Δημήτρης Σπυρίδωνος: Μας μιλάει για την ελληνική Επιστημονική Φαντασία, το Φανταστικό, τη Ζωή, το Σύμπαν και τα Πάντα!

Ο σημερινός καλεσμένος μας είναι ένας άνθρωπος με βαθύτατες γνώσεις πάνω στη λογοτεχνία του Φανταστικού και ειδικότερα στο αγαπημένο του είδος, αυτό της λογοτεχνίας της Επιστημονικής Φαντασίας. Ένας ακούραστος “εργάτης” ανάμεσα στους κύκλους των αναγνωστών της ΕΦ, αναγνώστης -φυσικά!- ο ίδιος, συγγραφέας πληθώρας διηγημάτων, ενεργό μέλος της κοινότητας, προσφέρει για περισσότερα από είκοσι χρόνια τις “υπηρεσίες” του στην εγχώρια επιστημονική φαντασία και όχι μόνο, μέσα από μια σειρά αξιόλογων δράσεων! Θεωρώ ότι άνθρωποι σαν και αυτόν, οι οποίοι μέσα από το αστείρευτο χιούμορ τους, τις γνώσεις και την εμπειρία τους πάνω στον χώρο, είναι πολύτιμοι σύμβουλοι, καθοδηγητές για όλους τους λάτρεις της λογοτεχνίας του Φανταστικού. Νομίζω πως είναι καλύτερα να αφήσουμε τον ίδιο να μας τα πει στην εκτενή συνέντευξη που ακολουθεί· έχω την ιδιαίτερη χαρά να σας παρουσιάσω τον Δημήτρη Σπυρίδωνος!

1. Δημήτρη σε καλωσορίζω στη ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.Κ και σε ευχαριστώ για τον χρόνο που διέθεσες για να απαντήσεις στις ερωτήσεις μας. Θα ήθελες, για αρχή, να συστηθείς στους φίλους αναγνώστες μας και να μας πεις δυο λόγια για σένα πριν προχωρήσουμε στις ερωτήσεις;

Χαίρε αγαπητή ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.Κ., ευχαριστώ για τη φιλοξενία.Γεννήθηκα το 1964 στα Ιωάννινα. Μετά από μια σχετική περιπλάνηση ανά την Ελλάδα (λόγω επαγγέλματος πατέρα), επέστρεψα το 1982 στα Ιωάννινα όπου κατοικώ μόνιμα πια. Ποτέ δε μου άρεσαν τα μαθηματικά, οπότε ευλόγως τελείωσα το Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και εργάζομαι στην Περιφέρεια Ηπείρου. Θεωρώ τον εαυτό μου αναγνώστη, με προτίμηση στο είδος του φανταστικού και ιδιαίτερα της επιστημονικής φαντασίας. Καμιά φορά ξεφεύγω από την σεμνή πράξη της ανάγνωσης και παρασύρομαι στην αλαζονεία της γραφής.

2. Είσαι ένας άνθρωπος που ασχολείται εδώ και δεκαετίες, και μάλιστα πολύ ενεργά, με το φανταστικό και ειδικότερα με την επιστημονική φαντασία. Γιατί επιστημονική φαντασία, λοιπόν;

Θυμάμαι από πολύ μικρός την αίσθηση του “θαυμαστού” από τα πρώτα επεισόδια Star Trek (στην τηλεόραση της ΥΕΝΕΔ και ασπρόμαυρα), τα βιβλία του Ιουλίου Βερν, και τα κόμικς τύπου “Διαπλανητικά”, “Παράξενα”, κ.λπ. που ξέπεφταν στα χέρια μου. Αυτή η εξωπραγματική αίσθηση βίωσης του “ανοίκειου” με έσπρωξε αναπόδραστα στις αγκάλες (ή τα πλοκάμια) της επιστημονικής φαντασίας. Παρότι στο μόλις πρόσφατο παρελθόν η Επιστημονική Φαντασία (ΕΦ) θεωρείτο το αποπαίδι της συμβατικής λογοτεχνίας και δυσφημείτο ως παραλογοτεχνία, είναι τελικά το οραματικό λογοτεχνικό είδος το οποίο μας επιτρέπει φυγή προς τα εμπρός. Είναι είδος όπου τα γεγονότα εκτυλίσσονται μη γραμμικά, επάλληλα, ακαριαία, με ονειρική ταχύτητα.

ΕΦ διότι έχουμε να κάνουμε κυρίως με μια βιωμένη ώσμωση με το μέλλον, ένα ενεστωτικό μέλλον, όπου το ανοίκειο μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή, σε τυχαίο τόπο και σε οποιοδήποτε πρόσωπο. Ενδεχομένως χάρις στην ΕΦ υλοποιείται η καντιανή έννοια του υψηλού, που κάνει τη φαντασία να υπερβαίνει τα όριά της.

Επιστημονική Φαντασία διότι, χρησιμοποιώντας τα λόγια της Ούρσουλα Λε Γκέν, “ο ρεαλισμός είναι ίσως η λιγότερο επαρκής μέθοδος για την κατανόηση ή για τη παρουσίαση της απίθανης πραγματικότητας της ύπαρξης μας”. Και ας μην ξεχνάμε ότι για πολλούς συγγραφείς, η ΕΦ δεν είναι παρά ένα πρόσχημα για να περιγράψουν πράγματα (και καταστάσεις) που ποτέ δε θα είχαν τολμήσει να μνημονεύσουν με όρους ρεαλιστικούς».

Ας γίνω και λίγο ρομαντικός: Η ιδέα της ΕΦ είναι στα κύτταρά μας· όλοι μας είμαστε φτιαγμένοι από αστερόσκονη, γεννημένοι στο φως του πιο κοντινού ήλιου, λαχταρούμε υποσυνείδητα την επιστροφή στο αρχέγονο λίκνο, την επιστροφή στα άστρα.

3. Αποτελείς ένα εκ των ιδρυτικών μελών της Λέσχης Φανταστικού Ιωαννίνων. Θέλεις να μας μιλήσεις για εκείνη την αξιόλογη προσπάθεια που είχε ξεκινήσει το 1997 στην πόλη των Ιωαννίνων;

Το 1997 όλη η Γαλατία βρισκόταν υπό κατοχή του mainstream... Ολόκληρη; Όχι! Ένα χωριό ανυπόταχτων φαντασιόπληκτων Γαλατών αντιστεκόταν ακόμη! (Πάντως, η φήμη ότι αυτό οφειλόταν σε κατανάλωση τοπικού μαγικού φίλτρου – αποστάγματος με βάση την αιθυλική αλκοόλη, ελέγχεται ως ανακριβής). Σε αυτό το ιδιόρρυθμο Γαλατικό χωριό των Ιωαννίνων, το 1997, ιδρύθηκε με εμπνευστή τον Ν. Χ. Θεοδώρου και από φίλους - ακτήμονες καλλιεργητές των άνυδρων εκτάσεων της ελληνικής ΕΦ και του φανταστικού, η Λέσχη Φανταστικού Ιωαννίνων, χρονολογικά η πρώτη του είδους στην Ελλάδα.

Η Λέσχη του Φανταστικού άνθισε τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της με πλήθος δραστηριότητες και εκδηλώσεις, με ιδιαίτερα υψηλή συμμετοχή,  κυρίως στο ιστορικό μπαρ “Μορφές” της Μαρίας Λάζου (και μετέπειτα “Θυμωμένο Πορτραίτο”). Κλήθηκαν συγγραφείς και άνθρωποι αφοσιωμένοι στο Φανταστικό, οι οποίοι διάβασαν έργα τους ή παρουσίασαν θέματα ΕΦ. Αναφέρουμε ονόματα: Χρήστος Λάζος, Μιχάλης Αντωνόπουλος, Αλεξία Αθανασίου, Γιώργος Κατσαβός, Μάριος Βερέττας. Σε άλλες εκδηλώσεις διαβάστηκαν διηγήματα από μέλη της Λέσχης (Φαίδων Κυρίμης, Νίκος Αλμπανόπουλος, Δημήτρης Σπυρίδωνος) παρουσιάστηκαν θέματα αστρονομίας και αστροβιολογίας, ενώ έγινε και το πρώτο star party (παρατήρηση του νυχτερινού ουρανού με τηλεσκόπιο).

Όπως όλα τα ωραία, το εγχείρημα αφού έλαμψε, με τον πάροδο του χρόνου ατόνησε και έσβησε, αφήνοντας όμως ανεξίτηλα ίχνη και έγινε παράδειγμα προς μίμηση και προς εξέλιξη.

4. Ανάμεσα στις πολλές και αξιόλογες δράσεις της Λέσχης Φανταστικού Ιωαννίνων ήταν και η κυκλοφορία του περιοδικού “Δραματουργοί των Γιανν” που κυκλοφόρησε σταθερά από το 2000 μέχρι το 2005. Τι πιστεύεις ότι πέτυχε το περιοδικό εκείνο και τι κατάφερε να προσφέρει στους φίλους της επιστημονικής φαντασίας;

Οι “Δραματουργοί Των Γιανν” ήταν περιοδικό Ε.Φ. (και όχι μόνο). Το πρώτο τεύχος εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 2001 στα Ιωάννινα από τη Λέσχη Φανταστικού Ιωαννίνων, με εμπνευστή και υπεύθυνο έκδοσης τον Ν. Θεοδώρου. Στα τεύχη του περιέχονταν διηγήματα, άρθρα, νέα, χρονογραφήματα, κριτικές, θέματα για τον κινηματογράφο και την τέχνη από τον χώρο του φανταστικού. Μόνιμες στήλες είχαν ο Νίκος Θεοδώρου, ο Φαίδων Κυρίμης, ο Δημήτρης Σπυρίδωνος και ο Γιώργος Ρέντζος. Νονός του περιοδικού ήταν ο ευφάνταστος Σπύρος Βρετός, ο οποίος παράφρασε τη γνωστή νουβέλα ΕΦ “Οι Δραματουργοί του Γιαν” του John Brunner.

Στην αρχή το περιοδικό κυκλοφορούσε χάρη στις ηρωικές προσπάθειες όλων των συντελεστών του. Θυμάμαι τις φωτοτυπίες που έβγαζα κρυφά στα μηχανήματα του χώρου εργασίας. Σκέφτομαι τα δενδράκια που αναλώθηκαν για τις πνευματικές μας ανησυχίες. Αστειεύομαι, κάθε μέρα χιλιάδες δένδρα γίνονται χαρτί και αναλίσκονται για απείρως ευτελέστερους λόγους.

Το περιοδικό συνέχισε να κυκλοφορεί σταθερά τουλάχιστον ως το 2005 (αρ. τεύχους 19), ενώ η έκδοση ολοκληρώθηκε με το τεύχος 20, το 2007. Οι “Δραματουργοί” μακριά από το οικονομικό – πολιτιστικό κέντρο της χώρας, διατήρησαν το φως του φανταστικού σε μια εποχή όπου “λίγα άστρα έφεγγαν στον ουρανό”, έδωσαν βήμα σε νέους και καταξιωμένους Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Από τους ξένους συγγραφείς αναφέρω ενδεικτικά τον Frank Roger (ο οποίος παραμένει στενός συνεργάτης και του ΕΦ ΖΙΝ) και τους αείμνηστους Jay Lace και Eric Brown.

Εν κατακλείδι, οι “Δραματουργοί” έφεραν κοντά στο ελληνικό κοινό συγγραφείς και καλλιτέχνες του χώρου, έγιναν το υπόδειγμα και η μαγιά για νέα δημιουργία στο χώρο, ενώ υποκίνησαν νέα εγχειρήματα ίσως πιο επαγγελματικά και μόνιμα.

5. Παράλληλα, από το 2002, ξεκίνησες να εκδίδεις το ΕΦ ΖΙΝ, ένα φανζίν προσανατολισμένο επίσης στην επιστημονική φαντασία. Ποια ήταν η ανάγκη που σε ώθησε να προχωρήσεις στην κυκλοφορία του και τι πιστεύεις ότι έχεις καταφέρει να επιτύχεις μέσω αυτής της κυκλοφορίας;

Το ΕΦ ΖΙΝ ξεκίνησε χάριν παιδιάς (βεβαίως)! Παλαιότερα συμμετείχα στην έκδοση των “Δραματουργών των Γιανν” και απολάμβανα τη δουλειά. Σκέφτηκα, λοιπόν, να κάνω ένα καθαρά ερασιτεχνικό φανζινάκι με πιο παιγνιώδη διάθεση που θα απευθυνόταν μόνο σε φίλους και μάλιστα δωρεάν. Είχα βρει, ήδη και κάποια χαριτωμένα διηγήματα, οπότε χωρίς ιδιαίτερο κόπο έφτιαξα το 1ο τεύχος... (γρήγορα ναι, πρόχειρα όχι...) και το καταδιασκέδασα. Το έστειλα σε φίλους και η αποδοκιμασία ήταν χλιαρή και καθόλου έντονη. Αυτό μου έδωσε θάρρος για το επόμενο. Δεν υπήρχε χρηστική πρόθεση, αλλά στο πίσω μέρος του μυαλού μου φώλιαζε η επιθυμία να φέρω σε επαφή με την ΕΦ τους πεπλανημένους γνωστούς μου, τους προσκολλημένους μονοσήμαντα στα σαλόνια (ή τις ατροπούς) της συμβατικής λογοτεχνίας.

Στο ΕΦΖΙΝ όλα κινούνται στο επίπεδο της εθελοντικής προσφοράς, ενώ πρέπει να βρεθεί και ο ελεύθερος χρόνος από τους συγκινητικά αφιλοκερδείς συνεργάτες (στους οποίους οφείλω αιώνια ευγνωμοσύνη), ο περίσσιος χρόνος από τον αγώνα του βιοπορισμού και των υποχρεώσεων. Επίσης, υπάρχει το άγχος της μέριμνας να κρατιέται το φανζίν πάνω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο ποιότητας, που να ανταποκρίνεται κατ’ ελάχιστον στο επίπεδο των αναγνωστών του. Όλα αυτά, βεβαίως, δε μειώνουν το πνεύμα της διασκέδασης που διέπει τη δημιουργία του περιοδικού και το αίσθημα ότι δεν κάνω δουλειά αλλά χόμπυ.

6. Το να προσπαθείς να προσφέρεις στην διάδοση της επιστημονικής φαντασίας και του φανταστικού στην Ελλάδα, μένοντας στην επαρχία σε δυσκόλεψε σε κάποια φάση της μακροχρόνιας πορείας σου;

Είναι αλήθεια ότι το να ζω μακριά από τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας δημιουργεί κάποιες δυσκολίες κυρίως στο ότι δεν μπορώ να συμμετέχω σε όσες εκδηλώσεις – εκθέσεις – συνέδρια (της θεματικής ενότητας ΕΦ) θα ήθελα. Αλλά, ανυπέρβλητη δυσκολία δεν αισθάνθηκα. Ας μην ξεχνάμε ότι (ευτυχώς) ζούμε στο παγκόσμιο ψηφιακό χωριό και αυτό προσφέρει ικανοποιητικές δυνατότητες, αν και θα προτιμούσα live να ανταμώνουμε (και να ξεφαντώνουμε).

7. Στα τεύχη του ΕΦ ΖΙΝ αναφέρεις πάντα το μότο “Χάριν Παιδιάς Λογιώτατος Εξέδωσεν”. Είναι εμφανής η προσπάθεια για χιούμορ μέσα στις σελίδες του φανζίν, δίνοντας μια πιο “ανάλαφρη” διάθεση, παράλληλα με το εξαιρετικό υλικό που προσφέρεις εσύ και οι συνεργάτες σου. Είναι το χιούμορ μέρος της καθημερινότητας και της προσωπικότητας σου;

Εννοείται ότι το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός είναι μέρος της προσωπικότητάς μου. Πάντα εκτιμούσα το χιούμορ, ίδιον των ευφυών ανθρώπων. Εκτιμώ το χιούμορ σε όλες τις εκφάνσεις του, από το “καμένο” έως το φλεγματικό. Μεγάλωσα με το σατιρικό περιοδικό MAD (είτε στην ελληνική είτε στην αμερικανική έκδοση), το είδος του χιούμορ του Mel Brooks, των Monty Python και το ιδιοφυές χιούμορ των Stanislaw Lem, Fredrick Brown, Theodor Sturgeon, Isaac Asimov, Γιώργου Μπαλάνου και τόσων άλλων. Συνεπώς και το ΕΦ ΖΙΝ δε θα μπορούσε να ξεφύγει από αυτό το (ωραίο) κλίμα, αλλά και τα υπόλοιπα γραπτά μου που χαρακτηρίζονται από υγιές - αρρωστημένο χιούμορ, με ιδιότυπα και ιδιόρρυθμα στοιχεία.

8. Έχεις αποφασίσει να κρατήσεις το ΕΦ ΖΙΝ όλα αυτά τα χρόνια σε ένα ξεκάθαρα “ερασιτεχνικό” (με την όμορφη και θεμιτή έννοια της λέξεως) επίπεδο, το οποίο προσωπικά μου αρέσει και το θεωρώ ιδιαίτερο, χαρακτηριστικό και απόλυτα ταιριαστό. Ποιο είναι το feedback που λαμβάνεις από τους αναγνώστες του όλα αυτά τα χρόνια;

Το κίνητρο δημιουργίας του ΕΦ ΖΙΝ ήταν η προσωπική διασκέδαση (και φυσικά η ανάλογη διασκέδαση – απόλαυση των αναγνωστών). Η πιο επαγγελματική μορφή θα διέστρεφε αυτή την αίσθηση, καθώς θα εισήγαγε μεταξύ των άλλων άγχη και μέριμνες για οικονομικά και άλλα θέματα. Η παρούσα έκδοση του ΕΦ ΖΙΝ στοιχίζει πολύ λίγο και μπορώ να αναλάβω εξ ολοκλήρου το κόστος, αφού γύρω από το περιοδικό έχει συσπειρωθεί μια ομάδα φίλων και συνεργατών με το ίδιο πνεύμα επαγγελματικού επιπέδου ερασιτεχνισμού, οι οποίοι προσφέρουν το έργο τους αφιλοκερδώς.

9. Πριν λίγους μήνες έγραψα ένα άρθρο για τα περιοδικά και φανζίν που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα από την δεκαετία του ’70 μέχρι σήμερα. Αν και ο περιοδικός τύπος έχει προ πολλού σβήσει εξαιτίας του διαδικτύου, πιστεύεις ότι κάποια στιγμή θα μπορούσε να αναβιώσει μια παραδοσιακή έντυπη έκδοση που να απευθύνεται στους αναγνώστες και τους φίλους του Φανταστικού;

Είναι γεγονός ότι γενικά το έντυπο υποχωρεί έναντι της οθόνης ή της εικόνας. Είμαι λιγάκι απαισιόδοξος για το μέλλον των εντύπων αλλά, παράλληλα, είμαι πεπεισμένος ότι δε θα εκλείψουν. Ειδικά για το είδος του φανταστικού, το οποίο διαθέτει αφοσιωμένους οπαδούς, το μέλλον των εξειδικευμένων εντύπων είναι κατά τι λιγότερο σκοτεινό. Μπορούμε να ελπίζουμε ότι, όπως στη μουσική αναγεννήθηκε η αγορά του βινυλίου, θα συμβεί κάτι ανάλογο και με την εκτυπωμένη μορφή πνευματικών έργων του χώρου. Ας λάβουμε, επίσης, υπόψη ότι φτάσαμε και στο πρωθύστερο σημείο, όπου οι θεατές μιας ταινίας ή μιας σειράς βρίσκουν κίνητρο να ανατρέξουν στο βιβλίο από το οποίο προέκυψε το σενάριο.

10. Σίγουρα μετά από τόσα χρόνια ενασχόλησης με το είδος της επιστημονικής φαντασίας θα έχεις κάποιους αγαπημένους συγγραφείς που θαυμάζεις τα έργα τους και σε έχουν επηρεάσει. Θα ήθελες να μοιραστείς κάποια από αυτά τα ονόματα ή/και κάποια συγκεκριμένα βιβλία;

Δε θα ήθελα να φτιάξω μια υπερμεγέθη λίστα με συγγραφείς που θαυμάζω, για αυτό θα αναφέρω ενδεικτικά αγαπημένους συγγραφείς χωρίς να καν να υπονοηθεί ότι δεν εκτιμώ απεριόριστα αυτούς που λείπουν.

Από τους “μεγάλους παλιούς” (ορίστε η διείσδυση του Λάβκραφτ) αναφέρω ενδεικτικά τους Κάρελ Τσάπεκ, Στάνισλαβ Λεμ, Αδερφούς Στρουγκάτσκι, Χάρλαν Έλισον, Άλις Σέλντον (Τζέιμς Τίπτρι), Άρθρουρ Κλαρκ, Ρέι Μπράντμπερι, Φριτς Λάιμπερ κ.λπ.

Από τους νέους συγγραφείς εκτιμώ ιδιαίτερα τους Ann Leckie, Martha Wells, Cixin Liu, Ted Chiang, Charles Stross, John Scalzi, Alastair Reynolds, Peter F. Hamilton, “James S. A. Corey”, Andy Weir (βλ. “Αποστολή Χαίρε Μαρία”), Cory Doctorow, Arkady Martine, Margaret Atwood (κυρίως για το “Όρυξ και Κρέικ” και την “Πηνελοπιάδα”), Becky Chambers (βλ. “A Psalm for the Wild-Built”), Amal El-Mohtar αλλά και τόσους άλλους.

Δε θα αναφέρω τα κλασικά βιβλία της χρυσής εποχής. Από νεότερα βιβλία που έμειναν στη μνήμη μου είναι: η τριλογία “Το πρόβλημα των τριών σωμάτων” του Cixin Liu, “Ιστορίες της ζωής σου” και “Εκπνοή” του Ted Chiang, “Πικνίκ δίπλα στο δρόμο” των αδερφών Στρουγκάτσκι (αν και αυτό είναι κάπως παλαιότερο), “’Ιλιον” του Dan Simmons, “Η δικαιοσύνη της Τόρεν” της Ann Leckie, “Όλα τα χρώματα των ήλιων” του Γιώργου Μπαλάνου, “Ο Ιός της Βαβέλ” του Δημήτρη Δελαρούδη και άλλα βιβλία “ων ουκ έστιν αριθμός”.

Τώρα τελευταία βρίσκω ενδιαφέρον στην κινέζικη λογοτεχνία ΕΦ, εννοείται ανθολογίες - συλλογές διηγημάτων (μεταφρασμένων εργολαβικά από τον συνήθη ύποπτο Ken Liu) και απολαμβάνω ένα μάλλον εξωτικό για τα ελληνικά δεδομένα ύφος γραφής.

11. Έχεις γράψει και εσύ ο ίδιος πολλά διηγήματα και έχεις αρκετές συμμετοχές όλα αυτά τα χρόνια σε συλλογές. Πρόσφατα διάβασα τη συλλογή διηγημάτων σου “Ιστορίες Επιστημονικής Φαντασίωσης” από τις εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές που είχες κυκλοφορήσει πίσω στα 2013. Σκέφτηκες όλα αυτά τα χρόνια να γράψεις ένα ολοκληρωμένο έργο, όπως ένα μυθιστόρημα;

Όπως είπε και ο αγαπημένος Χ. Λ. Μπόρχες: “Η ζωή είναι μικρή για μυθιστορήματα”, ενώ κατά τον Ν. Μάντζιο “Το διήγημα είναι κούρσα μιας ανάσας, κατοστάρι, ενώ το μυθιστόρημα είναι μαραθώνιος. Το πρώτο είναι λιτό κελί μοναχού, με τα τελείως απαραίτητα, το δεύτερο είναι σπίτι τεράστιο που συνήθως έχει πράγματα περιττά, κι όσο κι αν το φροντίζεις, πάντα θα υπάρχει κάτι χαλασμένο”.

Φυσικά, δεν απορρίπτω το μυθιστόρημα ως αναγνώστης, όμως ως δημιουργός – γραφέας προτιμώ το διήγημα. Με εκφράζουν καλύτερα οι μικρής έκτασης ιστορίες, με το συμπυκνωμένο νόημα και το γεγονός ότι μπορείς να επικεντρωθείς σε μικρότερο αριθμό χαρακτήρων από ότι στο μυθιστόρημα. Απολαμβάνω να γράφω μικρές ιστορίες, ενώ θεωρώ ότι θα μου ήταν κουραστικό να αφιερώσω πολύ χρόνο και κόπο για να γράψω μυθιστόρημα, παρά τη δεδομένη προτίμηση εκδοτών (και αναγνωστών) στο τελευταίο.

12. Θα θέλαμε πάρα πολύ να μάθουμε την άποψη σου για την πορεία της επιστημονικής φαντασίας στην χώρα μας, τουλάχιστον από όταν την προσέγγισες εσύ ως αναγνώστης. Τι άλλαξε από τότε μέχρι σήμερα; 

Αν εξετάσουμε διαχρονικά την ελληνική ΕΦ, θα δούμε ότι αυτή ξεκίνησε κατά βάση ως “πράξη μιμήσεως”. Θα συναντήσουμε ήρωες με όνομα, Τζον, Τζακ, Ντέιβιντ κ.ά. σε ιστορίες Ελλήνων συγγραφέων και σπανίως ο ήρωας θα ονομάζεται Βαγγέλης. Δεν το λέμε επικριτικά και ούτε μας ενδιαφέρει μια εγχώρια προσδιοριστική ιδιαιτερότητα. Έτσι κι αλλιώς, η ενασχόληση στον τόπο μας με το συγκεκριμένο είδος (και λιγότερο με τα συγγενή, αλλά εξ αγχιστείας, είδη) αποτελεί πράξη ηρωισμού. Ναι, η ελληνική ΕΦ αναζητά ακόμη ταυτότητα, ψάχνει αυθεντική θεματολογία και προσπαθεί να σκηνοθετήσει τις φαντασιώσεις της, αγόμενη άλλοτε στις πολυπολιτισμικές αγχωτικές και καθ’ έξιν “πολιτικά ορθές” αναφορές και άλλοτε στο άλλο άκρο μιας επινοημένης παράδοσης δήθεν αλιευμένη από τα ενδόμυχα της συλλογικής μας μνήμης.

Παρά ταύτα, το σίγουρο είναι ότι έχουμε σε μεγάλο βαθμό ποιοτικότερα έργα σήμερα. Δε θα αμφισβητήσω μεγάλα έργα Ελλήνων συγγραφέων ΕΦ του παρελθόντος, πάντως η αίσθησή μου είναι ότι η λογοτεχνική παραγωγή των νέων συγγραφέων βρίσκεται σε επαγγελματικό επίπεδο και βρίσκει το δρόμο της στο εξωτερικό, κυρίως σε αγγλόφωνα περιοδικά του είδους.

ΕΦ ΖΙΝ, τεύχος 42 (Ιανουάριος 2023)

13. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω -και θα ήθελα την άποψη σου- ότι τα τελευταία 2-3 χρόνια βλέπουμε αξιόλογες προσπάθειες ανακίνησης της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας στην χώρα μας, τόσο με εκδόσεις ξένων όσο και Ελλήνων συγγραφέων. Πιστεύεις ότι η επιστημονική φαντασία θα ξανακερδίσει το χαμένο έδαφος στις προτιμήσεις των αναγνωστών της λογοτεχνίας φαντασίας;

Το εύχομαι και μένει ο χρόνος να το αποδείξει. Μετά την επιτυχία τηλεοπτικών σειρών (Game of Thrones – Rings of Power κ.λπ.) οι εκδότες εκμεταλλεύτηκαν τη συγκυρία, προσπαθώντας να προσελκύσουν εν δυνάμει αναγνώστες με ικανό αριθμό βιβλίων ηρωικής φαντασίας και φάνταζυ. Οι εκδόσεις καθαρά ΕΦ είναι αισθητά μικρότερες αλλά και πάλι κάτι κινείται. Υπάρχουν κάποιες μεταφράσεις (και μάλιστα αξιόλογες) καταξιωμένων συγγραφέων που θα επιθυμούσαμε να έχουν εμπορική επιτυχία ώστε να εξακολουθήσουν. Επίσης, ηρωικοί μικροί εκδότες αναλαμβάνουν το οικονομικό ρίσκο και εκδίδουν έργα ΕΦ Ελλήνων συγγραφέων, οι οποίοι επιδεικνύουν ισόποσο ηρωισμό και αυταπάρνηση γράφοντας έργα του συγκεκριμένου είδους αντί για τη γνωστή προσοδοφόρα λογοτεχνία για ψύλλου πήδημα, με έμφαση στο τελευταίο!

14. Παρακολουθείς τους Έλληνες συγγραφείς του Φανταστικού; Έχεις διακρίνει κάποια αξιόλογα έργα τα τελευταία χρόνια που χρίζουν της προσοχής των αναγνωστών;

Ναι, βεβαίως! Προανέφερα τον Δημήτρη Δελαρούδη και αξίζουν να διαβαστούν τα έργα του: “Ιός της Βαβέλ”, “Ο Στοιχειωτής”, “Ζωντανός Πυρσός”, “Το Μυστικό Άστρο”. Ξεχωρίζουν επιπλέον ο Γρηγόρης Φεϊζατίδης με το “Ο Θεός Πίσω από την Ντουλάπα”, ο Κώστας Χαρίτος με το “Κόκκινο”, ο Μιχάλης Μανωλιός με τα “Αγέννητοι Αδερφοί” και “Το Βιβλίο και η Περφόρμανς”, η Κέλλυ Θεοδωρακοπούλου με το “Η Φυλακή στο Κεφάλι σου”, η Βάσω Χρήστου με την τριλογία των “Η Επιστροφή των Λαξευτών”, ο Αλέκος Παπαδόπουλος με τις “Λάθος Οδηγίες”, ο Παναγιώτης Κούστας με το “Έξι Δισεκατομμύρια Τρόποι Ζωής”, ο αείμνηστος Ντίνος Χατζηγιώργης με τα “Στάχτη στα Μάρμαρα”, “Ο Λύκος της Θάλασσας” και “Ραγισμένα Μνήματα”. Επίσης, πέρα από τους τόμους της ανθολογίας του Μάκη Πανώριου (“Το Ελληνικό Φανταστικό Διήγημα”), υπάρχουν αρκετές ανθολογίες διηγημάτων διαφόρων Ελλήνων συγγραφέων εξαιρετικού επιπέδου και ενδιαφέροντος.

15. Συνεργάστηκες και είχες φιλίες με ανθρώπους που πρόσφεραν τα μέγιστα στον χώρο, όπως ο συγγραφέας Ντίνος Χατζηγιώργης, ο συγγραφέας και εμπνευστής της Λέσχης Φανταστικού Ιωαννίνων Νίκος Θεοδώρου και ενδεχομένως και κάποιοι άλλοι που δεν είναι πλέον ανάμεσα μας. Τι θυμάσαι από εκείνες τις μέρες και την συνεργασία σου μαζί τους;

Ο φίλος Νίκος Θεοδώρου ήταν ένας πολυσύνθετος και ιδιοφυής άνθρωπος. Διακατεχόταν από πνεύμα περιπέτειας στα νεανικά του χρόνια και ήταν λάτρης των αυθόρμητων ταξιδιών. Είχε γυρίσει σχεδόν όλη την Ευρώπη και τη βόρεια Αφρική με αυτοκίνητο. Είχε ανήσυχο πνεύμα και ήταν πολυάσχολος και πολυπράγμων (με τη θετική έννοια). Υπήρξε συγγραφέας και ποιητής, σινεφίλ, λάτρης της ζωγραφικής και δημιουργός πολλών ζωγραφικών έργων (διπλωματούχος αρχιτεκτονικής γαρ). Ασχολήθηκε με την σκηνογραφία και τη διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Πάνω από όλα, όμως, ήταν βιβλιόφιλος, ακόρεστος βιβλιοφάγος και Συλλέκτης! Είχε μια από τις μεγαλύτερες, πιθανότατα τη μεγαλύτερη  βιβλιοθήκη έργων Ελλήνων και ξένων συγγραφέων του φανταστικού στα ελληνικά. Θυμάμαι το παλιό του σπίτι, όπου το κύριο δωμάτιο της βιβλιοθήκης είχε καλυμμένο κάθε εκατοστό τοίχου με τρεις σειρές βιβλία, περιοδικά, ερασιτεχνικές εκδόσεις, βιντεοκασέτες – DVD ταινιών. Ως εκ τούτου, από το βάρος υποχώρησε το πάτωμα, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να μπαζώσει το υποκείμενο υπόγειο για υποστήριξη. Θυμάμαι επίσης τα πλήρη ωράρια στο σπίτι του για τη σελιδοποίηση των “Δραματουργών των Γιανν”.

Ο έτερος φίλος, Ντίνος Χατζηγιώργης, συνεργάτης και στους “Δραματουργούς των Γιανν” και στο ΕΦ ΖΙΝ, ήταν ένας εξαιρετικά ευαίσθητος άνθρωπος με ασυνήθιστο ταλέντο στη δημιουργική μυθοπλασία και την γραφή. Είχε κάνει κινηματογραφικές σπουδές στο Λος Άντζελες, ενώ είχε κερδίσει το Κρατικό Βραβείο Σεναρίου για την ταινία του Γιάννη Τυπάλδου “Terra Incognita” (1993). Συνεργάστηκε επίσης με διάφορα στούντιο κινουμένων σχεδίων ως σεναριογράφος. Είναι κρίμα που η σοβαρή και αποκλειστική ενασχόληση με τη συγγραφή δεν ήταν αρκετή για να του προσφέρει μια άνετη ζωή, ίδιον μιας ρηχής αγοράς, όπως η ελληνική. Είναι, ακόμη, πολύ λυπηρό που λόγω πανδημίας Covid 19, δεν έλαβε εγκαίρως την κατάλληλη αντιμετώπιση στα καρδιολογικά του προβλήματα, με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του την προηγούμενη χρονιά.

16. Εκτός από τα έργα επιστημονικής φαντασίας και φαντασίας γενικότερα, ποιες είναι οι προτιμήσεις σου σε συγγραφείς και βιβλία άλλων λογοτεχνικών ειδών;

Από τους Έλληνες εκτιμώ πολύ τους παλιότερους μάστορες των ελληνικών Εμμανουήλ Ροΐδη, Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη για την απαράμιλλη γλώσσα με την κομψή ακρίβεια, τον Άρη Αλεξάνδρου, τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον Νίκο Εγγονόπουλο, τον Νίκο Χουλιαρά, τον Λεωνίδα Χατζηνικολάου, τη Ζυράννα Ζατέλη, τον Απόστολο Δοξιάδη, τον Χρήστο Χωμενίδη, τον Ισίδωρο Ζουργό...

Από ξένους συγγραφείς είμαι απόλυτος θαυμαστής και φαν του Χόρχε Λούις Μπόρχες, απολαμβάνω το αρχοντικό ύφος του μεγάλου Αργεντίνου, απότοκο της βαθιάς του καλλιέργειας. Το καλύτερο βιβλίο των τελευταίων ετών που διάβασα ήταν το “Confiteor” του Jaume Cabre. Μου άρεσαν επίσης “Η Εποχή των Τυφώνων” της Fernanda Melchor, “Ο Αχός της Εποχής” του Julian Barnes, “Η Ανωμαλία” του Ερβέ Λε Τελιέ, “Η Σεροτονίνη” του Μισέλ Ουελμπέκ, “Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο” του Ισίδωρου Ζουργού...

17. Τι έχει διαβάσει / ακούσει / δει ο Δημήτρης Σπυρίδωνος που τα βρήκε πραγματικά αξιόλογα το τελευταίο διάστημα και θα ήθελε να τα προτείνει προς τους αναγνώστες μας;

Ως προς το σκέλος του διαβάσματος, έχω μάλλον καλυφθεί από τις απαντήσεις μου στην προηγούμενη ερώτηση. Επομένως, θα προτείνω τηλεοπτικές σειρές του είδους. Θα αρχίσω από τις περυσινές “Foundation”, “Severance”, “The Swarm” και “Expanse” (τελική σαιζόν). Το 2023 έβλεπα ανελλιπώς τα “Andor”, “Mandalorian”, “The Last of Us” και το ανέλπιστα καταπληκτικό “Silo” (έχω δει το πρώτα 3 επεισόδια που έχουν κυκλοφορήσει). Αναμένουμε τον Ιούνιο την ταινία “Asteroid City” του Wes Anderson και αργότερα τις σειρές που βασίζονται στην ταινία Alien, και στην τριλογία Three Body Problem.

18. Επιστρέφοντας στην προσπάθεια σου με το ΕΦ ΖΙΝ, πρόσφατα κυκλοφόρησε το “σημαδιακό” τεύχος 42! Βρήκες την απάντηση σου στην Ύψιστη Ερώτηση για την Ζωή, το Σύμπαν και τα Πάντα; (ερώτηση χάριν παιδιάς…)

Αυτά τα αγωνιώδη ερωτήματα για το Σύμπαν, τα Πάντα, για τη Ζωή (και το νόημα αυτής) κατέτρυχαν την ανθρωπότητα από την αυγή του πολιτισμού. Κάτι ψέλλισαν επ’ αυτού ο Πλάτων, ο Ηράκλειτος και έτι επιφανέστεροι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Ο Βούδας για το θέμα αυτό δίδασκε ότι “η ενεργητική αναζήτηση νοήματος στη ζωή δεν μπορεί να μας μάθει πολλά. Ο άνθρωπος πρέπει να μπει μέσα στο ποτάμι της ζωής και να αφήσει το ερώτημα αυτό να το πάρει το ρεύμα”. Ενώ το δοκιμασμένο και διαχρονικό μοντέλο του “αλκοόλ, ναρκωτικά και γυναίκες (άντε και λίγο Rock n’ Roll)” αντέχει αλλά όχι τόσο στιβαρά, ήρθε ο Ντάγκλας Άνταμς και έδωσε λύση στις τυρβώδεις πανανθρώπινες αγωνίες, με το σαφές, αναμφισβήτητο, περιεκτικό και κομψό: 42. Δε μεταδίδω άλλο...

19. Κλείνοντας την συνέντευξη μας, υπάρχει κάτι το οποίο θα ήθελες να προσθέσεις ή να αναφέρεις, το οποίο δεν θίξαμε στην κουβέντα μας;

Απλώς θα ήθελα να ενθαρρύνω τους λίγους (και εκλεκτούς) οπαδούς (και φιλάθλους) της ΕΦ: Κι αν λίγοι Γαλάτες είμαστε, περικυκλωμένοι από λεγεώνες, μην ξεχνάτε: τρελοί είναι (αυτοί) οι Ρωμαίοι και όχι εμείς οι Γαλάτες!

20. Δημήτρη σε ευχαριστώ για τις απαντήσεις που μας έδωσες. Εύχομαι να συνεχίσεις ακάθεκτος και να προσφέρεις δυναμικά στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, που τόσο ανάγκη έχει το συγκεκριμένο είδος στην χώρα μας από ανθρώπους που δουλεύουν με έρωτα, πάθος και μεράκι όπως εσύ. Τα τελευταία λόγια της συνέντευξης είναι δικά σου…

Ευχαριστώ κι εγώ τόσο για την ευκαιρία να μιλήσω για αγαπημένα θέματα όσο και για τα καλά σου λόγια. Θα κλείσω μελοδραματικά με την παρακαταθήκη του Steve Jobs κατά την ομιλία του προς τους φοιτητές του Stanford: “Stay Hungry. Stay Foolish” (με τη μεταφορική έννοια φυσικά, δηλαδή, “μείνετε πεινασμένοι για γνώση, μείνετε ταπεινοί”).