Βιβλιοκριτική | Όνομα Χρήστη: Οι λαοί της θάλασσας

Βιβλιοκριτική | Όνομα Χρήστη: Οι λαοί της θάλασσας

Ζούμε στο μέλλον, μια εποχή που όλες τις εργασίες έχουν αναλάβει οι μηχανές και δεν έχουν μείνει παρά ελάχιστες δουλειές για τον κόσμο. Μια χούφτα Εταιρίες κατέχουν όλα τα μέσα της παραγωγής, ένα Κράτος κυνηγά όποιον ξεφεύγει από τα καθιερωμένα και μια Ομάδα νέων προσπαθεί να βρει τις δικές της διεξόδους. Μια δυστοπία που απαντά σε όσους πιστεύουν ότι η τεχνολογία από μόνη της φτάνει για να λύσει τα προβλήματα των ανθρώπων.

Πώς φαντάζονται άραγε οι περισσότεροι το μέλλον του πολιτισμού μας; Νομίζω πως η πρώτη ενστικτώδης απάντηση που γεννάται στον νου μας, είναι η λέξη ζοφερό. Υπάρχει αυτή η τάση να θεωρούμε πως οι μέρες που πρόκειται να έρθουν, νομοτελειακά θα πρεσβεύουν κάτι χειρότερο απ’ αυτό που μοιράζεται μαζί μας το παρόν. Ίσως είναι η συνολική κατευθυντήρια ροπή του κόσμου προς το χάος και την αταξία που επηρεάζει την κρίση μας, το γεγονός πως υποσυνείδητα ακολουθούμε το ρεύμα του χρόνου που αποδομεί και καταστρέφει τα πάντα. Ή ίσως είναι το γεγονός πως το μέλλον είναι κάτι ανοίκειο, με αποτέλεσμα συνειρμικά να φαντάζει και δυσοίωνο, αλλά και –ταυτόχρονα- σκοτεινά σαγηνευτικό.

Όποιος κι αν είναι ο λόγος, γεγονός είναι πως στα περισσότερα έργα Επιστημονικής Φαντασίας, οι μελλοντικές κοινωνίες τείνουν να παρουσιάζονται ως δυστοπικές. Οι πόλεις είναι τρομακτικές και απάνθρωπες να ζει κανείς, η πτώση των ηθικών αξιών θεωρείται δεδομένη, ολοκληρωτικά καθεστώτα καταπιέζουν τους λαούς, η θρησκεία, η πολιτική, η οικονομία, η επιστήμη, το ίδιο το περιβάλλον, είτε βρίσκονται σε περιόδους μακράς ύφεσης, είτε αποτελούν μέσα χειραγώγησης των μαζών. Υπάρχει ένα είδος μυστηρίου εκεί, κάτι που εξάπτει το ενδιαφέρον των αναγνωστών, καθώς στηρίζεται σε υπάρχοντα αρνητικά γνωρίσματα των σύγχρονων κοινωνιών που έχουν μεγεθυνθεί, κι αυτό είναι ένα δεδομένο που βοηθάει τη γόνιμη φαντασία να πατήσει σε στέρεο έδαφος και να ευδοκιμήσει, δίχως να τίθεται θέμα μη ταύτισης με το μυθοπλαστικό υπόβαθρο της εκάστοτε ιστορίας.

Μια τέτοια ιστορία, λοιπόν, είναι και το Όνομα χρήστη: Οι λαοί της θάλασσας, το συγγραφικό ντεμπούτο του Νίκου Φερεντίνου. Πρόκειται για ένα καθαρόαιμο βιβλίο δυστοπικής Επιστημονικής Φαντασίας που εξερευνεί όλα εκείνα τα στοιχεία που ανέφερα προηγουμένως. Μόνο που στην προκείμενη περίπτωση, αυτό που αποκόμισα από την ανάγνωση, ήταν το στήσιμο μιας πρωτότυπης κοσμοπλασίας που πατάει σε αληθοφανή πρότυπα. Απρόσωπες εταιρείες ελέγχουν την παραγωγή, την οικονομία και κατ’ επέκταση τον κόσμο. Έξυπνες μηχανές έχουν αναλάβει όλες τις εργασίες, αλλά και κάθε είδους πρακτική εφαρμογή, με αποτέλεσμα να μην υφίστανται παρά ελάχιστες δουλειές ανά εργασιακό τομέα. Ο λαός ζει από φτωχικά επιδόματα, καταλαμβάνοντας τυποποιημένες προκατασκευασμένες οικίες των 30τμ. Το κράτος παρακολουθεί στενά τους πολίτες και κυνηγά οποιονδήποτε τολμάει να πάει κόντρα στο κατεστημένο. Οι νέοι καταπιέζουν τη δημιουργικότητά τους και την τάση τους να προσφέρουν, ζώντας συνεχώς υπό τη σκιά του φόβου. Τούτη είναι η ιστορία για το τι συνέβη όταν μια ομάδα νέων ανθρώπων ακολούθησαν τα ένστικτά τους, και το ανήσυχο πνεύμα τους, συμμετέχοντας σε μια οργάνωση που αντιτίθετο στο αυστηρά δομημένο, και καταπιεστικό κοινωνικό πλαίσιο του κράτους, με σκοπό να αλλάξουν ουσιωδώς τον κόσμο.

Ομολογώ πως ουκ ολίγες φορές σταμάτησα την ανάγνωση προσπαθώντας είτε α) να φανταστώ πιο ζωηρά αυτόν τον ανοίκειο μα παράδοξα γνώριμο μελλοντικό κόσμο που έπλαθε ο Νίκος Φερεντίνος στο μυαλό μου, είτε β) να καταρρίψω τις οικονομικοπολιτικές θεωρήσεις του συγκεκριμένου κοινωνικού μορφώματος που λειτουργούσε βασιζόμενο σε έναν αδρανή πληθυσμό, τελώντας ουσιαστικά υπό καθεστώς οικουμενικής ανεργίας. Ώσπου κάποια στιγμή, κλείνοντας το βιβλίο, συνειδητοποίησα πως μόνο και μόνο που η ιστορία κατόρθωσε να με ιντριγκάρει αρκετά ώστε να εξερευνώ νοερά τις πτυχές της κοσμοπλασίας της, δίχως αυτή να βάλλεται από σοβαρά θέματα αληθοφάνειας, με είχε κερδίσει ήδη. Μέσα στο βιβλίο παρουσιάζονται μερικές πολύ ωραίες ιδέες. Ιδέες και εφαρμογές που αντανακλούν σ’ ένα μέλλον που προσιδιάζει αρκετά με το περιβάλλον που βλέπουμε γύρω μας, αλλά και μ’ αυτό που έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνει πραγματικότητα στις δεκαετίες που έπονται. Δεν είναι ο βαρύς και σκοτεινός κόσμος του Bladerunner, αυτός που παρουσιάζεται στο έργο, όχι. Υπάρχει και φως, εκτός από σκοτάδι. Παρουσιάζεται μια Ελλάδα που πείθει, που είναι πιστευτή, που δεν ξενίζει. Κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο, κατά τη γνώμη μου, από συγγραφικής σκοπιάς, να δώσεις μια ιστορία Ε.Φ. στην Ελλάδα που να μη φαντάζει παράταιρη και ξένη.

Το βιβλίο βρίθει από τεχνολογικές εξελίξεις που ενώ δεν υφίσταντο στην πραγματικότητα, κάλλιστα θα μπορούσαν να υλοποιηθούν στο μέλλον. Για να γίνω πιο κατανοητός, θα σας αναφέρω το παράδειγμα των βιντεοκλήσεων. Θυμάστε πώς στις ταινίες της δεκαετίας του 1990 παρουσίαζαν αυτό το τεχνολογικό επίτευγμα ως ένα εντυπωσιακό στοιχείο που θα βλέπαμε κάποια στιγμή μόνο στο μακρινό μέλλον; Κι όμως, να που σήμερα αποτελεί μέρος της ζωής μας, δίχως αυτοκίνητα να πετάνε εκεί έξω, ή πάσης φύσεως οχήματα να προσπαθούν να πιάσουν την κατάλληλη ταχύτητα ώστε να επιστρέψουν στο μέλλον. Στο βιβλίο υπάρχει μια προσγειωμένη προσέγγιση στην τεχνολογική εξέλιξη, που δεν παρασύρεται από ακρότητες και υπερβολές. Θα αποφύγω να επεκταθώ περαιτέρω, για να μη χαλάσω τη μαγεία της ανάγνωσης και τη χαρά της ανακάλυψης, όμως θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ σε μια τέτοια έξυπνη εφαρμογή ώστε να αντιληφθείτε την προσοχή στη λεπτομέρεια με την οποία ο συγγραφέας φρόντισε να εμπλουτίσει το έργο του. Όταν κατά τη διάρκεια ενός ελέγχου της αστυνομίας, ζητείται από τον αστυνομικό να προσκομίσει το τεκμήριο της ταυτότητας ώστε να αποδείξει πως είναι πράγματι πράκτορας του κρατικού μηχανισμού κι όχι κάποιος απατεώνας, ο πρωταγωνιστής λαμβάνει ένα SMS από το κράτος (σαν κι αυτά που όλοι λάβαμε από την Γ.Γ.Π.Σ. κατά τη διάρκεια της καραντίνας) στο οποίο ενημερώνεται πώς υπάρχει ένταλμα εναντίον του και πώς διεξάγεται έρευνα από τη συγκεκριμένη ομάδα, με τα προκείμενα προσωπικά στοιχεία των επιθεωρητών. Το συγκεκριμένο συμβάν είναι ενδεικτικό περί του τι εννοώ, λοιπόν. Μιλάμε για μια κοσμοπλασία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, ζοφερή και οικεία συνάμα, αληθοφανής, που αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα ατού του βιβλίου.

Η ισορροπημένη και όμορφη γραφή, είναι ένα δεύτερο σημαντικό ατού. Αποπνέει μια ηρεμία ικανή να σε παρασύρει στην ανάγνωση. Το ωραίο λεξιλόγιο, επίσης, προσδίδει μια επιπλέον νότα απόλαυσης στην ανάγνωση, όπως και η διάθεση του Νίκου Φερεντίνου να φιλοσοφήσει και να σχολιάσει τα κακώς κείμενα της εκάστοτε εποχής. Όπως ανέφερα προηγουμένως, ουκ ολίγες φορές με έκανε να αναλογιστώ αν μια τέτοια κοινωνία θα μπορούσε δυνητικά να υπάρξει, κι αν θα ήταν πιθανό να οδηγηθούμε εκεί κάποια στιγμή στο μέλλον. Από τους χαρακτήρες ξεχώρισα τον Νίκο, τον Θάνο και τον Γιώργο. Ήταν και οι τρεις ρεαλιστικοί και συμπαθείς, νοιαζόμουν αρκετά ώστε να δω ποια θα ήταν η μοίρα τους.

Αν κάτι μου έλλειψε στο βιβλίο, ήταν ο χώρος και κάποια μεγάλη σκηνή που θα χάριζε έντονο σασπένς. Θα ήθελα περισσότερη ανάπτυξη, περισσότερα σκηνικά, περισσότερες καταστάσεις που θα πρόσφεραν αγωνία στη διήγηση. Ενδεικτικά να αναφέρω πως τρία από τα πιο δυνατά σημεία στο βιβλίο, τα σκηνικά στον στρατό, στο δικαστήριο και στη φυλακή, τελειώνουν μέσα σε λίγα κεφάλαια. Είναι κρίμα γιατί πραγματικά οι σελίδες πετούσαν σ’ εκείνα τα σημεία. Θα ήθελα να είχαν αναπτυχθεί εκτενέστερα, και -γιατί όχι-, να αποτελούσαν ίσως ένα πολυσέλιδο μέρος που θα πρόσφερε μια πιο ενδελεχή ματιά στον κόσμο του βιβλίου. Σίγουρα θα κέρδιζε η κοσμοπλασία και η πλοκή, και θα ενδυναμωνόταν η σύνδεση με τους χαρακτήρες. Το βιβλίο απευθύνεται ξεκάθαρα στον σκεπτόμενο αναγνώστη, εκείνον που αρέσκεται στις φιλοσοφικές θεωρήσεις και στις εσωτερικές αναζητήσεις σχετικά με την δομή της κοινωνίας, το ανθρωποκεντρικό ή μη πρόσωπό της, και την ενδεχομένως ζοφερή μοίρα της. Δεν θα έβλαπτε όμως και λίγο επιπλέον αλατοπίπερο, το στοιχείο της δράσης, που θα ενίσχυε την απόλαυση της ανάγνωσης.

Και τελικώς, πάμε στην ουσία της υπόθεσης. Η ουσία είναι πως το βιβλίο είναι μια αξιόλογη συγγραφική προσπάθεια. Σίγουρα εμένα ο Νίκος Φερεντίνος με κέρδισε ως αναγνώστη και πιστεύω πως δεν θα απογοητεύσει οποιονδήποτε του δώσει μια ευκαιρία. Με προσιτή και στιβαρή γραφή, με διάθεση να αναπτύξει μια ιστορία που θα προβληματίσει και θα πείσει, το Όνομα χρήστη: Οι λαοί της θάλασσας είναι ένα συγγραφικό ντεπούτο που προσωπικά με ικανοποίησε και με έκανε να αναμένω με  ενδιαφέρον το επόμενο έργο του συγγραφέα που, απ’ ό,τι γνωρίζω, βρίσκεται ήδη στη διαδικασία της έκδοσης.