αυτό με τον άνθρωπο, που έχει ήδη τελειώσει τ’ άλματα; Είναι κουρασμένος, εξουθενωμένος και στην πράξη δεν έχει αφήσει άλλη ενέργεια για να γυρίσει στην αρχή και να ξεκινήσει πάλι. «Πρέπει, στην ηλικία μου, να επιστρέψω ξανά στην αφετηρία μου;» διερωτάται. Να γιατί τόσο πολλοί μεγάλοι άνθρωποι παραμένουν προσκολλημένοι στην απολίθωση. Πρόκειται για ηλικιωμένους ανθρώπους, στους οποίους έχει σβήσει πριν από πολύ καιρό κάθε ίχνος σοβαρής, ανοδικής φιλοδοξίας. Γνωρίζουν ότι έχουν ανεβεί σε λάθος τραίνο. Γνωρίζουν ότι έχουν κάνει λάθος, αλλά δεν κατέχουν πια τη δύναμη ν’ αλλάξουν, να κάνουν στροφή. Μήπως μιλάμε για παρακμή, για φθορά ψυχής;

Φυσικά όχι, γιατί η ψυχή είναι αναλλοίωτη. Μάλιστα μ’ ενδοσκόπηση, με το φως του ψυχικού κέντρου μέσα μας μπορούμε να συλλάβουμε και να βιώσουμε τη δύναμη που μας προσφέρεται από τη γνώση και τη βεβαιότητα της πεποίθησής μας και να παραμερίσουμε όλα τα εμπόδια θέλησης και σκέψης. Ουσιαστικά αυτά τα εμπόδια θέλησης και σκέψης δεν υπάρχουν, είναι ψευδαισθήσεις. Φυσικά, αν συνεχίζουμε να κρατάμε τον εαυτό μας προσανατολισμένο οριζόντια, όλα τα εμπόδια θα παραμένουν πραγματικά για εμάς. Όταν όμως αναρριχόμαστε σε κατακόρυφη ανάβαση, όλα τα εμπόδια εξαφανίζονται. Τότε κοιτάμε επάνω από τους τοίχους, δεν υπάρχουν πια άλλο για εμάς. Και αυτό οφείλεται στην αθάνατη ύπαρξη της ψυχής μας, στη «ψυχή ζώσα». Αυτό δίνει μεγάλη παρηγοριά. Ιδιαίτερα στους μεγαλύτερους ανάμεσά μας, γιατί θα είναι σωστό ν’ αποβάλουμε την αποκρυσταλλωμένη και φθαρμένη κυτταρική δομή της γήινης προσωπικότητάς μας και ν’ αντιληφθούμε, ότι η ψυχή αναλαμβάνει πάντα το καθήκον της στήριξης κι ενδυνάμωσης όλης της υπόστασης. Μάλιστα, όπως ίσως γνωρίζουμε, η κατάσταση της συνείδησης είναι κατάσταση ζωής. Η ψυχή, η συνείδηση κυβερνά, χτίζει και διατηρεί την προσωπικότητα και το σώμα του ανθρώπου και ας παραμένει απαρατήρητη στο επιστημονικό μάτι. Εξάλλου υπάρχουν άλλα γεγονότα τρομερά και άλλες ζοφερές στιγμές, που μας φανερώνουν περίτρανα την ύπαρξη της ψυχής.

Προσωπικά έχω την άποψη ότι, εκείνα τα πράγματα που αξίζουν τη μεγαλύτερη κατανόηση εκ μέρους όλων μας είναι η αδυναμία του ανθρώπου ν’ ανιχνεύσει τη ψυχή του και η αδυναμία του ανθρώπινου μυαλού να συσχετίσει τις γνώσεις του. Αναμφίβολα ζούμε σ’ ένα μακάριο κόσμο άγνοιας που βρίσκεται στη μέση των σκοτεινών και ομιχλωδών ωκεανών της αιωνιότητας και δε νοείται να ταξιδέψουμε μακριά από αυτόν. Μέχρι σήμερα, οι επιστήμες που η καθεμιά χαράζει και ακολουθεί το δικό της δρόμο, μας έχουν βλάψει σχετικά λίγο. Κάποια ημέρα όμως οι σκόρπιες γνώσεις θα ενωθούν και αν δεν προσέξουμε όσο το δυνατόν περισσότερο, τότε θα μας αποκαλυφθεί τόσο τρομερή η πραγματικότητα και η θέση που κατέχουμε σε αυτήν που ή θα τρελαθούμε από την αποκάλυψη και την υπέρμετρη ανάπτυξη ή θα επιστρέψουμε, απορρίπτοντας αυτό το επικίνδυνο, ατίθασο και θανατηφόρο φως της προόδου και της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης, στον εφησυχασμό, την άγνοια και την ασφάλεια ενός νέου μεσαίωνα.