Προτάσεις | Έπη των Ευρωπαϊκών Λαών

Από το 2009 μέχρι και το 2011, οι εκδόσεις Στοχαστής είχαν κυκλοφορήσει μια πολύ ενδιαφέρουσα σειρά, υπό τον γενικό τίτλο Έπη των Ευρωπαϊκών λαών, που αποτελούνταν από τα βιβλία Το Τραγούδι του Ρόλαντ, Το Τραγούδι των Νιμπελούγκεν και Βάλτερ ο Χειροδύναμος σε μετάφραση, εισαγωγή και σχολιασμό του Δημήτρη Γ. Πεταλά.

Η επική ποίηση, το φολκλορικό στοιχείο και οι θρύλοι της ευρωπαϊκής παράδοσης, αποτέλεσαν την αφετηρία για την παραδοσιακή φανταστική λογοτεχνία επηρρεάζοντας και διαμορφώνοντας το έργο πολλών και σημαντικών συγγραφέων του χώρου. Η ιστορία, οι επικές μάχες, το υπερφυσικό και το φανταστικό υπήρξαν στοιχεία που συναντά κανείς από την αρχή της λογοτεχνίας και τα οποία φτάνουν μέχρι σήμερα, οδηγώντας στην εξέλιξη της λογοτεχνίας του φανταστικού και την δημιουργία των υποειδών που αναλαμβάνουμε! Ανακαλύψτε τα ευρωπαϊκά έπη μέσα από μια έκδοση που μας έρχεται από το πρόσφατο... παρελθόν!

♦

Περιγραφή

Ο Ζίγκφριντ, φτάνει στη Βορμς, για να κατακτήσει την Κρίμχιλντ, της οποίας έχει ακούσει να υμνούν την ανυπέρβλητη ομορφιά. Ο πρίγκιπας έχει προηγουμένως αρπάξει τον καταραμένο θησαυρό των Νιμπελούνγκεν και έχει γίνει άτρωτος μετά το λουτρό στο αίμα του δράκοντα που σκότωσε. Άτρωτος παντού, εκτός από ένα σημείο…To Nibelungenlied, το Τραγούδι των Νιμπελούνγκεν, των παιδιών της ομίχλης δηλαδή, είναι, ίσως, το ωραιότερο μεσαιωνικό έπος, η αντίστοιχη Ιλιάδα της γερμανικής φιλολογίας. Ένα επικό ποίημα, αγνώστου συγγραφέως, γραμμένο περί τα 1.200 μ.Χ., που συμπαρασύρει τον αναγνώστη στον ξέφρενο καλπασμό των δραματικών του διαλόγων. Βασισμένο σε ένα σύμφυρμα ψηγμάτων της ιστορίας, στοιχείων της γερμανικής παγανιστικής μυθολογίας, θρύλων των σκανδιναβικών χωρών, ακόμη και στις λαϊκές δοξασίες σλαβικών παραμυθιών, αναβιώνει με θαυμαστή λιτότητα τους θρύλους και την εποποιία της ευρωπαϊκής ιπποσύνης, αλλά και τη σκοτεινή ανθρώπινη φύση, όπως αυτή παρουσιάζεται στις αρχαίες τραγωδίες. Ένας αμύθητος θησαυρός, ένας μεγαλόπνοος έρωτας, μια αντιζηλία, ένας στυγερός φόνος, ένας αιματηρός πόλεμος, μια γυναίκα που διψά για εκδίκηση και φτάνει να σκοτώσει ακόμη και το ίδιο της το παιδί, αλλά και νεράιδες, ρωμαλέοι ιππότες, αχρεία, ποταπά ανθρωπάκια, ο προαναγγελμένος όλεθρος… Ο έρωτας και η εκδίκηση, η δόξα και η φιλαργυρία είναι οι προφάσεις που χρησιμοποιεί η ανελέητη μοίρα για να οδηγήσει τους ήρωες στο αμετάκλητο πεπρωμένο· στο φοβερό τέρμα μιας διαδρομής, όπου τους περιμένει ο θάνατος μέσα σε ένα πρωτοφανές λουτρό αίματος. Αυτό είναι το μυθολογικό σύμπαν του σκοτεινού και βλοσυρού αυτού ποιήματος, που ενέπνευσε τον Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν στη συγγραφή της διάσημης τριλογίας του Ο Άρχοντας των δαχτυλιδιών, τον Ριχάρδο Βάγκνερ, στη σύνθεση της θαυμαστής τετραλογίας του Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν, αλλά και τον Φριτς Λανγκ που το μετέφερε υποδειγματικά στη μεγάλη οθόνη.

♦

Περιγραφή

Ο γίγαντας Βάλτερ, πρώην όμηρος και κατόπιν πρωτοπαλίκαρο του Αττίλα, το σκάει μαζί με τη μνηστή του από την Αυλή των Ούννων, κλέβοντας τον θησαυρό του βασιλιά. Προηγουμένως, το άλλο πρωτοπαλίκαρο, ο φοβερός πολεμιστής Χάγκεν, πρώην όμηρος και αυτός και σταυραδερφός του Βάλτερ, έχει επίσης δραπετεύσει για να υπηρετήσει τον νόμιμο αφέντη του, τον βασιλιά των Φράγκων Γκούντερ. Ο Γκούντερ μαθαίνει πως το ζευγάρι περνάει από τα μέρη του και θέλει ν’ αρπάξει τον θησαυρό, περιφρονώντας τις συμβουλές και τα δυσοίωνα όνειρα του Χάγκεν, που αρχικά θα μείνει πιστός στον φίλο του και δεν θα πολεμήσει. Στο μακελειό που ακολουθεί, ο Βάλτερ θα εξοντώσει – πλην του Γκούντερ – όλους τους Φράγκους πολεμιστές και ο Χάγκεν, δεσμευόμενος από τον υπέρτερο όρκο πίστης στον κύριό του, θ’ αναγκαστεί να μπει στη μάχη. Έκβασή της, ο φρικτός ακρωτηριασμός των τριών πολεμιστών και η συμφιλίωση των δύο σταυραδερφών, που πειράζουν ο ένας τον άλλον για τις πληγές τους. Η αφήγηση κλείνει έτσι, αναπάντεχα, σε κλίμα φαιδρότητας. Το ποίημα, λατινική διασκευή χαμένου ηρωικού άσματος από τον κύκλο των Νιμπελούνγκεν, γράφτηκε μεταξύ του Θ΄ και του Ι΄ αι. στη μονή Sankt Gallen της Αλαμανικής Ελβετίας. Ο άγνωστος συγγραφέας του δεν παύει να μας εκπλήσσει: αν και μοναχός, δεν διστάζει να περιγράψει με απροσδόκητη γλυκύτητα τις τρυφερές στιγμές του ζευγαριού· είναι σαφές, αφ’ ετέρου, ότι αγαπάει τη γερμανική μυθολογία και ποίηση, διακωμωδεί, ωστόσο, χριστιανός καθώς είναι, τα ιερά και τα όσιά της, τη δίψα για δόξα και την εκδίκηση. Κατά παρόμοιο τρόπο, περιπαίζει και τους Λατίνους κλασσικούς, βάζοντας βαρύγδουπα αποσπάσματά τους σε γκροτέσκες περιγραφές. Και τον αναγνώστη όμως κοροϊδεύει, δημιουργώντας του εσκεμμένα προσδοκίες που λίγο μετά διαψεύδονται. Ακόμα πιο παράδοξη όμως είναι – και μάλιστα για τα δεδομένα της εποχής – η γερή ελληνική παιδεία του, την οποίαν μπορεί κανείς να διαπιστώσει από το πρωτότυπο που παρατίθεται στην ανά χείρας έκδοση.

♦

Περιγραφή

Ενώ ο Καρλομάγνος πολεμά με τους Φράγκους στην Ισπανία εναντίον των Σαρακηνών, ο Ρολάντ, ανιψιός και πρωτοπαλίκαρό του, προσβάλλει βάναυσα και αναίτια έναν άλλο ήρωα, τον Γκανελόν. Αυτός, σε παραφορά οργής και μη μπορώντας να αντιμετωπίσει τίμια τον άτρωτο Ρολάντ, εξωθείται, παρά τη θέλησή του, στην προδοσία. Έτσι, ο πόλεμος μεταξύ των δύο λαών εξελίσσεται σε μια πραγματική βεντέτα, που θα βυθίσει τους πάντες στον όλεθρο και το πένθος: η τελική νίκη των χριστιανών θα είναι πύρρειος, αφού, εκτός από τον Ρολάντ, θα χάσουν τα καλύτερα παλληκάρια τους, όπως άλλωστε και οι Σαρακηνοί· αλλά και ο Γκανελόν θα υποστεί εφιαλτική τιμωρία. Το παλαιό γαλλικό αυτό δημοτικό τραγούδι (καταγεγραμμένο περί το 1080 – λίγο πριν από την Α΄ Σταυροφορία –, αλλά αναγόμενο σε ιστορικά γεγονότα του Η΄ αι.) απετέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλά σημαντικά μεσαιωνικά έργα τέχνης (υαλογραφήματα στον καθεδρικό ναό της Chartres, στη Γαλλία, παραστάσεις στο μωσαϊκό του καθεδρικού ναού του Otranto, στην Ιταλία…), ο απόηχός του όμως έφτασε μέχρι την Αναγέννηση, με τον Μαινόμενο Ορλάνδο (Orlando Furioso) του Αριόστο. Ένα σημαντικό έργο των απαρχών της γαλλικής αλλά και της καθόλου ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, υποδειγματικά μεταφρασμένο και σχολιασμένο, που έρχεται να προστεθεί στο «Τραγούδι των Νιμπελούνγκεν» και τον «Βάλτερ τον Χεροδύναμο», που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις μας στη σειρά «Έπη των ευρωπαϊκών λαών».