“Ο Πρώτος Παράγοντας” του Κωνσταντίνου Εμμανουήλ

“Στις «Ρωγμές του Χρόνου» περιγράφεται το χρονικό σημείο, δυόμισι αιώνες μετά την Ισοπέδωση των Πάντων -αποτέλεσμα ολοκληρωτικού πολέμου το 2250, που μετά τη λήξη του η ανθρωπότητα μετουσιώθηκε σε τερατώδη οντότητα-, όπου ο Άντον και ο Έβιαν, δύο «Τελικοί Εργάτες», δύο προϊόντα του καιρού τους, βιώνουν τη στυγνή καθημερινότητα ενός δυστοπικού μέλλοντος κάτω από καθεστώς απόλυτου ελέγχου που παίρνει μορφή ακόμα και στη δομή των πόλεων. Αυτοί οι ασήμαντοι Τελικοί Εργάτες, ό,τι πλησιέστερο στον αγνό άνθρωπο, θα εμπλακούν -χωρίς να το συνειδητοποιούν αρχικά- στην αναζήτηση μιας υπερκόσμιας κατασκευής που εκτοξεύει τους κατόχους της στην ανώτερη κλίμακα Πολιτισμών, ενός γρίφου που περιέχει έξι Παράγοντες και ένα πλανητικό σώμα, και που η ανακάλυψή του, αλλά ταυτόχρονα και η απόκρυψη αυτού, είχε ήδη γίνει κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Μερικά καταλυτικά περιστατικά που συνδέονται και με γεγονότα του πολέμου το 2250, κάποια φαινομενικά ασήμαντα συμβάντα -όπως, μεταξύ άλλων, ένα ασυνήθιστο όνειρο- αλλά κυρίως η αρωγή μιας μυστηριώδους παρουσίας, οι στρατηγικοί χειρισμοί από τους άπληστους διαφεντευτές της ανθρωπότητας -το Έβδομο- και η αδηφάγος παρέμβαση μιας εξωγήινης φυλής που έχει προφητικές ικανότητες και οραματίζεται Συμπαντική κυριαρχία, θα δημιουργήσουν ρωγμές πάνω στο γυαλί του Χρόνου, όπου μέσω αυτών θα διαρρεύσει ο κρυμμένος στη χρονική άβυσσο γρίφος, και θα πυροδοτήσουν την επανεκκίνηση της αναζήτησης της υπερκόσμιας κατασκευής.
Ο «Πρώτος Παράγοντας» είναι μία περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας που δεν περιγράφει μόνο ένα ταξίδι με αφετηρία τη Γη, φτάνοντας ακόμα και πέρα από τον Χρόνο και τον Χώρο, μα θα αποκαλύψει, κυρίως στο δεύτερο τμήμα της ιστορίας, τη βασικότερη παράμετρο για την επίλυση του γρίφου, ενώ θα αποκαλυφθεί η φύση και η κρισιμότητα του σημαντικότερου Παράγοντα, του Πρώτου”.

Θα ξεκινήσω αντισυμβατικά αυτή την κριτική.

Θα ξεκινήσω αναφέροντας αρχικά το σκηνικό που περιγράφει πώς υπέπεσε στην αντίληψή μου το συγκεκριμένο βιβλίο.

Ο λόγος είναι απλός: θεωρώ πως πρόκειται για ένα έργο –και έναν δημιουργό- που αξίζει οπωσδήποτε την προσοχή σας. Κάτι που έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με το γεγονός πως αυτό το μυθιστόρημα, απ’ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω τουλάχιστον, παρακολουθώντας τα πεπραγμένα της κοινότητας μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τους δημοφιλείς ιστότοπους του φανταστικού της χώρας, αλλά και πλατφόρμες σχολιασμού βιβλίων όπως το Goodreads, πέρασε κάτω από τα ραντάρ του αναγνωστικού κοινού που είναι οπαδοί του ποιοτικού sci-fi.

Όσοι με γνωρίζουν ξέρουν πως για την επιλογή βιβλίων που θέλω να διαβάσω κυρίαρχο ρόλο παίζει η γνώμη φίλων των οποίων την κρίση εμπιστεύομαι. Αναγνωστών που γνωρίζω πως τα γούστα μας ταυτίζονται. Καλές οι βαθμολογίες, οι δημοσιεύσεις, οι φωτογραφίες, οι σχολιασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά ας μη γελιόμαστε, τίποτα δεν συγκρίνεται με το word of mouth. Και ο Πρώτος Παράγοντας: Στις ρωγμές του χρόνου, του Κωνσταντίνου Εμμανουήλ, είναι το πλέον τρανταχτό παράδειγμα που στηρίζει τον ισχυρισμό αυτόν, διότι είναι ένα βιβλίο που ενώ δεν είδα να κινείται, αξίζει κάθε έπαινο.

Λίγο καιρό, λοιπόν, αφότου κυκλοφόρησε το βιβλίο μου έστειλε μια φίλη μήνυμα λέγοντάς μου πως το βιβλίο αξίζει της προσοχής μου. Θα είμαι ειλικρινής, το τσέκαρα αμέσως αλλά δίστασα να προχωρήσω στην αγορά του. Ο λόγος είναι –πέραν από τα πολλά αδιάβαστα συναδέλφων συγγραφέων που μαζεύονται επικίνδυνα στο ράφι της βιβλιοθήκης μου- πως δε γνώριζα τίποτα για τον κ. Εμμανουήλ κι ένιωσα ανασφάλεια ως προς την ωριμότητα του έργου, καθώς, διαβάζοντας το οπισθόφυλλο, βρήκα φορτωμένο το κείμενο, οπότε αποφάσισα να δώσω την ευκαιρία αργότερα, όταν οι συνθήκες θα ήταν ευνοϊκότερες (κι εγώ προθυμότερος να κάνω το leap of faith). Εδώ θέλω να τονίσω πως το κείμενο του οπισθόφυλλου περιγράφει σαφώς στοιχεία του βιβλίου, αποτυγχάνει όμως να δώσει το σωστό ύφος –ύφος που συναντά κανείς μέσα στο μυθιστόρημα-, επομένως συνιστώ να μην το λάβετε ιδιαίτερα υπόψη.

Ο καιρός πέρασε και ο Πρώτος Παράγοντας παρέμεινε στη σκέψη μου, όμως το βιβλίο τελικά προστέθηκε στη συλλογή μου μετά την επίσκεψή μου στο Φεστιβάλ Βιβλίου του Ζαππείου, όπου έλαβα εκ νέου προτροπές να το διαβάσω. Στη συζήτηση που ακολούθησε έμαθα περισσότερα και ομολογώ πως η περιέργειά μου κορυφώθηκε μετά τα κολακευτικά σχόλια που άκουσα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αγοράσω το βιβλίο, να το διαβάσω και να σας το παρουσιάσω.

Πρόκειται για ένα βιβλίο Επιστημονικής Φαντασίας που συνδυάζει hard sci-fi στοιχεία, ακραία δυστοπικά/cyberpunk σκηνικά, και –μπορεί να πει κανείς, ως έναν βαθμό- μυστικισμό που επιτυγχάνεται μέσω υπερ-ανεπτυγμένης τεχνολογίας. Πολλά στοιχεία της κοσμοπλασίας που περιγράφονται αγγίζουν την ομπρέλα της φαντασίας (πχ όντα με ισχυρές ψυχοκινητικές ικανότητες), κι αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που χαρίζει έναν αέρα υπερφυσικού στο έργο. Οφείλω να τονίσω, όμως, πως όλα τα δεδομένα είναι όμορφα υφασμένα στην πλοκή και δεν ξενίζουν.

Το σύμπαν που έχει πλάσει ο Κωνσταντίνος Εμμανουήλ είναι απόλυτα γοητευτικό. Αιχμαλωτίζει τη φαντασία και ενθουσιάζει. Έχει πέσει πολλή δουλειά στη σύνθεση της κοσμοπλασίας κι αυτό είναι κάτι που φαίνεται από τις πρώτες σελίδες. Ο συγγραφέας είναι γνώστης αστροφυσικής και αρκετών σύγχρονων επιστημονικών θεωριών, πάνω στις οποίες πάτησε για να χτίσει τον βλοσυρό κόσμο του.

Η ανθρωπότητα με το πέρασμα των αιώνων έχει μεταμορφωθεί σε τερατώδη οντότητα και λυμαίνεται το γνωστό σύμπαν, καθώς ταξιδεύει στα αστρικά πελάγη. Η έσχατη παγκοσμιοποίηση οδήγησε στην κατασκευή τιτάνιων Κοσμοπόλεων μέσα στις οποίες δυστυχούν αμέτρητες ψυχές. Η γη, ισοπεδωμένη και ρημαγμένη, μαστίζεται από τη λαίλαπα που λέγεται άνθρωπος. Αποστειρωμένες ανθρώπινες υπάρξεις πασχίζουν να βρουν νόημα ύπαρξης σ’ ένα καθεστώς απόλυτου ελέγχου που κατασπαράζει κάθε έννοια της ελευθερίας. Δεν αποτελούν τίποτα άλλο, δυστυχώς, παρά σφάγια μιας ανθρωποφάγας ιεραρχικής δομής, τα ασήμαντα γρανάζια μιας αυτόνομης δυστοπικής κοινωνίας, που ζει προς εξυπηρέτηση των μεταλλαγμένων που ζουν στην κορυφή των Κοσμοπόλεων. Ζουν για να υπηρετούν αυτούς που διοικούν, αυτούς που με σιδερά πυγμή γονατίζουν ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Μέσα σε αυτό το ακραία καταθλιπτικό πλαίσιο αναπτύσσεται η ιστορία. Προς αποφυγήν δυσάρεστων εκπλήξεων, θα αποφύγω να σχολιάσω κομβικά σημεία της πλοκής. Θα αναφέρω μόνο πως ο συγγραφέας πατάει όλα τα σωστά κουμπιά, ξέρει τι εξάπτει και τι σαγηνεύει τον αναγνώστη της ΕΦ. Μυστηριώδη αντικείμενα, συμπαντικά μυστικά, τεχνολογία αιχμής, εξωτικές θεωρίες, χαμένοι πολιτισμοί, υπερκόσμιοι γρίφοι που κρίνουν την τύχη του σύμπαντος, όλα τα έχει το βιβλίο. Όσοι είστε οπαδοί του Υπερίωνα του Dan Simmons θα χορτάσει το μάτι σας, σας το εγγυώμαι. Προσωπικά, θα ήθελα το υπερφυσικό κομμάτι να ήταν πιο προσγειωμένο (πχ παραθέτω ως πλαίσιο αναφοράς το Dune), όμως όπως ανέφερα παραπάνω όλα τα στοιχεία είναι όμορφα συγκερασμένα οπότε δεν έχω σοβαρό λόγο να παραπονιέμαι.

Στα προτερήματα του βιβλίου θα αναφέρω τις όμορφες περιγραφές (υπήρχαν σημεία που η φαντασία μου οργίαζε) και την προσεγμένη γραφή. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο δημιουργός του Πρώτου Παράγοντα είναι ένας συγγραφέας με υψηλές ικανότητες και, αντιστοίχως, σπουδαίες δυνατότητες. Από την εμπειρία που έχω πλέον, παρατήρησα πως απέφυγε τις παγίδες και στάθηκε αντάξιος των περιστάσεων. Δεν διέκρινα άλματα λογικής, βιασύνες, αφύσικους διαλόγους κτλ. Το βιβλίο είχε κάποιες πραγματικά έξοχες ιδέες, όπως πχ οι βαρυτικοί διαμορφωτές μάζας. Ακόμα και στα πιο δύσκολα/αδύναμα σημεία της εξιστόρησης ήταν εκεί, γνώστης, και με εμβόλιμα στοιχεία αναβάθμιζε τη διήγηση.

Εννοείται πως υπήρξαν και στοιχεία που θα ήθελα να δω διαφορετικά, όπως πχ την αρχή του μυθιστορήματος. Τα δυο πρώτα κεφάλαια λειτουργούν ως χρονικό της κοσμοπλασίας και παίζουν τον ρόλο της εισαγωγής στη βασική ιστορία του βιβλίου, με τον παντογνώστη αφηγητή να έχει ισχυρότερη φωνή απ’ ό,τι προτιμώ. Για να μην παρεξηγηθώ, παρόλο το έντονο ύφος του σχολιασμού, είναι όμορφα γραμμένα. Κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Απλά θα μπορούσε το υπόβαθρο είτε να εισαχθεί επιδέξια στην πλοκή, με εμβόλιμο τρόπο, ως είθισται, είτε απλά να αποτελεί ένα ξέχωρο μέρος (όπως τα υπόλοιπα) με μια τεχνική διήγησης που να προετοιμάζει τον αναγνώστη πως αυτό είναι το πρόγευμα και πως σύντομα θα ακολουθήσει το κυρίως γεύμα. Επίσης, υπήρξαν κάμποσες στιγμές που ο συγγραφέας έπεσε θύμα της αγάπης του για την όμορφη γραφή (κάτι στο οποίο δηλώνω ένοχος ως συγγραφέας) με αποτέλεσμα να χρησιμοποιεί μεταφορές και παρομοιώσεις περισσότερες φορές απ’ όσες ήταν απαραίτητο. Τέλος, κάποιες ιδέες, αν και είμαι σίγουρος πως βασίζονται σε επιστημονικές θεωρίες και μελλοντικούς στόχους, από αφηγηματικής άποψης ήταν εξεζητημένες και δεν με ενθουσίασαν, όπως η αιθεροποίηση και η χρήση του Πλάσματος Ύλης που είχε εφαρμογή στα πάντα, για να αναφέρω ορισμένα. Σίγουρα έλυσαν τα χέρια του δημιουργού στις προσπάθειες εκλογίκευσης στην απόδοση της κοσμοπλασίας, όμως παραήταν βολικές και στερούσαν τον απαιτούμενο ρεαλισμό σε ορισμένες περιπτώσεις.

Λοιπόν, αφού παρέθεσα όλα τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία που αποκόμισα κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, φτάσαμε στην ουσία του κειμένου.

Σας προτείνω να διαβάσετε τον Πρώτο Παράγοντα;

Πιστεύω πως θα μείνετε ικανοποιημένοι αν δοκιμάσετε να στηρίξετε αυτή τη νέα πρόταση Επιστημονικής Φαντασίας;

Απόλυτα!

Κάτι μου λέει πως ο Κωνσταντίνος Εμμανουήλ θα μας απασχολήσει πολύ στο μέλλον..
 

Ο Κωνσταντίνος Εµµανουήλ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Σπούδασε τεχνολόγος ηλεκτρονικός και ειδικεύτηκε στα δίκτυα υπολογιστών. Η επιστηµονική φαντασία, η αστροφυσική και η αστρονοµία κατέχουν σηµαντικό χρονοµερίδιο ενασχόλησής του. Ο «Πρώτος Παράγοντας» είναι αποτέλεσµα αυτής της ενασχόλησης.