Ο Θεός - Φίδι: Λατρεύοντας το μεγάλο θεό Νάγκα!

“Στον ουρανό να μαθαίνεις σημαίνει να βλέπεις.
Στη Γη σημαίνει να θυμάσαι”
Πίνδαρος

Ποιος κατασκεύασε το σύμπαν; Ποιος δημιούργησε τους γαλαξίες, τους αστεροειδείς, τα αστρικά νεφελώματα, τα ηλιακά συστήματα, τους πλανήτες, τη Γη; Μια εύκολη απάντηση –και συνάμα δύσκολη– θα ήταν ο Θεός. Αυτό όμως μας φέρνει αντιμέτωπους με χιλιάδες ερωτήματα που παλεύουν να βρουν απαντήσεις. Ένα από αυτά σχετίζεται με τη μορφή του Δημιουργού – αν τελικά έχει κάποια μορφή. Η ποικιλία των απαντήσεων, η απόδοση δηλαδή κάποιας μορφής στη “Δημιουργό Δύναμη”, είναι φαινόμενο διαχρονικό. Επιβεβαίωση των παραπάνω αποτελεί η τάση θεοποίησης των φυσικών φαινομένων και των έμβιων όντων που έχουν παρατηρηθεί μέσα στον διάβα των αιώνων. Μάλιστα, πολλοί λαοί συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να δίνουν διάφορες μορφές ζώων στους θεούς τους. Ίσως προσπαθώντας να τους φέρουν πιο κοντά τους και να τους κάνουν πιο μεθεκτούς, δηλαδή πιο κατανοητούς.

Σήμερα στα ευρύτερα πλαίσια αυτής της προσπάθειας κατανόησης, στις νοτιοανατολικές ΗΠΑ, τα μέλη ορισμένων “χαρισματικών” εκκλησιών πιάνουν ζωντανά δηλητηριώδη φίδια, προκειμένου να τα λατρέψουν. Άλλοι τυλίγουν ένα φίδι στους ώμους και άλλοι παίρνουν στα χέρια αρκετά φίδια μαζί. Όταν όμως κάποιος σηκώνει ή μετακινεί ένα φίδι, αυτό μπορεί να τρομάξει και να δαγκώσει. Στον διάβα των ετών, μερικοί έχουν πεθάνει από δάγκωμα φιδιού, κάνοντας τέτοιες πράξεις λατρείας.

Τα μυθικά Νάγκας σε όλη τη μεγαλοπρέπειά τους

Πραγματικά, στις απομονωμένες περιοχές των Απαλαχίων, όπου λειτουργούν οι εκκλησίες της Πεντηκοστιανής Αγιότητας, ο χειρισμός φιδιών αποτελεί μέρος των θρησκευτικών τελετουργιών, τουλάχιστον από τα τέλη του 19ου αιώνα. Σε αυτό το θέμα αναφέρεται και η ταινία “Them that follow”. Πρόκειται για ένα αμερικάνικο θρίλερ του έτους 2019, σε σενάριο και παραγωγή των Britt Poulton και Dan Madison Savage. Πρωταγωνιστούν η βραβευμένη με Όσκαρ Olivia Colman και οι Kaitlyn Dever, Alice Englert, Jim Gaffigan, Walton Goggins, Thomas Mann, Lewis Pullman.

Από τις διάφορες αρχέγονες θρησκείες και λατρείες ακόμη συναντάται ως επικρατέστερη μορφή θεοποίησης αυτή του φιδιού. Χαρίζουν δηλαδή τη μορφή του φιδιού στην πρώτη ουσία της ζωής, στον πρώτο Λόγο, ο οποίος, ως μια παγκόσμια θεϊκή “συνείδηση”, υπακούει σε κάποιους κώδικες. Αυτοί οι κώδικες αποτελούν γενικότερα και τη γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, όταν μιλούμε για τον Δημιουργό. Η ανάγκη, εξάλλου, σχηματοποίησης της θεϊκής ύπαρξης που νιώθουμε βαθιά μέσα μας μάς οδηγεί στο να ονοματίζουμε την πρώτη ουσία, ώστε να την κάνουμε πιο ταιριαστή σε εμάς και τους γύρω μας. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι ο πρώτος Λόγος “έρπει” ανάμεσα σε όλους μας, από τον έναν στον άλλο, όπως το φίδι από το ένα μέρος στο άλλο. Γι’ αυτό, πολλοί υποπολιτισμικοί αλλά και πολιτισμένοι λαοί της αρχαιότητας είδαν τον Θεό σαν ένα φίδι που αργοσέρνει τη μεταφυσική του υπόσταση από το ένα άτομο στο άλλο.

ΟΦΙΟΛΑΤΡΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΟΛΑΤΡΙΑ

“Ω Άγνι, Ιερή Φωτιά! Καθαρτήριον Πυρ!
Συ που κοιμάσαι μέσα στο ξύλο και ανεβαίνεις ντυμένη
με λαμπερές φλόγες επάνω στον βωμό, είσαι η καρδιά της θυσίας, 
η τολμηρή ανάταση της προσευχής, η θεϊκή σπίθα η κρυμμένη
μέσα σε όλα τα πράγματα και η δοξασμένη ψυχή του Ήλιου”
Βεδικός ύμνος

Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι πίστευαν, ότι τα δημιουργικά στοιχεία ήταν τέσσερα: η γη, ο αέρας, το νερό και η φωτιά. Αυτά τα στοιχεία θεοποιήθηκαν και λατρεύτηκαν. Από τη λατρεία της φωτιάς προήλθε μια ολόκληρη θρησκευτική κίνηση, η πυρολατρία, η οποία είναι και η μητέρα της οφιολατρίας. Συγκεκριμένα, η οφιολατρία προήλθε από την πυρολατρία, τη θρησκευτική ευλάβεια προς τη θεία και μυστηριώδη δύναμη της φωτιάς. Για τους περισσότερους ινδογερμανικούς λαούς η φλόγα είναι ο θεός Άγνι (Ignis), που κατά την ινδική μυθολογία προσωποποιεί τη φωτιά, το φως, την πυρά των θυσιών και τον ήλιο. Ο Άγνι είναι ο πρεσβύτερος και ο νεότερος των θεών, εφόσον η φωτιά δεν γερνάει, και ο δεύτερος στη σειρά, ερχόμενος αμέσως μετά τον Ίνδρα. Ευνοϊκότατος προς τους ανθρώπους, κατέβηκε σε αυτούς απ’ τον Ουρανό (Δυάους όπως Ζευς, Διός, Deus), τον πατέρα του. Μετά από κάποιο όμως χρονικό διάστημα εξαφανίστηκε. Επέστρεψε πάλι στους ανθρώπους με τη μορφή του Ματαρισβάν, του Ινδού “Προμηθέα”. Από τότε, εμφανίζεται όταν δύο ξύλα τρίβονται μεταξύ τους.

Ο Άγνι είναι κύριος της γης, ο προστάτης του σπιτιού, της εστίας, ο έφορος των θυσιών, ο μεσίτης μεταξύ ανθρώπων και θεών και ο εχθρός των δαιμόνων του Σκότους. Στον Άγνι προσφέρονταν θυσίες αλόγων. Μάλιστα, ο Γερμανός ερευνητής Λέμαν πιστεύει ότι τα θυσιαζόμενα άλογα προορίζονταν για να ζευχθούν στον δίφρο του Άγνι.

Ο θεός εικονιζόταν κόκκινος, διπρόσωπος, για να συμβολίζει την ευεργετική και την καταστρεπτική ιδιότητα της φωτιάς, με τρία πόδια και επτά χέρια. Η λατρεία του επέζησε των διάφορων μεταμορφώσεων τις οποίες υπέστη η βεδική φυσιολατρία. Μάλιστα, υπάρχουν ακόμα και σήμερα στην Ινδία ιερείς του Άγνι (Αγνιότροι), αφοσιωμένοι στη διατήρηση του άσβηστου φωτός.

ΓΝΩΣΗ: ΔΩΡΟ ΘΕΟΥ Ή ΕΡΓΟ ΔΙΑΒΟΛΟΥ;

“Όταν το φως αναμείχθηκε με το σκοτάδι, έκανε το σκοτάδι να λάμψει. Όταν το σκοτάδι αναμείχθηκε με το φως, το αμαύρωσε και γεννήθηκε κάτι που δεν ήταν ούτε σκοτάδι, ούτε φως, αλλά ζόφος”
Απόκρυφον Ιωάννου

Το Μεγάλο Φίδι λατρεύτηκε από πολλούς λαούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Άνθρωποι όλων των εποχών έδωσαν σημασία στη θεϊκή του δύναμη. Έτσι σχηματίστηκαν πολλά θρησκευτικά και φιλοσοφικά συστήματα που χάρισαν στο φίδι μια ξεχωριστή όσο και σημαντική θέση. Ο γνωστικισμός ανήκει στα τυπικά δείγματα αυτών των θρησκευτικών συστημάτων. Αυτό οφείλεται και σε ορισμένες ιδιαίτερες παραφυάδες του, όπως τους αινιγματικούς οφίτες. Οι τελευταίοι συγκαταλέγουν στην τάξη τους και τους ναασηνούς, από τη λέξη νάας (που προέρχεται από το εβραϊκό nachasch = όφις), που λάτρευαν τον αρχέγονο Όφι, γιο του Ιαλδαβαώθ, του “πρώτου αιώνα της εβδομάδας”. Οι οφίτες αποτελούν μια σκοτεινή θρησκευτική ομάδα, η οποία όμως είναι σίγουρο ότι ασκούσε απόκρυφες τελετές κι επιδιδόταν σε άκρατη ακολασία (π.χ. μετάληψη σπέρματος και εμμήνου ρύσεως). Είναι βέβαιο ότι γι’ αυτούς ο Σατανάς-Όφις αποτελούσε την πρότυπη, ηρωική μορφή που αντιστάθηκε στον κακοποιό θεό της Παλαιάς Διαθήκης. Δεν θα ήταν άλλωστε υπερβολικό να υποστηριχθεί ότι έβλεπαν τον Σατανά ως την παρεξηγημένη, φωτεινή όψη του θείου πληρώματος.

“Είμαι η φωνή της εγρήγορσης μέσα στην αιώνια νύχτα”
Γνωστικός ύμνος
 

ΤΟ ΦΙΔΙ ΩΣ ΣΥΜΒΟΛΟ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

“Γιατί παρασύρθηκες στον παράδεισο του παλαιού σου φιδιού;
Γιατί έρπεις μέσα στον εαυτό σου – μέσα σου;
Τώρα είσ’ ένας άρρωστος,
που πάσχει από το δηλητήριο του φιδιού,
εργάζεσαι σκυφτός στο ίδιο σου το λαγούμι.
με χίλια βάρη σωρευμένα, ένας γνώστης!
Ένας γνώστης του εαυτού του!
Ο σοφός Ζαρατούστρα!...”
Φρίντριχ Νίτσε

Στο ιστολόγιο terrapapers διαβάζουμε: “Γεννήτορας της σοφίας και της γνώσης, απείκασμα του χθόνιου και του κακού ή αμφίσημο σύμβολο των συμπληρωματικών καταστάσεων της ύπαρξης; Το φίδι με την έρπουσα κίνησή του και τη σπειροειδή συστροφή του σώματός του, αλλά κυρίως με την ικανότητά του να αλλάζει περιοδικά δέρμα, προκάλεσε την ανθρώπινη διάνοια, η οποία του έδωσε μία διαχρονική παρουσία στα μυθολογικά δρώμενα. Ως σύμβολο απεικόνισε αντιθετικές δυνάμεις: την αναγέννηση, την αρχέγονη ζωοδότειρα ορμή, αλλά και τον θάνατο, το καλό και το κακό, το φως της γνώσης, αλλά και το σκοτάδι της ασυνειδησίας”

Πηγή εικόνας: terrapapers.com

Παράλληλα, σε όλες τις αρχαϊκές παραδόσεις η σελήνη κατείχε σημαντική θέση ως σύμβολο του ιερού. Η σημασία της οφειλόταν σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της· κάθε μήνα εμφανίζεται, αυξάνει, ελαττώνεται και εξαφανίζεται συμπληρώνοντας έναν τέλειο κύκλο στον νυχτερινό ουρανό. Στην ατέρμονη αυτή περιοδικότητα, ο υποπολιτισμικός νους είδε την καλύτερη έκφραση του παγκόσμιου νόμου της φύσης· του νόμου της γέννησης και του θανάτου. Έτσι, η σελήνη έγινε το κατεξοχήν σύμβολο της γονιμότητας, της επαναγέννησης και της αθανασίας, το έμβλημα της “μεγάλης θεάς-μητέρας”.

Επιπλέον, μια σειρά από ζώα που παρουσιάζουν ιδιότητες ανάλογες μ’ αυτές της σελήνης, αναγορεύτηκαν σε σύμβολα του αστείρευτου ρεύματος της ζωής, όπως το περιστέρι, ο ταύρος, τα όστρακα και το φίδι. Μάλιστα, σε πολλές αρχαίες θρησκευτικές παραδόσεις το φίδι θεωρείται ως το κατεξοχήν σεληνιακό ζώο. Όπως η σελήνη, έτσι κι αυτό κρύβεται και επανεμφανίζεται περιοδικά και επιπλέον αλλάζει δέρμα, δηλαδή ανανεώνεται και ξαναγεννιέται διαρκώς. Η σχέση αυτή μεταβάλλει αυτόματα το φίδι σε ζώο - σύμβολο της γονιμότητας. Έτσι, το βλέπουμε να συμμετέχει στους κοσμογονικούς μύθους αρκετών λαών, να φυλάει την ιερή πηγή της ζωής και της αθανασίας (όπως ο μυθικός Λάδωνας, που φύλαγε τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων) και, κυρίως, να συνδέεται άμεσα με τη γονιμότητα των γυναικών.

Ο ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΦΙΔΙΟΥ

“Δεν μπορείς να πείσεις έναν πιστό για τίποτε. Επειδή η πίστη του δεν βασίζεται σε αποδείξεις, αλλά σε μια βαθιά ριζωμένη ανάγκη για να πιστέψει”
Καρλ Σαγκάν

Στα ήθη των Αφρικανών είναι διάχυτη μια ουσιαστική αρμονία και ισορροπία με τη Γη. Κάτι δηλαδή που λείπει από την αδυσώπητα ρεαλιστική ζωή των “πολιτισμένων” ανθρώπων. Η αρμονία με τη Φύση στους κατοίκους της Αφρικής εκδηλώνεται με τη δύναμη και τη διάταξη των αντιλήψεών τους, καθώς και με τον τρόπο που συλλαμβάνουν πνευματικά τον φυσικό κόσμο. Πολλοί ταυτίζουν, μάλιστα, τον εαυτό τους με κάποιο φυτό ή ζώο.

Στις σύγχρονες περίπλοκες κοινότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν μέλη από πολλές φατρίες, η προστασία των ζώων - ταμπού εξακολουθεί να υφίσταται. Κάθε πολυφατριακή κοινωνία επιλέγει έναν περιορισμένο αριθμό φυτών και ζώων που τα θεωρεί ταμπού. Ανάμεσά τους δεν συγκαταλέγονται μόνο τα πιο χρήσιμα, αλλά ακόμα κι εκείνα που παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον ή κίνδυνο. Τέτοια τοτέμ είναι και τα φίδια, ιδιαίτερα η οχιά, ο πύθωνας, το μπόομσλανγκ, ένα από τα πιο διαδεδομένα δενδρόβια φίδια της Αφρικής, η ρίνκαλς, η πιο επικίνδυνη κόμπρα, και η μάμπα, το ευκίνητο και μόνιμα επιθετικό φίδι της Μαύρης Ηπείρου. Όλα αυτά είναι αναγνωρισμένα ως μπάνα (παιδιά) του Μεγάλου Νάγκα (Φιδιού).

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΘΕΟ ΝΑΓΚΑ ΣΤΗ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΙΓΥΠΤΟ

“Κάπου, κάτι απίστευτο περιμένει να γίνει γνωστό”
Καρλ Σαγκάν

Η Αίγυπτος, η πιο φημισμένη για την ειδωλολατρία της πανάρχαια χώρα ήταν, από την αυγή της ιστορίας, η πατρίδα της ιδιάζουσας λατρείας του Μεγάλου Φιδιού. Το φίδι αποτελούσε στοιχείο της αιγυπτιακής θρησκείας με όλες τις ιδιότητές του, δηλαδή του εμβλήματος του θείου, του φυλαχτού, του ιεροφάντη και του θεού. Ο Κνεφ, ο Θωθ και η Ίσις ξεχώριζαν και κυριαρχούσαν ανάμεσα στους θεούς και τις θεές που συμβολίζονταν έτσι, αν και λέγεται ότι αποτελούσε λίγο ως πολύ στοιχείο της συμβολικής λατρείας όλων των θεών.

Ο οφθαλμός του Ρα πλαισιωμένος από τον γύπα και τον ουραίο, τα δύο εμβλήματα του φαραωνικού στέμματος

Ο Σανχονιάθων περιγράφει ως ιδρυτή της λατρείας του φιδιού στην Αίγυπτο τον Θωθ, ο οποίος θεωρείται γενικά ο θεμελιωτής των αρχαιότερων αποικιών στη Φοινίκη και την Αίγυπτο μετά τον Κατακλυσμό. Έχει αποκληθεί “Αναμορφωτής των Θρησκειών της Αιγύπτου” και ο Ντιν αναφέρει: “Δίδαξε στους Αιγυπτίους (ή μάλλον το τμήμα της αποικίας του που εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο) μια θρησκεία, η οποία, έχοντας στοιχεία του ζαβαϊσμού και της οφιολατρίας περιείχε επίσης κάποιο κράμα αρχέγονης αλήθειας. Το Θείο Πνεύμα το επονόμασε “Κνεφ” και το περιέγραψε ως το Πρωταρχικό, Αιώνιο Πνεύμα, που διαπερνά όλη τη δημιουργία και που σύμβολό του ήταν το φίδι”.

ΖΩΝΤΑΝΟΙ ΘΡΥΛΟΙ ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ

“Εντελώς ασυνήθιστοι ισχυρισμοί απαιτούν εντελώς ασυνήθιστες αποδείξεις”
Καρλ Σαγκάν

Στη μακρινή Ινδία οι μύθοι έχουν την απόχρωση της πραγματικότητας. Ή μήπως συμβαίνει το αντίθετο; Αν το όνειρο είναι ο απολογισμός των όσων διαδραματίστηκαν στη διάρκεια της μέρας, τότε μήπως μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα όνειρα των εθνών και των φυλών, που είναι οι θρύλοι και οι μύθοι, βασίζονται σε αληθινά γεγονότα τα οποία συνέβησαν στην αυγή της ανθρωπότητας; Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε στην απόκοσμη και μυστηριακή Ινδία υπάρχουν ακόμη ζωντανές μνήμες από εκείνη την εποχή. Μνήμες που αφορούν τη λατρεία του δημιουργού Νάγκα.

Επιζεί ακόμα και σήμερα όμως ο χορός της λατρείας του φιδιού! Συγκεκριμένα ο Kathak είναι κλασικός χορός με ρίζες στη Βόρεια Ινδία και χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό και μετρημένες, όλο χάρη κινήσεις στον ρυθμό της μουσικής, με έμφαση στις κινήσεις του πέλματος, που κατά τους Ινδούς υπογραμμίζουν την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων. Με τον Kathak άρχισαν οι παραστάσεις της ομάδας χοροθεάτρου από την Ινδία “Daksha Sheth Dance Company”, στο θέατρο Coronet του Παγκρατίου, το 2003.

Σκηνή από την παράσταση του ινδικού χορευτικού θιάσου της Daksha Sheth, «Sarpagati», που εμπνέεται από την πανάρχαιη λατρεία του φιδιού, συμβόλου γονιμότητας, δύναμης και υγείας.

Εξάλλου στη βόρεια και ιδιαίτερα στη δυτική Ινδία διατηρούνται ως σήμερα ναοί πυρολατρίας, στην οποία οφείλει τη γέννησή της η οφιολατρία, όπως ήδη αναφέραμε, αφιερωμένοι στον θεό Ήλιο. Αυτός είναι ο λόγος που στη δυτική πλευρά της χώρας βρήκαν καταφύγιο οι πυρολάτρες της Περσίας, όταν ξέφυγαν από τον μουσουλμανικό ζυγό. Αυτοί λατρεύουν ακόμη τον ήλιο στην επίγεια μορφή του, τη φωτιά. Πρόκειται για τους πλούσιους και σεβαστούς Παρσί, που ζουν σήμερα στη βορειοδυτική Ινδία. Διαθέτουν ένα πλήθος από τελετουργικά, όπως βέβαια παράξενα τελετουργικά διαθέτουν και οι αυτόχθονες Νάγκας και πολλοί άλλοι λαοί, καθώς και αυτοί της Μεσοποταμίας, τους οποίους θα μελετήσουμε αργότερα.

Σκηνή από την παράσταση του ινδικού χορευτικού θιάσου της Daksha Sheth, “Sarpagati”, που εμπνέεται από την πανάρχαιη λατρεία του φιδιού, συμβόλου γονιμότητας, δύναμης και υγείας.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΦΙΔΙ ΣΤΗ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ

“Η εξαφάνιση του είδους είναι ο κανόνας. Η επιβίωση είναι η εξαίρεση”
Καρλ Σαγκάν

Συνήθως τα τελετουργικά παρακμάζουν και εξαφανίζονται ή μεταμορφώνονται με την παρακμή του πολιτισμού στον οποίο έπαιξαν σημαντικό ρόλο. Τότε βρίσκουμε ότι οι μύθοι, αυτοί που ήταν συνδεδεμένοι με τη λειτουργικότητα που παρακμάζει, απελευθερώνονται από αυτή και γίνονται φιλολογικές μορφές, οπότε περνούν στις παραδόσεις άλλων λαών. Ο μύθος, για παράδειγμα, της θανάτωσης του δράκοντα, που είναι κεντρικό στοιχείο του βαβυλωνιακού μύθου της Δημιουργίας, έχει γεννήσει τον μύθο του Περσέα και της Ανδρομέδας, του Ηρακλή και της Λερναίας Ύδρας, του Ζίκφριντ και Φάφνιρ, του Μπέογουλφ και του Γκρέντελ και ακόμη επιζεί στον μύθο του Αϊ Γιώργη και του δράκοντα.

Ο Ουτναπιστίμ του μύθου της Μεσοποταμίας, ο οποίος πληροφόρησε τον Γκιλγκαμές (καθαρά φιλολογική μορφή) πως οι θεοί κρατούν για τον εαυτό τους το μυστικό της αθανασίας, αποκάλυψε στον ήρωα ως δώρο προτού αυτός φύγει την ύπαρξη ενός δέντρου που ξανανιώνει τον άνθρωπο. Αν ήθελε να το βρει, έπρεπε να ψάξει βαθιά, στον βυθό της θάλασσας. Έτσι, ο ήρωας του έπους βρήκε το θαυμαστό φυτό και ευχαριστημένος πήρε τον δρόμο για την Ερέχ. Κουρασμένος από το ταξίδι σταμάτησε σ’ ένα πηγάδι για να ξαποστάσει, να πλυθεί και ν’ αλλάξει. Μα ένα φίδι οσφράνθηκε τη μυρωδιά του φυτού, το άρπαξε κι έφυγε, ενώ την ίδια στιγμή άλλαξε το δέρμα του.

ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ ΚΑΙ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ: Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΟΥ ΕΡΠΕΤΟΥ

“Η πρόβλεψη που μπορώ να κάνω με τη μεγαλύτερη βεβαιότητα είναι ότι οι πιο εντυπωσιακές ανακαλύψεις θα είναι αυτές, τις οποίες σήμερα δεν είμαστε αρκετά σοφοί για να τις προβλέψουμε”
Καρλ Σαγκάν

Στη μυθολογία του Μπαλί συναντάμε ορισμένες σκηνές από τη δράση του θεϊκού φιδιού. Συγκεκριμένα, πριν από τη σύγκρουση του στρατού των δαιμόνων με τον στρατό των πιθήκων, ο γιος του καταχθόνιου Ραχμάνα, ο Μεγκανάντα, προκάλεσε σε μονομαχία τον αγνό Ράμα. Ο Ράμα, ο αρχηγός των πιθήκων συμμάχων του, θα πολεμούσε με τους δαίμονες για ν’ απελευθερώσει την όμορφη Σίτα. Ο Ράμα τότε τέντωσε το ιερό του τόξο, αλλά ο Μεγκανάντα αποδείχθηκε γρηγορότερος. Του έριξε ένα βέλος μαγικό, που μεταμορφώθηκε σε φίδι και τυλίχθηκε τριγύρω από το κορμί του Ράμα. Στην απελπισία του, ο θεϊκός Ράμα ζήτησε τη συμπαράσταση του ιερού πουλιού, του Γκαρούντα. Αυτός έκανε τη μεγαλοπρεπή εμφάνισή του, χτύπησε με το ατσαλένιο ράμφος του το φίδι στο κεφάλι και το σκότωσε.

Ο ΘΕΟΣ ΝΑΓΚΑ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ

Ας σημειώσουμε ότι η Γαία από την ένωσή της με τον Τάρταρο γέννησε τον Τυφώνα, κάτι μεταξύ ανθρώπινου όντος και κτήνους, που σε ανάστημα και δύναμη ξεπερνούσε όλα τα άλλα παιδιά της. Ήταν μεγαλύτερος απ’ όλα τα βουνά και συχνά το κεφάλι του σκόνταφτε στ’ αστέρια. Όταν άπλωνε τα μπράτσα, το ένα του χέρι έφθανε στην ανατολή και το άλλο στη δύση. Αντί για δάχτυλα, στη θέση τους είχε εκατό κεφάλια δράκοντα. Μάλιστα ο Τυφώνας έσμιξε με την Έχιδνα και από την ένωση αυτή γεννήθηκαν άλλα τέρατα. Όλες αυτές οι τερατόμορφες οντότητες μήπως ήταν οι απόγονοι του Μεγάλου Φιδιού ή μήπως πάλι πρόκειται για τους προάγγελους της επιστροφής του Μεγάλου Νάγκα;

Μάχη του Τυφώνα με τον Δία

Στη μυθολογία της αρχαίας Ελλάδας τα φίδια και οι δράκοντες αφθονούσαν. Το μεγαλύτερο μέρος τους υπήρξε αναμφίβολα ένα πάνθεον από αρχαίες ξεπεσμένες θεότητες. Συχνά υπήρξαν φύλακες πηγών, υπέροχων κήπων, όπως των Εσπερίδων, ιερών τοποθεσιών και θαυμάσιων αντικειμένων, όπως ήταν το χρυσόμαλλο δέρας. Πρέπει ν’ αναφέρουμε ακόμα πως ο Απόλλων τιμωρήθηκε για τον φόνο της δράκαινας Δελφύνης. Πρόκειται για την ιστορία της πορείας του από τους Δελφούς στον ναό του κάμπου της Θεσσαλίας και τις υπηρεσίες του στον βασιλιά Άδμητο, που τ’ όνομά του σημαίνει “αδάμαστος”. Η τιμωρία κράτησε οκτώ χρόνια. Κατόπιν γύρισε οριστικά εξιλεωμένος ως Φοίβος στους Δελφούς, μ’ ένα στεφάνι κι ένα κλαδί δάφνης από την κοιλάδα των Τεμπών.

Η θεά των φιδιών και η μητριαρχία

Ένα από τα πρωταρχικά αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν την άποψη ότι οι γυναίκες κυριαρχούσαν στον μινωικό πολιτισμό είναι η “θεά των φιδιών”. Οι λόγοι αυτής της άποψης τέθηκαν από τον ίδιο τον Arthur Evans. Είναι φανερό από το μοντέλο της μινωικής θρησκείας που κατασκευάστηκε από τον Evans ότι επηρεάστηκε από τις θεωρίες που έθεσε ο James Frazer στο The Golden Bough (που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1890) ότι η προϊστορική θρησκεία επικεντρώθηκε σε μια κυρίαρχη θεά της γονιμότητας και η αναγέννηση συμβόλιζε τη φθορά και την αναγέννηση της βλάστησης. Ο Evans γνώριζε σίγουρα τις επικρατούσες απόψεις για την ύπαρξη της Μητέρας Θεάς στην Προϊστορική Περίοδο και έτσι, όταν βγήκε στο φως η “θεά των φιδιών” το 1903, όχι μόνο την αναγνώρισε ως θεά αλλά και ισχυρίστηκε ότι λατρεύτηκε από τους Μινωίτες ως μια όψη της θεάς Μητέρας. Έτσι, ο Evans έδωσε τη βάση για το επιχείρημα ότι οι Μινωίτες ζούσαν σε μια κοινωνία μητριαρχική.

Η θεά με τα φίδια της μεσομινωικής Κρήτης, εικάζεται ότι παραπέμπει σε μια από τις μορφές που έπαιρνε η Μεγάλη Μητέρα στις λατρείες των παλαιοευρωπαϊκών πολιτισμών (Gimbutas, 2001) από τη Νεολιθική Περίοδο και μετά. Οι ποικίλες ζωομορφικές όψεις της μεγάλης δημιουργού υμνούν τον αέναο κύκλο της φύσης. Είναι η ζωοδότειρα και η τροφός. Η θεά της γέννησης, του θανάτου και της αναγέννησης. Το υβριδικό πλάσμα θεά - φίδι παρίστανε την ατέρμονη αλυσίδα της ζωής και εμφανίζεται ως η μία από τις δύο κυρίαρχες μορφές της θεάς μαζί με τη θεά - πουλί. Στα γυμνόστηθα αγάλματα από φαγεντιανή που την αναπαριστούν (Ναός της Κνωσού) τονίζονται τα στοιχεία της γονιμότητας, ενώ φίδια τυλίγουν τα χέρια, το στήθος και το κεφάλι.

Η “θεά των φιδιών”, παλάτι της Κνωσού, Κρήτη, Ελλάδα, 1600 π.Χ. (Μεσομινωική Περίοδος) (Ηράκλειο, Αρχαιολογικό Μουσείο).

Λέγεται ότι η Ολυμπιάδα, η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στο πλαίσιο ότι η συνεύρεση με ένα φίδι βοηθά τη γυναίκα να συλλάβει παιδιά, όταν κάποτε πήρε μέρος στα μυστήρια των Καβείρων που τελούνταν στη Σαμοθράκη, είδε στη διάρκεια της τελετής τον Φίλιππο και τον ερωτεύτηκε και συμφώνησε να τον παντρευτεί, αφού προσφέρει τις πρέπουσες θυσίες και προσφορές στη γαμήλια φωτιά (Ιμέριος, Or. I, 12). Η Ολυμπιάδα, μάλιστα, εμφανίζεται πολλές φορές με φίδια, σαν την κυρά των φιδιών της Κνωσού ή σαν Μαινάδα.

Οι Δελφοί δεν είναι μονάχα ο ναός του Απόλλωνα και του Διόνυσου. Είναι συνάμα ο χώρος του φιδιού, πράγμα το οποίο αποτελεί ακόμα έναν συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην αρχαία ελληνική θρησκεία και το Βουντού. Στον τόπο αυτόν ο ολύμπιος θεός σκότωσε τον “δράκοντα”, λέξη που σημαίνει “μεγάλο φίδι”, το οποίο σε μια άλλη εκδοχή ήταν γένους θηλυκού. Υπήρξε το ιερό ερπετό της Γαίας, που συνδεόταν στενά με τέτοιου είδους ζώα, και συγχρόνως ο φύλακας του μαντείου, το οποίο αρχικά ανήκε σε εκείνη. Με τη σφαγή του δράκοντα ο Απόλλων ιδιοποιήθηκε το μέρος αυτό, που ήταν αφιερωμένο στις παλιότερες, χθόνιες λατρείες. Ωστόσο, τα ίχνη τους δεν χάθηκαν ολότελα.

Γεμάτη με πολλούς συμβολισμούς η ιερότητα του φιδιού. Το φίδι λατρευόταν στις αρχαίες και τις σημερινές παραδόσεις και τις μαγικές πρακτικές του ελληνικού λαού, όπου συχνά η παρουσία του αγγίζει τα όρια της λεγομένης οφιολατρίας, δηλαδή τη λατρεία του φιδιού. Η πιo διαδεδομένη μορφή είναι η πανελλήνια λατρεία του οικόσιτου φιδιού. Είναι η λατρεία της επιβίωσης του Κτησίου Δία. Όπως εκείνος, έτσι και το φίδι του αρχαίου και στη συνέχεια νεοελληνικού σπιτιού είναι ο φύλακάς του, το καλόγνωμο στοιχειό, μνήμη του Μειλίχιου Δία (ο θεός που χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της γλυκύτητας και καλοσύνης), στο οποίο γίνονται ειδικές προσφορές, απευθύνονται φιλικοί χαιρετισμοί και απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά να το σκοτώσουν. Ένας άλλος σπιτικός θεός με μορφή φιδιού ήταν ο Αγαθός Δαίμων, που το όνομά του βρέθηκε να είναι σκαλισμένο σ’ έναν βωμό σπιτιού της Θήρας, και συνηθισμένη σ’ αυτόν σπονδή ήταν λίγες σταγόνες άκρατου κρασιού, που έχυναν στο πάτωμα, στο τέλος του καθημερινού φαγητού.

Ο ΒΙΒΛΙΚΟΣ ΟΦΙΣ

Η Βίβλος μάς πληροφορεί ότι η αιτία της πτώσης των ανθρώπων από τον Παράδεισο ήταν ένας όφις. Η ύπαρξη μιας μεγάλης αταξίας που είχε εισαχθεί στον κόσμο από ένα φίδι, το οποίο προκάλεσε μια γυναίκα, την Εύα, να συλλέξει “απαγορευμένους καρπούς”, οδήγησε στην πτώση των Πρωτόπλαστων. Λάθος του οποίου συνέχεια ήταν η γνώση του Κακού, που ο άνθρωπος ακόμη δεν το είχε δοκιμάσει. Μια “αμαρτία” που δεν μπορούσε να επανορθωθεί παρά μόνον από έναν Θεό νικητή του θανάτου και του πρίγκιπα του Σκότους. Εδώ έχουμε ένα βασικό σημείο της χριστιανικής θρησκείας, γιατί κατά τη γνώμη των χριστιανών η ενσάρκωση του Χριστού ήταν αναγκαία και για τον λόγο ότι έπρεπε να επανορθώσει το Κακό, το οποίο είχε εισαχθεί στο σύμπαν από τον όφι και ο οποίος σαγήνευσε και διέφθειρε την πρώτη γυναίκα και τον πρώτο άντρα.

“Adam and Eve in the garden of Eden” (Lucas Cranach the Elder, 1531)

ΚΡΥΠΤΟΖΩΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΝΑΓΚΑΣ

Οι τόσο σκοτεινές και τρομερές ζούγκλες μήπως κρύβουν ακόμα και γιγάντια φίδια ανακόντα, με μήκος 30 μέτρα και πλάτος όσο το ανθρώπινο σώμα; Δυο φορές ο ιδιοκτήτης του Μπαζάρ Σπορτίβο στο Μανάας της Βραζιλίας, ίσως ο πιο απόμακρος πωλητής φωτογραφικών ειδών στον κόσμο, έχει εμφανίσει φιλμ με τέτοια τέρατα, σύμφωνα με τον συγγραφέα, επιστήμονα και μελλοντολόγο Άρθουρ Κλαρκ. Δεν είναι χωρίς λόγο που τα μεγάλα φίδια, όπως ο πύθωνας, ο βόας συσφιγκτήρας και το ανακόντα, που σφίγγουν τα θύματά τους ώσπου να πεθάνουν και ύστερα τα καταπίνουν ολόκληρα, κατέχουν τέτοια ιδιαίτερη θέση στο πάνθεον των πλασμάτων που τρομάζουν τον άνθρωπο. Η τρομερή σκηνή από το “Οικογένεια Ελβετών Ροβινσώνων”, όπου ο βόας ο συσφιγκτήρ καταπίνει το γαϊδουράκι, έχει παγώσει το αίμα πολλών παιδιών, καθώς ακούν το παραμύθι στα κρεβάτια τους.

Ακόμα πιο τρομερές είναι οι αληθινές ιστορίες, όπου τα ερπετά αυτά καταβροχθίζουν ανθρώπους. Μόνο το 1972, ένας πύθωνας 6 μέτρων καταβρόχθισε ένα οκτάχρονο αγόρι στην Μπούρμα. Από την Μπούρμα, επίσης, ήταν που το 1927 ακούστηκε η αυθεντικότατη ιστορία του κοσμηματοπώλη Μπονγκ Τσιτ Τσάιν, ο οποίος κυνηγούσε στην περιοχή Θάτον. Στη διάρκεια μιας καταιγίδας ζήτησε καταφύγιο, μακριά από τους συντρόφους του, κάτω από ένα δέντρο. Δεν ξαναφάνηκε. Οι φίλοι του τελικά ανακάλυψαν μόνο το καπέλο και τα παπούτσια του, δίπλα σ’ έναν φουσκωμένο πύθωνα 6 μέτρων. Σκότωσαν το φίδι και άνοιξαν την κοιλιά του. Εκεί βρήκαν το σώμα του Τσάιν, τον οποίο είχε καταβροχθίσει το φίδι ολόκληρο με τα πόδια πρώτα.

ΤΑ ΕΡΠΕΤΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

“Το γενικό πρόβλημα με τη Θεολογία της Δύσης είναι ότι ο Θεός παριστάνεται υπερβολικά μικρός. Είναι ο θεός ενός μικροσκοπικού κόσμου και όχι ο θεός ενός γαλαξία, πόσο μάλλον ενός σύμπαντος”
Καρλ Σαγκάν

Εκτός από την κρυπτοζωολογία, με τα ερπετά έχει ασχοληθεί και ο εσωτερισμός, που τα αποκαλεί “ερπετά της σοφίας”. Αυτά, όπου κι αν εμφανίστηκαν μετατράπηκαν σε εμβλήματα και σύμβολα, τα οποία παραδοσιακά παίρνουν τις φόρμες των ερπετών και των δράκων. Μόνο το φίδι, ειδικά το ουροβόρο, συμβολίζει το αρχέτυπο ανδρόγυνο και την τρυφερότητά του και αντανακλά την πρωταρχική φύση των ερπετών της σοφίας. Από τα βάθη του χρόνου το σπειροειδές σχήμα του φιδιού συμβολίζει τη σπειροειδή δύναμη της ζωής. Η υψηλή συχνότητα που συναντάμε σε αυτόν τον συμβολισμό χαρακτηρίζει αποκλειστικά και μόνο τα φίδια.

Άλλα μικρότερα είδη ερπετών συμβολίζουν κι αυτά το αρχέγονο ανδρόγυνο και τη φυσική του ένωση. Το σύμβολο του φιδιού αντιπροσωπεύει τη θηλυκή αρχή τόσο καλά, όσο και την αρσενική αρχή. Η σύνθεσή τους παράγει το ανδρόγυνο, όπως είναι τα φτερωτά φίδια, τα δημιουργικά φίδια, οι δράκοντες και οι χρυσές κόμπρες. Για ένα πολύ μακρύ χρονικό διάστημα, ένα σύνολο φιδίσιων συμβόλων έχει επικρατήσει σε όλο τον κόσμο ως απόδειξη της παγκοσμιότητας των “ερπετών της σοφίας” και έχει τη δική του εκδοχή ένωσης των ανδρόγυνων ερπετών αποτελόντας ένα ιδιαίτερο σύμβολο. Για παράδειγμα τα “ερπετά της σοφίας” στην Αίγυπτο έχουν πάντα το χρώμα του χρυσού. Τα κινεζικά διαλέγουν για το δικό τους οριστικό σύμβολο τον ανδρόγυνο χρυσό δράκο.

“Το Παν ήταν από την αρχή σαν ένα αβγό, με το φίδι (πνεύμα) σαν λωρίδα ή κύκλο γύρω του”
Επίκουρος

ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ, Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΦΙΔΙ

“Αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν, τότε σίγουρα πρόκειται για τεράστια σπατάλη χώρου”
Καρλ Σαγκάν

Εν αρχή ην ο Μέγας Όφις; Διαβάζοντας για πρώτη φορά την άγνωστη ακόμη για εμένα λέξη οφιολατρία, αυτό το ερώτημα ξεπήδησε μέσα από τα ανεξερεύνητα άδυτα του μυαλού μου. Κοντοστάθηκα στη θέα παράξενων φαντασιακών εικόνων, όπου έβλεπα ένα ατελείωτο φίδι - θεό να δημιουργεί το σύμπαν κουλουριασμένο γύρω από το χάος και δαγκώνοντας ηδονικά την ουρά του. Δεν μου διέφυγε ότι η φράση “εν αρχή” είναι μία φράση που βασανίζει τη σκέψη κάθε ανθρώπου, που συγκλονισμένος από την άπειρη ομορφιά του κόσμου, παλεύει να βυθιστεί σε έννοιες δυσπρόσιτες, με μοναδική φιλοδοξία να εξηγήσει τον τρόπο που δημιουργήθηκε ο κόσμος και ποια ήταν η αρχή του.

Αυτή πιστεύω είναι μία από τις μεγαλύτερες κατάρες του ανθρώπου. Να ψηλαφίζει δηλαδή τα σκοτάδια του παρελθόντος, αναζητώντας την “αρχή”. Προσπαθεί να προσφέρει πειστικές απαντήσεις στον ίδιο του τον εαυτό, σχετικά με τα θεμελιώδη ερωτήματα, που καταδιώκουν αυτόν και το γένος του από τη στιγμή της δημιουργίας του. Και τα ερωτήματα αυτά είναι: Ποιος είμαι; Γιατί είμαι στον πλανήτη Γη και όχι σε κάποιον άλλο; Η ύπαρξή μου εξυπηρετεί κάποιο σκοπό και ποιος είναι αυτός; Ποια είναι η θέση μου μέσα στον κόσμο και το σύμπαν; Ποιος τα δημιούργησε όλα αυτά; Ποιος ξέρει την αλήθεια και ποιος θα μου την πει να τη μάθω επιτέλους;