“Περιοδικά και φανζίνς επιστημονικής φαντασίας στην Ελλάδα”

Η επιστημονική φαντασία αποτελεί ένα από τα τρία βασικά υποείδη της λογοτεχνίας του φανταστικού, που από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και τις μέρες μας εξακολουθεί να μας χαρίζει απλόχερα ιστορίες μέσα από μια διερευνητική, τολμηρή και πρωτοποριακή προσέγγιση της για το μέλλον, το σύμπαν, την οικολογία, την επιστήμη, την τεχνολογική εξέλιξη, την κατάκτηση του διαστήματος. Ανάμεσα σε όλα αυτά, κύριο στοιχείο αποτελεί ο ανθρώπινος παράγοντας. Ο άνθρωπος, ως βασικός εκφραστής, συνεργός και κοινωνός όλων αυτών των πεδίων με τα οποία έχουν ασχοληθεί για περισσότερα από 150 χρόνια οι οραματιστές εκείνοι συγγραφείς που δεν δίστασαν να αποτυπώσουν στο χαρτί, την αχαλίνωτη φαντασία τους για τον κόσμο! Ενός κόσμου του μέλλοντος, ενός κόσμου του παρόντος ή και του παρελθόντος, μέσα από μια εναλλακτική ματιά που δεν διστάζει να την απεικονίσει και να την παρουσιάσει στους φανατικούς αναγνώστες της.

Ειδικά εμείς, οι Έλληνες, έχουμε μια μακραίωνη παράδοση σε διασωθέντα γραπτά και διηγήσεις που μόνο ως πρωτοποριακά, παράξενα και εκτός… εποχής θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Τόσο η αρχαία ελληνική γραμματεία όσο και η αρχαία ελληνική μυθολογία, βρίθουν από παραδείγματα αναφορών τα οποία προκαλούν έκπληξη, απορία και σκεπτική διάθεση σε όσους έρχονται σε επαφή μαζί τους. Παραδείγματα όπως οι θεραπαινίδες του θεού Ηφαίστου, η ιστορία του Δαίδαλου και Ίκαρου, ο χάλκινος γίγαντας-φύλακας Τάλως στην Κρήτη, η Αληθή Ιστορία του Λουκιανού και το ταξίδι στη Σελήνη (ο Λουκιανός αν και Σύρος στην καταγωγή, έγραψε στα ελληνικά. Η Αληθής Ιστορία του μπορεί να θεωρηθεί ίσως το πρώτο έργο “επιστημονικής φαντασίας” στα χρονικά). Η εμφάνιση του μυστηριώδους πολεμιστή Εχετλαίου, που με το παράξενο όπλο του εξόντωσε μαζικά τεράστιο αριθμό Περσών στην μάχη του Μαραθώνα, η εκπληκτικά εύστοχη και ακριβής περιγραφή της επιφάνειας της Γης από τον Σωκράτη, στο έργο Φαίδων, η αναφορά του Πλουτάρχου στους Βίους Παράλληλους (βιβλίο Λεύκολλος) για το αντικείμενο σε σχήμα “πιθαριού” που κατέβηκε από τον ουρανό και είχε χρώμα πυρακτωμένου ασημιού κατά τον Γ' Μιθριδατικό Πόλεμο, τα ταξίδια του Άβαρη σε όλα τα μήκη της Γης, πάνω στο “χρυσό βέλος” που του έδωσε ο θεός Απόλλωνας είναι μερικά από τα δεκάδες παραδείγματα που μπορούμε να αναφέρουμε…

O Τάλως πεθαίνει στα χέρια της Μήδειας και των Αργοναυτών

Διηγήσεις που, πιθανότατα, να ενέπνευσαν όλους τους μεγάλους κλασσικούς συγγραφείς, όπως ο Ιούλιος Βερν, ο Χ. Τζ. Ουέλς, η Μέρι Σέλλευ, ο Μαρκ Τουέϊν, ο Έντγκαρ Ράις Μπάροουζ και πολλούς άλλους να δημιουργήσουν μέσα από μια ρομαντική διάθεση και μια πρωτόλεια απεικόνιση των φανταστικών κόσμων τους αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, ενδεχομένως, ως proto-science fiction ανοίγοντας τον δρόμο για όλα εκείνα τα “ιερά τέρατα” όπως ο Άρθουρ Κλάρκ, ο Ισαάκ Ασίμωφ, ο Φίλιπ Ντικ, ο Ρόμπερτ Χέινλαιν, η Ούρσουλα Λε Γκεν, ο Γουίλιαμ Γκίμπσον, ο Χάρλαν Ελλισον και τόσοι άλλοι αξιόλογοι και διάσημοι συγγραφείς που με το έργο τους διαμόρφωσαν, διέδωσαν και γιγάντωσαν τη σύγχρονή λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας, όπως έχει φτάσει στα χέρια μας μέχρι και σήμερα.

Οι παρέες γράφουν ιστορία. Ο Άρθουρ Κλάρκ και ο νεαρός τότε Χάρλαν Έλλισον

Φυσικά, όπως είναι λογικό, όλο αυτό το κύμα των συγγραφέων της παγκόσμιας λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας, αλλά και των περιοδικών επιστημονικής φαντασίας (όπως τα περίφημα Amazing Stories, Analog, Science Fantasy, Asimov's Science Fiction και πολλά άλλα..) δεν θα ήταν δυνατόν να αφήσει ανεπηρέαστο και να μην κεντρίσει το ενδιαφέρον μιας σεβαστής μερίδας του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, το οποίο ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 μπορούσε να βρει και να διαβάσει μεταφρασμένα έργα, σημαντικών συγγραφέων, στα ελληνικά!

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '70, η πασίγνωστη και πρωτοπόρα για την εποχή τηλεοπτική σειρά Star Trek: The Original Series, ξεκίνησε να προβάλλεται για πρώτη φορά στην χώρα μας, με τον τίτλο “Ταξίδι στ’ Άστέρια”, από το τηλεοπτικό σταθμό της τότε ΥΕΝΕΔ!

Καταλαβαίνετε, λοιπόν, φίλες και φίλοι αναγνώστες, ότι σήμερα θα μας απασχολήσει η επιστημονική φαντασία στην χώρα μας, όπως αυτή επιχειρήθηκε να εκφραστεί από ένα κύκλο ανθρώπων, που με γνώση και αγάπη για το αντικείμενο, προσπάθησαν να την μεταδώσουν στο ευρύ κοινό. Θα προσπαθήσω σήμερα να σας παρουσιάσω μια σειρά εντύπων, που ξεκίνησαν να εκδίδονται και να κυκλοφορούν από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, με βασικό τους αντικείμενο την επιστημονική φαντασία και κύριο στόχο τους την προσπάθεια να φέρουν ακόμα περισσότερους νέους αναγνώστες κοντά στο ανερχόμενο, ακόμα τότε, αυτό λογοτεχνικό είδος.

Σήμερα θα μιλήσουμε για τα περιοδικά και φανζίν της επιστημονικής φαντασίας, που κυκλοφόρησαν ανά διαστήματα, στην χώρα μας. Για τα έντυπα εκείνα τα οποία μέσα στις σελίδες τους φιλοξένησαν ιστορίες διάσημων ξένων συγγραφέων του εξωτερικού, αλλά και Ελλήνων συγγραφέων που με δειλά τότε ακόμα βήματα προσπαθούσαν να δημιουργήσουν ιστορίες του μέλλοντος!

Όπως καταλαβαίνουμε όλοι, το να πάρει κανείς την απόφαση να κυκλοφορήσει ένα περιοδικό (ή ακόμα και φανζίν) για την επιστημονική φαντασία, εκείνη την εποχή φάνταζε ολίγον… εξωγήινο! Δυστυχώς βλέπουμε πως καμία από τις προσπάθειες που θα παρουσιάσουμε σήμερα δεν κατάφερε να μακροημερεύσει και να εδραιωθεί μεταξύ των αναγνωστικών κύκλων (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων). Ακόμα και τότε, λοιπόν, που η ενημέρωση γινόταν αποκλειστικά από τα έντυπα μέσα, σε μια εποχή χωρίς την αμεσότητα της πληροφορίας που έχουμε σήμερα από το διαδίκτυο, βλέπουμε ότι οι συγκεκριμένες κυκλοφορίες δεν κατάφεραν να κρατήσουν και κατ’ επέκταση να αυξήσουν την ζήτηση για τα συγκεκριμένα περιοδικά έντυπα του χώρου.

Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζουμε, ειδικά όλοι όσοι γοητευόμαστε από την λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας, ότι κάποτε υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι με μεράκι, με όραμα και με διάθεση να διαδώσουν την επιστημονική φαντασία στους Έλληνες αναγνώστες. Σε όλους αυτούς, λοιπόν, τους ανθρώπους των περιοδικών της επιστημονικής φαντασίας, αφιερώνεται το σημερινό άρθρο.

> Προσδεθείτε γιατί το χρονοσκάφος μας είναι έτοιμο για ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, απ’ όπου και ξεκινάει η ιστορία του περιοδικού τύπου για την επιστημονική φαντασία στην Ελλάδα. Η ημερομηνία στο ηλεκτρονικό μας καντράν έχει οριστεί στον Ιούνιο του 1975.

> Το ταξίδι στο παρελθόν ξεκινάει σε 3…2…1…

> Engage! (συγνώμη πάντα ήθελα να το κάνω)

Πρώτη μας στάση, λοιπόν, στο ταξίδι των κυκλοφοριών περιοδικού τύπου, γύρω από την επιστημονική φαντασία, είναι ένα περιοδικό το οποίο κινήθηκε κατά κύριο λόγο στον χώρο της έρευνας και της εκλαϊκευμένης επιστήμης. Δεν πρόκειται για άλλο από το θρυλικό περιοδικό Αινίγματα του Σύμπαντος, το οποίο είχε κυκλοφορήσει από τον εκδοτικό οίκο Χρυσή Τομή των Χρήστου Λάζου (εκδότης και διευθυντής σύνταξης) και Σπύρου Αλεβιζόπουλου (διευθυντής περιοδικού). Το περιοδικό κυκλοφόρησε μέχρι το 1981 εκδίδοντας 76 τεύχη (το τελευταίο τεύχος 74-76, ήταν τριπλό).

Το Αινίγματα του Σύμπαντος φιλοξένησε πολλούς γνωστούς και σημαντικούς ερευνητές και επιστήμονες, με άρθρα γύρω από το μυστήριο, την παραψυχολογία, την έρευνα του διαστήματος, τα αινίγματα της ιστορίας και προϊστορίας και φυσικά την εξωγήινη ζωή! Ανάμεσα όμως σε όλα αυτά τα θέματα, όπως θα ήταν φυσικό, χώρο βρήκε και η επιστημονική φαντασία, μιας και η θεματολογία της θα μπορούσε να συμβαδίσει με τα ανωτέρω θέματα της ύλης του περιοδικού. Έτσι ο αναγνώστης θα μπορούσε να διαβάσει τακτικά, μέσα στα τεύχη του περιοδικού, άρθρα, αφιερώματα καθώς και διηγήματα κυρίως ξένων συγγραφέων, αλλά και Ελλήνων τα οποία έφτασαν τα δέκα καθ' όλη την διάρκεια της έκδοσης.

Διαβάζουμε σχετικά ότι, στο διπλό τεύχος 25-26 (Ιούλιος-Αύγουστος 1977), φιλοξενήθηκε ένα πολυσέλιδο αφιέρωμα στην επιστημονική φαντασία, το οποίο περιελάμβανε αρκετά διηγήματα ξένων συγγραφέων και άρθρα γύρω από την επιστημονική φαντασία.

Επρόκειτο για ένα περιοδικό το οποίο, αν και δεν ήταν αμιγώς περιοδικό επιστημονικής φαντασίας, παρ' όλα αυτά αποτέλεσε μια σημαντική παρουσία στον χώρο, δίνοντας στους αναγνώστες του μια πολυποίκιλη και πιο διευρυμένη θεματική.

Δεν σταματάμε το ταξίδι μας, προχωράμε γρήγορα σε μια άλλη κυκλοφορία περιοδικού στην Ελλάδα, το οποίο ασχολήθηκε συστηματικά και με την επιστημονική φαντασία, ανάμεσα στα υπόλοιπα θέματα της ύλης του. Την έκδοση του περιοδικού Αναλόγιο είχε αναλάβει ο πολύ γνωστός εκδότης, δημοσιογράφος και συγγραφέας Κώστας Καβαθάς, ενώ πολύ ενδιαφέρουσα και καθοριστική στην εξέλιξη του περιοδικού ήταν η συμμετοχή, στην θέση του συμβούλου έκδοσης, του αείμνηστου Διονύση Σιμόπουλου, Διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου από το 1973 έως και το 2014.

Το πρώτο τεύχος του περιοδικού είχε ημερομηνία Οκτώβρης 1976. Στα εννέα τεύχη της κυκλοφορίας του φιλοξένησε πολλά διηγήματα επιστημονικής φαντασίας ξένων και Ελλήνων συγγραφέων, αλλά και θέματα εκλαϊκευμένης επιστήμης που αφορούσαν την αστρονομία και αστροφυσική.

Δυστυχώς το περιοδικό Αναλόγιο (το οποίο είχε δανειστεί το όνομα του από το αντίστοιχης ύλης αμερικανικό περιοδικό Analog) σταμάτησε την κυκλοφορία του κάπως απότομα και απρόσμενα, μόλις στο ένατο τεύχος του! Η ζήτηση του περιοδικού δυστυχώς δεν υπήρξε η αναμενόμενη από τους υπευθύνους του, οι οποίοι αποφάσισαν να διακόψουν την κυκλοφορία του, παρά το editorial του 9ου τεύχους, από τον διευθυντή Πητ Κωνσταντέα, ότι το Αναλόγιο θα επέστρεφε ανανεωμένο, με μεγαλύτερο σχήμα και πλουσιότερη ύλη. Η ημερομηνία στο εξώφυλλο του ένατου, τελευταίου τεύχους έγραφε “Ιούνιος 1977”…

…ώστε να μεταρθούμε μόλις τέσσερις μήνες αργότερα, τον Οκτώβρη του 1977 και να δούμε μια νέα περιοδική έκδοση με τον τίτλο Ανδρομέδα. Το Ανδρομέδα έδειχνε ένα πολλά υποσχόμενο νέο περιοδικό, προσανατολισμένο σε θέματα που αφορούσαν την επιστημονική φαντασία. Η τριάδα που ήταν υπεύθυνη πίσω από την νέα αυτή προσπάθεια ήταν ο αείμνηστος εκδότης και συγγραφέας Χρήστος Λάζος, ο Σπύρος Αλεβιζόπουλος, καθώς και ο γνωστός συγγραφέας, μεταφραστής και επιμελητής Μάκης Πανώριος.

Οι τρεις τους αναλαμβάνοντας την διεύθυνση του περιοδικού (ο Χρήστος Λάζος ήταν και ιδιοκτήτης, ενώ ο Μάκης Πανώριος ήταν υπεύθυνος και για τον σχεδιασμό του εξωφύλλου, την μακέτα, την εικονογράφηση, τις εικόνες κτλ) φρόντισαν για ένα πλούσιο πρώτο τεύχος της Ανδρομέδας, με διηγήματα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, συνέντευξη, στήλες θεμάτων με αρθρογραφία για διάφορα θέματα που αφορούσαν την επιστημονική φαντασία.

Δυστυχώς, όσο και αν το πρώτο τεύχος προσπάθησε να μπει δυναμικά στην αγορά των περιοδικών εκδόσεων, η πορεία του έληξε άδοξα μιας και η Ανδρομέδα δεν είδε ποτέ το δεύτερο τεύχος της να κυκλοφορεί. Η ιστορία όμως της Ανδρομέδας δεν τελειώνει εδώ. Δεκατρία χρόνια αργότερα, ο Χρήστος Λάζος αποφασίζει να την επανακυκλοφορήσει, αυτή την φορά υπό την μορφή φανζίν. Στην νέα αυτή προσπάθεια αναλαμβάνει χρέη ιδιοκτήτη, εκδότη και διευθυντή του φανζίν, ενώ η κατεύθυνση της ύλης του είναι επικεντρωμένη κυρίως σε διηγήματα και άρθρα που αφορούν την ελληνική επιστημονική φαντασία.

Η δεύτερη περίοδος της Ανδρομέδας διήρκησε για 4 χρόνια, υπό την μορφή φωτοτυπημένου φανζίν, κυκλοφορώντας 25 διμηνιαία τεύχη, κρατώντας σταθερή την κυκλοφορία της, με το τελευταίο τεύχος του να αναγράφει ημερομηνία “Σεπτέβριος-Οκτωβριος 1994”.

Επόμενη στάση το 1978. Η δεκαετία βαδίζει προς το τέλος της και τόσο η λογοτεχνία όσο και ο κινηματογράφος του φανταστικού και της επιστημονικής φαντασίας έχουν ήδη αρχίσει να μας παρουσιάζουν ολοένα και περισσότερα αξιόλογα δείγματα. Συγκεκριμένα, το sci-fi στοιχείο αρχίζει να μπαίνει έντονα στην συνείδηση του κόσμου με ταινίες όπως Star Wars, Alien, Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου, την σειρά ταινιών του Πλανήτη των Πιθήκων και άλλες.

Μια νέα έντυπη κυκλοφορία, που αφορά την επιστημονική φαντασία, κάνει την εμφάνιση της παρουσιάζοντας μια αξιόλογη προσπάθεια για τους φίλους του είδους. Πρόκειται για το περιοδικό NOVA, το οποίο κυκλοφόρησε το πρώτο του τεύχος τον Απρίλιο του 1978.

Υπεύθυνος του περιοδικού, άλλος ένας σημαντικός άνθρωπος που έχει φύγει από κοντά μας, ο Άγγελος Μαστοράκης. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Αθηναϊκής Λέσχης Επιστημονικής Φαντασίας (διετέλεσε και Πρόεδρος της), μετέπειτα υπεύθυνος έκδοσης του περιοδικού “9” της Καθημερινής, εμπνευστής του φεστιβάλ SFF-Rated. Μαζί με μια πλειάδα αξιόλογων συνεργατών μέσα από τα 4 μόλις τεύχη που κυκλοφόρησαν, με το τελευταίο να βγαίνει τον Σεπτέμβριο του 1978, παρουσίασαν στο κοινό μια σειρά διηγημάτων επιστημονικής φαντασίας ξένων συγγραφέων ε.φ. καθώς και άρθρα γύρω από το κινηματογράφο, όπως συνηθιζόταν στα τεύχη του.

Η πρώτη περίοδος του περιοδικού NOVA έκλεισε, λοιπόν, κυκλοφορώντας συνολικά 4 τεύχη, αλλά η συντακτική ομάδα επέστρεψε δυναμικά, 15 χρόνια μετά, σε μια προσπάθεια αναβίωσης του περιοδικού. Πάλι με τον Άγγελο Μαστοράκη στα ηνία και τον Δημήτρη Αρβανίτη (εκδότης και μεταφραστής) ως σύμβουλο έκδοσης, αλλά και με μια νέα και ανανεωμένη ομάδα σημαντικών συνεργατών, το περιοδικό περιλάμβανε στις σελίδες του διηγήματα και μια πληθώρα θεμάτων και αρθρογραφίας που κάλυπτε πολλά πεδία του χώρου.

Η β’ περίοδος του περιοδικού NOVA, δυστυχώς, δεν κατάφερε και πάλι να μακροημερεύσει, κυκλοφορώντας συνολικά μόλις 2 τεύχη και με μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ τους, το πρώτο τον Ιούνιο του 1993 και το δεύτερο τον Απρίλιο του 1994.

Πλέον έχουμε μπει στην δεκαετία του ’80. Ο περιοδικός τύπος σχετικά με την επιστημονική φαντασία στην Ελλάδα δεν έχει να επιδείξει κάποια άλλη προσπάθεια τα τελευταία χρόνια.

Όμως, το 1985, και συγκεκριμένα τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς, μια νέα πρόταση στα έντυπα, σχετικά με την ε.φ., κάνει την εμφάνιση της στην χώρα μας. Πρόκειται για το περιοδικό Επόμενη Μέρα, του οποίου εκδότης ήταν ο Γιώργος Μπαζίνας και η Ars Longa. Δυστυχώς, ο Γιώργος Μπαζίνας, ο σημαντικός αυτός εκδότης (εκδότης της Ars Longa, του περιοδικού Βαβέλ, αργότερα των εκδόσεων Παρά Πέντε και φυσικά του περιοδικού Απαγορευμένος Πλανήτης), δεν είναι ούτε αυτός πλέον μαζί μας, μιας και έφυγε απ’ την ζωή τον Απρίλιο του 2019.

Η Επόμενη Μέρα έρχεται να διαφοροποιηθεί σε σχέση με τα υπόλοιπα περιοδικά που προηγήθηκαν της κυκλοφορίας της. Αυτό συμβαίνει γιατί εκτός από τα διηγήματα που περιλήφθηκαν στα τεύχη του περιοδικού, στις σελίδες του ο αναγνώστης μπορούσε να βρει κόμικς προσανατολισμένα θεματικά στην επιστημονική φαντασία.

Εκτός, λοιπόν, από διηγήματα ξένων συγγραφέων όπως των Χάρλαν Έλλισον, Φίλιπ Κ. Ντικ, Άλφρεντ Μπέστερ και άλλων, μπορούσε πλέον, ο αναγνώστης, να βρει κόμικς σημαντικών και εξέχοντων δημιουργών όπως των Φιλίπ Ντρουγιέ, Καζά, Ένκι Μπιλάλ και πολλών ακόμα δημιουργών της ευρωπαϊκής σκηνής των κόμικς.

Η Επόμενη Μέρα έκλεισε τον κύκλο της μόλις στο ένατο τεύχος της, κάπου προς τους τελευταίους μήνες του 1986. Αν και είχε προαναγγελθεί ένα αυτόνομο 10ο τεύχος, το οποίο θα ολοκλήρωνε  την ιστορία “Η πόλη που δεν υπήρξε ποτέ” των Μπιλάλ και Κριστίν που είχε ξεκινήσει στο όγδοο τεύχος, αυτό δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ…

Ο εκδότης Γιώργος Μπαζίνας, παρ’ όλα αυτά, επιστρέφει στον περιοδικό τύπο με μια ολοκαίνουργια προσπάθεια, που δεν είναι άλλη από το περιοδικό Απαγορευμένος Πλανήτης.

Και σε αυτή την περίπτωση, αν και η ποιότητα του περιοδικού, το μεράκι και οι γνώσεις των εκάστοτε συντελεστών του ήταν αξιοθαύμαστα, ο Απαγορευμένος Πλανήτης κατάφερε να κυκλοφορήσει συνολικά 19 τεύχη, σε δύο περιόδους, κάνοντας έναν εκδοτικό κύκλο που κράτησε από το 1987 μέχρι το 1999.

Συγκεκριμένα, το περιοδικό είχε κυκλοφορήσει 10 τεύχη, στην πρώτη περίοδο του, από τον Απρίλιο του 1987 μέχρι κάπου στο φθινόπωρο του 1990. Διευθυντής σύνταξης του περιοδικού υπήρξε ο Δημήτρης Αρβανίτης που σε συνεργασία πάντα με τον Γιώργο Μπαζίνα, δημοσιεύσαν διηγήματα αποκλειστικά ξένων συγγραφέων της ε.φ.

Το περιοδικό επέστρεψε, ανανεωμένο και με καινούργια σύνθεση. Στο εξώφυλλο φιγουράριζε η φράση “η άλλη εποχή” δείγμα της διάθεσης των συντελεστών για μια καινούργια αρχή. Πλέον στο πόστο του διευθυντή σύνταξης είναι ο μεταφραστής έργων φαντασίας και επιστημονικής φαντασίας, Χριστόδουλος Λιθαρής.

Η δεύτερη περίοδος του Απαγορευμένου Πλανήτη θα κάνει μια διαφοροποίηση στην ύλη του, σε σχέση με την πρώτη περίοδο του, ξεκινώντας να φιλοξενεί διηγήματα και Ελλήνων συγγραφέων της επιστημονικής φαντασίας. Η β’ περίοδος του περιοδικού θα ξεκινήσει τον Ιούνιο του 1996 και θα κυκλοφορήσει το τελευταίο του τεύχος τον Απρίλιο του 1999.

Προσωπικά, αυτή η β’ περίοδος του Απαγορευμένου Πλανήτη είναι και η πρώτη μου επαφή με περιοδικό της επιστημονικής φαντασίας, μιας και λόγω ηλικίας δεν θα μπορούσα να γνωρίζω όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως. Σκεφτείτε πόση σημαντική ήταν, για όλους τους νέους και παλιούς λάτρεις της ε.φ., να υπάρχει διανομή περιοδικού που να ασχολείται αποκλειστικά με αυτή, σε μια επαρχιακή πόλη εκείνη την εποχή.

Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της ομάδας σύνταξης, και σε αυτή την περίπτωση, θα διακοπεί η έκδοση του περιοδικού. Ο εκδότης του, Γιώργος Μπαζίνας σε μια συνέντευξη του θα αναφέρει:

“Το κοινό (...) που διαβάζει επιστημονική φαντασία είναι πολύ μικρό. Κάποια βιβλία που έχουν μια πιο ευρεία αναγνωσιμότητα τα καταφέρνουν. Ο Απαγορευμένος Πλανήτης δεν είχε ποτέ πωλήσεις ικανές να τον κρατήσουν. Ήταν πάντα το φτωχό αδελφάκι των εκδόσεών μας. Το φαινόμενο πάντως είναι διεθνές. Πολλά περιοδικά ΕΦ έχουν κλείσει ανά τον κόσμο”.

Ανάμεσα στις κατά καιρούς περιοδικές εκδόσεις που έχουμε δει έως τώρα και θα δούμε και παρακάτω, εμφανίζονταν και κάποια fanzines σχετικά με τον χώρο, τα οποία μέσα στις σελίδες τους πρόσφεραν ενδιαφέρων και πλούσιο υλικό, για όλους τους φίλους της επιστημονικής φαντασίας που ενδιαφέρονταν να διαβάσουν σχετικά.

Φαίνεται ότι η δυνατότητα έκδοσης περιοδικών γύρω από την επιστημονική φαντασία ήταν ακόμα ένα πολύ δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα. Όπως είπαμε και στην αρχή, καμία από τις προσπάθειες που επιχειρήθηκε γύρω από τον χώρο (πλην πολύ λίγων ελαχίστων εξαιρέσεων) δεν κατάφερε να μακροημερεύσει και να ξεδιπλώσει μέσα από τα τεύχη του το όραμα των εκάστοτε συντελεστών, όπως και να κεντρίσει το ενδιαφέρον των ανθρώπων που ασχολούνταν με την επιστημονική φαντασία ή την προσέγγιση νέων αναγνωστών που θα θέλανε να ασχοληθούν και να μάθουν γύρω από τα έργα και τους συγγραφείς της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας.

Παρ’ όλα αυτά, είπαμε ότι η επιστημονική φαντασία ήταν ένα ανερχόμενο είδος. Άνθρωποι που ασχολήθηκαν με αυτό θέλησαν να δημιουργήσουν έντυπα τα οποία να πληροφορούν τους αναγνώστες (μην ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε σε προ-ίντερνετ εποχές, οπότε η όποια πληροφορία και γνώση σχετικά με τα εκάστοτε αντικείμενα που απασχολούσαν κάποιον αναγνώστη, γινόταν αποκλειστικά μέσα από τα έντυπα) και να αναδεικνύουν συγγραφικές προσπάθειες Ελλήνων που θέλησαν να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο είδος.

> Όλα καλά μέχρι εδώ, έτσι; Νομίζω ότι είμαι καλός στην χρήση του χρονοσκάφους, ελπίζοντας να μην σας έχω κουράσει. Καθίστε αναπαυτικά και απολαύστε την θέα...

Επόμενη στάση στο ταξίδι μας, ο Μάϊος του 1990, όπου και κυκλοφορεί ένα νέο, όπως χαρακτηρίζεται, fanzine/semi-prozine, με τον εμβληματικό και ξεκάθαρο ως προς την ύλη του τίτλο Cyborg. Συνεκδότες του φανζίν ήταν οι Κωνσταντίνος Κουτσούκος και Χρήστος Λάζος, μια συνεργασία που διήρκεσε όμως μόνο για τα δύο πρώτα τεύχη. Διαφωνίες όσον αφορά την ύλη που θα περιλαμβάνονταν οδήγησε στην αποχώρηση του Χρήστου Λάζου. Έτσι από το τρίτο τεύχος μέχρι και το έβδομο και τελευταίο του Cyborg, εκδότης παρέμεινε αποκλειστικά ο Κωνσταντίνος Κουτσούκος.

Το Cyborg θέλησε να προάγει και να αναδείξει την ελληνική επιστημονική φαντασία. Έτσι στις σελίδες του, συμπεριέλαβε κυρίως έργα Ελλήνων δημιουργών, αλλά και ξένων, ειδήσεις, σχόλια, κριτικές, άρθρα κτλ.

Αν και η κυκλοφορία του Cyborg διήρκησε πέντε χρόνια (1990-1995), παρ’ όλα αυτά δεν κατάφερε να κυκλοφορήσει πολλά τεύχη, παρά μόνο εφτά στο σύνολο και με πολύ αραιή κυκλοφορία μεταξύ τους.

Τον Μάϊο του 1995, ένας συγγραφέας που έχει αφήσει το στίγμα του στην ελληνική επιστημονική φαντασία και το φανταστικό, ο Διαμαντής Φλωράκης, εκδίδει το περιοδικό Χωροχρόνος από τις εκδόσεις Άπειρον. Ο Διαμαντής Φλωράκης επιχείρησε μια “τριμηνιαία πειραματική έκδοση για τη λογοτεχνία του φανταστικού”, όπως αναφέρει. Κάτω από τον τίτλο του Χωροχρόνου, στο εξώφυλλο, φαντάζει ο υπότιτλος “Στο διάστημα μόνο το φανταστικό στοιχείο έχει πιθανότητες να είναι πραγματικό” με υπογραφή Τ. ντε Σαρντέν.

Ένα από τα χαρακτηριστικά του συγεκριμένου περιοδικού ήταν ότι με κάθε τεύχος του έδινε δώρο και ένα βιβλίο, δικαιολογώντας έτσι την υψηλή για την εποχή τιμή του. Στα πέντε τεύχη του Χωροχρόνου που κυκλοφόρησαν, φιλοξενήθηκαν δέκα πέντε διηγήματα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, αλλά και αποσπάσματα από τα βιβλία του εκδότη.

Σειρά στην λίστα των περιοδικών που κυκλοφόρησαν έχουν οι Πλειάδες, ένα περιοδικό που κυκλοφόρησε κάπου μέσα στο 1995, από τις τότε εκδόσεις ALIEN. Όπως θα δούμε και από τον υπότιτλο, που αναφέρει χαρακτηριστικά “Το ελληνικό περιοδικό της επιστημονικής φαντασίας”, η κατεύθυνση και ο προσανατολισμός της συντακτικής ομάδας, η οποία αυτοαποκαλούνταν Φανταστικοί Αργοναύτες ήταν να προωθήσουν και να κάνουν γνωστή στο κοινό την ελληνική επιστημονική φαντασία. Από το τρίτο μέχρι και το πέμπτο, και τελευταίο, τεύχος, υπεύθυνος για την ύλη του περιοδικού ήταν ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Ρωμοσιός.

Δυστυχώς, μια πρωτοβουλία του περιοδικού, τα γνωστά βραβεία ΙΚΑΡΟΜΕΝΙΠΠΟΣ, που είχαν στόχο να απονέμονται σε ετήσια βάση, ενισχύοντας το ελληνικό φανταστικό, προκάλεσαν αντιδράσεις στην κοινότητα όσον αφορά την αξιοπιστία τους και ήταν, όπως φαίνεται, ο βασικός λόγος που οδήγησε στην διακοπή της έκδοσης των Πλειάδων, μόλις στο πέμπτο τεύχος κάπου στα 1997...

...όπου την ίδια χρονιά έχουμε άλλη μια νέα προσπάθεια, στον χώρο των φανζίνς και πάλι, με αυτή του Big Bang. Αν και ο υπότιτλος ανέγραφε “Περιοδικό Φανταστικού” ήταν μια έκδοση με σαφή και ξεκάθαρο προσανατολισμό προς την επιστημονική φαντασία.

Εκδότης και υπεύθυνος του Big Bang ήταν ο Γιώργος Γούλας (ο οποίος είχε συνεργαστεί και με τα Ανδρομέδα, Cyborg και 9). Το φανζίν κυκλοφόρησε συνολικά 10 τεύχη (1997-2001) σε τιράζ των 200 αντιτύπων ανά τεύχος, που διανέμονταν μέσω των εκδόσεων Απόπειρα σε μικρό αριθμό βιβλιοπωλείων.

Μία από τις δράσεις που ξεκίνησε από τον Γιώργο Γούλα και το φανζίν Big Bang ήταν και το “Εργαστήρι Συγγραφέων” το οποίο, στην πορεία του, “υιοθέτησε” η Αθηναϊκή Λέσχη Επιστημονικής Φαντασίας, μετά από πρόταση του ίδιου του Γιώργου Γούλα ο οποίος υπήρξε ένα εκ των ιδρυτικών μελών της Α.Λ.Ε.Φ. Το “Εργαστήρι Συγγραφέων” πραγματοποιείται πλέον 2 φορές τον χρόνο.

Η ύλη του Big Bang περιλάμβανε μια σειρά από άρθρα, συνεντεύξεις, κριτικές και αφιερώματα. Στις σελίδες του ο αναγνώστης μπορούσε επίσης να διαβάσει διηγήματα τόσο Ελλήνων όσο και ξένων συγγραφέων.

Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε μια αραιή κυκλοφορία από τεύχος σε τεύχος με το δέκατο κατά σειρά, και τελευταίο, να κυκλοφορεί κάπου μέσα στο 2001. Σε αυτό το τεύχος, ο Γιώργος Γούλας θα γράψει editorial:

“Ολοκληρώνουμε λοιπόν, σύμφωνα με το πρόγραμμα, αυτή την έκδοση για την οποία νιώθουμε σε γενικές γραμμές ικανοποιημένοι. Η ενασχόλησή μας με το Big Bang, παρά τον βαρύγδουπο τίτλο, δεν έχασε ποτέ τον ερασιτεχνικό της χαρακτήρα, γεγονός που μας έδινε άλλοθι σε κάθε μικρό ή μεγάλο λαθάκι που κάναμε, και την 'άνεση' να μην έχουμε δυνατότητα πληρωμής των συνεργατών, τους οποίους ευχαριστούμε εκ βάθους καρδιάς (...) Θα μπορούσα να απαριθμήσω όλα όσα μας αφήνουν ωραίες αναμνήσεις ή μας κάνουν να νιώθουμε υπερήφανοι, αλλά τελικά για όλα τα καλά και τα κακά το περιοδικό μιλάει μόνο του. Αντιός αμίγκος!”

Μετά από όσα έχουμε διαβάσει έως τώρα για τις προσπάθειες ανθρώπων να δημιουργήσουν, ο καθένας από την μεριά του, ένα έντυπο μέσο το οποίο να απευθύνεται στους φίλους αναγνώστες της ελληνικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας της επιστημονικής φαντασίας, μια νέα, ίσως από τις σημαντικότερες κινήσεις στον χώρο, έγινε τον Οκτώβριο του 1997.

Το Asimov’s Science Fiction, το εμβληματικό αυτό περιοδικό της επιστημονικής φαντασίας, καταφθάνει, στην ελληνική του έκδοση και στην χώρα μας. Πρόκειται για ένα περιοδικό το οποίο πήρε το όνομα του από τον διάσημο συγγραφέα της ε.φ. Ισαάκ Ασίμωφ και από το 1977 που κυκλοφορεί στο εξωτερικό (και συνεχίζει να κυκλοφορεί!) έχει φιλοξενήσει στις σελίδες του εκατοντάδες διηγήματα μεγάλων συγγραφέων του χώρου.

Έτσι λοιπόν, μια νέα προσπάθεια, ένας “βαρύς” και σημαντικός τίτλος ξεκινάει την πορεία του στον χώρο των έντυπων μέσων. Με εκδότη τον Γιάννη Καραϊωσηφόγλου και ιδιοκτησίας της Plotline A.E, η ελληνική έκδοση του Asimov’s Science Fiction θα κυκλοφορήσει μόλις τρία (!) τεύχη, από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Δεκέμβριο του 1997, στις σελίδες των οποίων ο Έλληνας αναγνώστης μπορούσε να διαβάσει διηγήματα ε.φ. αποκλειστικά συγγραφέων του εξωτερικού, όπως αυτά δημοσιεύονταν και στην αντίστοιχη αγγλική έκδοση.

Δυστυχώς, η προσπάθεια των εκδόσεων δεν στάθηκε αρκετή, για άλλη μια φορά, στο να αποδώσει τα αναμενόμενα. Παρόλα αυτά όμως, η ελληνική έκδοση του Asimov’s Science Fiction, θα επιστρέψει αρκετά χρόνια αργότερα σε μια νέα δεύτερη έκδοση του, από την Compupress.

Η δεύτερη περίοδος του περιοδικού θα ολοκληρωθεί σε δέκα τεύχη αυτή τη φορά, από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2009, παρουσιάζοντας και πάλι στο κοινό διηγήματα επιστημονικής φαντασίας ξένων συγγραφέων.

Αυτή την φορά όμως, δύο Έλληνες συγγραφείς θα βρουν την θέση τους στο περιοδικό, με πρωτότυπα διηγήματα τους. Ο πρώτος ήταν ο αείμνηστος Ντίνος Χατζηγιώργης, στο τεύχος 7 (Σεπτέμβριος 2009), με το διήγημα του “Ο Άγιος του Βραλ” και ο δεύτερος ο Μιχάλης Μανωλιός, στο τεύχος 8 (Οκτώβριος 2009) με το διήγημα του “…και το τέρας”.

Μεταξύ άλλων, η αρχισυντάκτρια του περιοδικού Αλεξάνδρα Λέτσα, στο editorial του τελευταίου 10ου τεύχους, θα γράψει:

“…Σήμερα, δέκα τεύχη μετά, πιστεύουμε ότι έχουμε πετύχει αυτό το στόχο. Στις σελίδες μας παρουσιάστηκαν τριάντα έξι ξένοι συγγραφείς -η συντριπτική πλειονότητα των οποίων δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά- και δυο Έλληνες συγγραφείς, οι ιστορίες των οποίων κρίναμε ότι δεν είχαν να ζηλέψουν από των ξένων ομόλογων τους. Προσπαθήσαμε να επιλέξουμε και να παρουσιάσουμε τις καλύτερες ιστορίες του πρωτότυπου Asimov’s, τις πιο πρωτότυπες, τις πιο ατμοσφαιρικές, τις πιο αντιπροσωπευτικές -και σε αυτό, φυσικά, είναι οι αναγνώστες που θα κρίνουν κατά πόσο πετύχαμε. Όμως το εγχείρημα της Ελληνικής Έκδοσης εμπεριείχε και ένα άλλο ρίσκο: το στοίχημα της εμπορικής βιωσιμότητας, ένα ζήτημα κρίσιμο για ένα περιοδικό μηνιαίας κυκλοφορίας. Και αυτό το στοίχημα δυστυχώς δεν κερδήθηκε. Με μεγάλη μας λύπη α πρέπει να σας ανακοινώσουμε ότι το παρόν, δέκατο τεύχος θα είναι το τελευταίο της Ελληνικής Έκδοσης του Asimov’s Science Fiction Magazine από τον εκδοτικό οργανισμό Compupress...”

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι μέχρι στιγμής καμία εκδοτική προσπάθεια για ένα περιοδικό με ύλη προσανατολισμένη αποκλειστικά στην επιστημονική φαντασία, δεν κατάφερε να κερδίσει το στοίχημα της εμπορικής βιωσιμότητας. Αυτό βέβαια δεν αποτέλεσε αποτρεπτικό παράγοντα στην συνέχιση των προσπαθειών κάποιων ανθρώπων που ήταν ταγμένοι και αφοσιωμένοι  στην λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας. Έτσι μια παρέα, ευρισκόμενοι στο bar “Backstreet” της οδού Μασσαλίας, είχαν την ιδέα για ένα καινούργιο περιοδικό γύρω από την επιστημονική φαντασία.

Η ομάδα ΑΒΓ (από τα αρχικά των επιθέτων των δημιουργών), αποτελούνταν από τους Σπύρο Βρεττό, Γιάννη Ανδρέου και Θανάση Γιαννακόπουλο και ήταν η ομάδα ανθρώπων εκείνη, που “γέννησε” την ιδέα για το περιοδικό sf*[an].

Το ένα και μοναδικό τεύχος του περιοδικού sf*[an] κυκλοφόρησε κάποια στιγμή μέσα στο καλοκαίρι του 1998 και περιλάμβανε διηγήματα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων καθώς και αρθρογραφία. Το δεύτερο, ακυκλοφόρητα τεύχος του, έμεινε απλά σε ψηφιακή μορφή (διανέμονταν ελεύθερα προς τους αναγνώστες, αλλά προσωπικά δεν κατάφερα να το βρω και να το διαβάσω).

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η ομάδα ΑΒΓ σε ηλεκτρονική υποσημείωση του δεύτερου ανέκδοτου τεύχους:

“...Το δείγμα εκείνο έγινε δεκτό με θετικά σχόλια, αλλά το συνολικό εγχείρημα έπεσε στο κενό, αφού με τον καιρό αποδείχτηκε πως οι απαιτήσεις που είχαμε από το “σχέδιο” δεν μπορούσαν να καλυφθούν με την ενέργεια που ήμαστε σε θέση να αφιερώσουμε. Έτσι, το δεύτερο τεύχος, με θέμα τη Μουσική, αν και ήταν σε μεγάλο βαθμό έτοιμο να κυκλοφορήσει το φθινόπωρο του 1998, δεν απέκτησε κρίσιμη μάζα και ξέμεινε να μαζεύει ψηφιακή σκόνη στους σκληρούς μας δίσκους”.

Την ίδια χρονιά και συγκεκριμένα τον Δεκέμβριο του 1998 κυκλοφόρησε, υπό την μορφή ετήσιας έκδοσης, το περιοδικό Fantastic! το οποίο ασχολούνταν με το φανταστικό και την επιστημονική φαντασία. Εκδότης του υπήρξε ο Νίκος Μανούσος, ιδιοκτήτης του εκδοτικού οίκου Anubis.

Η ομάδα του περιοδικού Fantastic! είχε προβληματιστεί σχετικά με την μορφή και τον προσανατολισμό που θα είχε το περιοδικό, γεγονός το οποίο αναφέρει και στο editorial ο Νίκος Μανούσος, χαρακτηρίζοντας το ως μια ειδική ετήσια έκδοση και όχι ως πρώτο τεύχος, προτρέποντας μάλιστα τους αναγνώστες να είναι εκείνοι που θα αποφασίσουν σχετικά με το αν το Fantastic! θα γίνει ή όχι μηνιαίο περιοδικό. Το συγκεκριμένο τεύχος περιείχε αφιερώματα για την επιστημονική φαντασία, ένα διήγημα και πολλά άρθρα που αφορούσαν το φανταστικό στο σύνολο του.

Στο τεύχος περιλαμβάνονταν μια ένθετη κάρτα αλληλογραφίας την οποία οι αναγνώστες θα συμπλήρωναν και θα απέστελλαν στον εκδοτικό οίκο, αποφασίζοντας για τον προσανατολισμό του περιοδικού, εάν και εφόσον προχωρούσε σε μηνιαία κυκλοφορία.

Τελικά το Fantastic! δεν έγινε μηνιαίο περιοδικό, αλλά το ευχάριστο της υπόθεσης είναι ότι, φέτος, και συγκεκριμένα τον Οκτώβριο του 2022, κυκλοφόρησε το πρώτο δωρεάν ψηφιακό τεύχος του, βάζοντας το Fantastic! στην νέα εποχή με μια άκρως -κατ’ εμέ- πετυχημένη προσπάθεια, όσον αφορά το επαγγελματικό του στήσιμο και την πολύ πλούσια ύλη του. Η Digital Content που ανέλαβε την δημιουργία και την διαχείριση του νέου e-magazine ήρθε να προσφέρει σε όλους τους φίλους της φαντασίας μια νέα και φρέσκια πρόταση που είχε ανάγκη ο χώρος και ελπίζω να προχωρήσει βαδίζοντας στα ήδη υψηλά ποιοτικά στάνταρντ που έχει ήδη θέσει.

Ακολουθώντας τον παρακάτω σύνδεσμο θα μπορέσετε να διαβάσετε τα πολύ ενδιαφέροντα άρθρα του γύρω από την επιστημονική φαντασία και το φανταστικό.

https://www.digicon.gr/fantastic-magazine/

> Δεν πιστεύω να τρέχω πολύ με το χρονοσκάφος, έτσι; Κρατηθείτε, επόμενη στάση μας το 2000 και η νέα χιλιετία που βρίσκεται στην αυγή της.

Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 2000, συγκεκριμένα στις 21 Ιουνίου. Είμαστε στην είσοδο μας προς την νέα χιλιετία και μαζί με αυτή ένα νέο περιοδικό κάνει την εμφάνιση του, το οποίο για τα επόμενα δέκα χρόνια θα αγαπηθεί και θα διαβαστεί από ένα μεγάλο αριθμό αναγνωστών.

Δεν μιλάμε για άλλο, από το θρυλικό περιοδικό 9 το οποίο κυκλοφορούσε ως ένθετο με την εφημερίδα Ελευθεροτυπία. Είμαι σίγουρος ότι η συντριπτική πλειοψηφία από εσάς που διαβάζετε αυτό το άρθρο έχετε σίγουρα ξεφυλλίσει έστω, κάποια στιγμή, κάποιο ή κάποια από τα τεύχη του περιοδικού. Υπεύθυνος για την έκδοση του 9 ήταν ο Άγγελος Μαστοράκης, ο οποίος ανέλαβε να σχεδιάσει και να στήσει το περιοδικό από την αρχή ύστερα από μια ιδέα της Μάνιας Τεγοπούλου, κόρη του Χρήστου Τεγόπουλου, του εκδότη και ιδιοκτήτη της Ελευθεροτυπίας.

Ο τίτλος του νέου αυτού περιοδικού το οποίο κυκλοφορούσε κάθε Τετάρτη ως ένθετο της Ελευθεροτυπίας (μόνο στον τελευταίο χρόνο της κυκλοφορίας του κυκλοφορούσε κάθε Σάββατο) αποφασίστηκε να είναι 9, μιας και τα κόμικς, τα οποία ήταν το βασικό αντικείμενο της ύλης του, αποτελούν την “ένατη τέχνη”.

Στα δώδεκα πρώτα τεύχη του περιοδικού 9 στο εξώφυλλο ανάγραφε την φράση “ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΚΟΜΙΚΣ”, το οποίο άλλαξε από το δέκατο τρίτο τεύχος και έπειτα σε “ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΚΟΜΙΚΣ + ΕΦ”, θέλοντας να δηλώσει την κύρια κατεύθυνση της ύλης του προς τους αναγνώστες.

Νομίζω ότι δεν χρειάζεται να αναλύσουμε και πάρα πολλά για το συγκεκριμένο έντυπο μιας και είναι πασίγνωστο σε όλους τους φίλους της επιστημονικής φαντασίας, του φανταστικού και των κόμικς. Αν και ο προσανατολισμός του εντύπου είναι σαφώς προς την τέχνη των κόμικς, αποφάσισα να το συμπεριλάβω μιας και έφερε πάρα πολύ κόσμο, κάθε εβδομάδα, σε επαφή με το είδος της επιστημονικής φαντασίας.

Να αναφέρουμε ότι η κυκλοφορία του κράτησε για μια δεκαετία, με το τελευταίο του τεύχος #513 να κυκλοφορεί στις 26 Ιουνίου 2010 αναγράφοντας “ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡI” στο εξώφυλλο του, το οποίο μάλλον λειτούργησε ως ένας χαιρετισμός προς τους αναγνώστες του, οι οποίοι διαπίστωσαν την ξαφνική και απότομη διακοπή της κυκλοφορίας του.

Η ύλη του περιοδικού εκτός από κόμικς επιστημονικής (και μη) φαντασίας, περιλάμβανε και διηγήματα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, ανταποκρίσεις, άρθρα κτλ. Συνολικά εκδόθηκαν 442 διηγήματα εκ των οποίων τα 123 ανήκαν σε Έλληνες συγγραφείς, ενώ μέσα από τις σελίδες του κατάφερε να αναδείξει μια ολόκληρη γενιά νέων και ταλαντούχων Ελλήνων δημιουργών κόμικς και συγγραφέων.

> Μεγάλο το ταξίδι μας σήμερα! Ελπίζω να είστε όλοι άνετα στα καθίσματα του χρονοσκάφους και να μην έχετε κουραστεί από τις απότομες χρονικές μεταβάσεις στις οποίες σας οδηγώ. Ωραία, λοιπόν... Το ταξίδι μας συνεχίζεται! Ετοιμαστείτε να πάμε λιγάκι πίσω στο χρόνο για μια βασική πληροφορία και ξανακάνουμε άλμα κάπου στο 2000.

> Άψογα, φτάσαμε!

Βρισκόμαστε στην πόλη των Ιωαννίνων. Η ημερομηνία στο καντράν δείχνει 13 Απριλίου 1997. Είναι η ημέρα που γίνεται η πρώτη επίσημη συνάντηση μιας ομάδας ανθρώπων, μετά από πρόσκληση και πρωτοβουλία του Νίκου Χ. Θεοδώρου, που θα οδηγήσει στην δημιουργία της Λέσχης Φανταστικού Ιωαννίνων.

Ανάμεσα στις συναντήσεις και δράσεις της Λέσχης, η σημαντικότερη ήταν η κυκλοφορία του περιοδικού Οι Δραματουργοί των Γιανν, ενός περιοδικού που φιλοξενούσε άρθρα, κριτικές, θέματα γύρω από το φανταστικό και φυσικά διηγήματα Ελλήνων συγγραφέων αλλά και συγγραφέων του εξωτερικού.

Δυστυχώς, ο ιθύνων νους όλης αυτής της προσπάθειας, ο Νίκος Χ. Θεοδώρου, δεν είναι πλέον κοντά μας, μιας και άφησε αυτόν τον κόσμο μόλις λίγους μήνες πριν. Άλλος ένας ακούραστος εργάτης του χώρου της επιστημονικής φαντασίας που έφυγε από την ζωή, αφήνοντας τον χώρο της ελληνικής ΕΦ ακόμα πιο φτωχό.

Το πρώτο τεύχος των Δραματουργών των Γιάνν κυκλοφόρησε την 1 Ιανουαρίου του 2000 και η έκδοση του συνεχίστηκε μέχρι και το 2005 όπου κυκλοφόρησε το δέκατο όγδοο τεύχος του (αν και υπήρξαν άλλα δυο τεύχη σε πιο αραιή κυκλοφορία μεταξύ τους, το #19 τον Σεπτέμβριο του 2005 και το #20 τον Οκτώβριο του 2007).

Οι Δραματουργοί των Γιανν ήταν το “τέκνο” μιας ομάδας ανθρώπων που είχαν συσπειρωθεί γύρω από μια λέσχη για την επιστημονική φαντασία, προσπαθώντας, μέσα από μια αξιόλογη σύνθεση στην συντακτική ομάδα, να κυκλοφορήσουν ένα περιοδικό που αποτελούνταν από ανθρώπους με αγνή αγάπη και ενδιαφέρον για την επιστημονική φαντασία στην Ελλάδα προς ανθρώπους που έτρεφαν τα ίδια συναισθήματα και είχαν τα ίδια ενδιαφέροντα για τον συγκεκριμένο χώρο.

Παραμένουμε όμως στην πόλη των Ιωαννίνων. Οι Ηπειρώτες φίλοι μας φαίνεται ότι έχουν πάρει ζεστά το θέμα της επιστημονικής φαντασίας στην χώρα μας. Το 2002 και συγκεκριμένα τον Ιούλιο κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος ενός φανζίν που ασχολείται με την επιστημονική φαντασία. Εκδότης του είναι ο συγγραφέας Δημήτρης Σπυρίδωνος, ο οποίος και ασχολείται αποκλειστικά με το στήσιμο του κάθε τεύχους. Το κάθε νέο τεύχος του ΕΦ ΖΙΝ διανέμεται, σε φυσική μορφή, σε έναν πολύ περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.

Είναι ένα φανζίν το οποίο εδώ και 20 χρόνια κυκλοφορεί σταθερά δύο τεύχη τον χρόνο και του οποίου η θεματολογία κινείται σε θέματα που αφορούν την ε.φ., περιλαμβάνοντας στις σελίδες του παρουσιάσεις, απόψεις και φυσικά πρωτότυπα έργα, κυρίως, Ελλήνων αλλά και ξένων συγγραφέων.

Το φανζίν ΕΦ ΖΙΝ δημιουργήθηκε με ανάλαφρη διάθεση και μια τάση προς το χιούμορ, γεγονός το οποίο φαίνεται τόσο μέσα στις σελίδες του, όσο και σε ένα απόσπασμα μιας παλαιότερης συνέντευξης του δημιουργού του, Δημήτρη Σπυρίδωνος, που έλεγε:

“Πριν έντεκα και κάτι χρόνια και ενώ συμμετείχα στην έκδοση του περιοδικού “Δραματουργοί των Γιανν” της Λέσχης Φανταστικού Ιωαννίνων, σκεφτόμουν την έκδοση ενός λιγότερου “σοβαρού” περιοδικού που θα ρέπει προς την παράδοση των φανζίν και θα έχει ως βασικά χαρακτηριστικά την Επιστημονική Φαντασία και το χιούμορ. Έτσι προέκυψε το ΕΦ (από το Επιστημονική Φαντασία) ΖΙΝ (από το φανζίν), ως προϊόν διασκέδασής μου, με μικρό κόστος και την ελευθερία του ερασιτεχνισμού, χωρίς το άχθος της επαγγελματικής προσπάθειας που πρέπει να στρέφεται προς τις πωλήσεις. Διασκεδάζω και “κάνω πλάκα” φτιάχνοντας το ΕΦ ΖΙΝ και όσο συμβαίνει αυτό, το περιοδικάκι θα συνεχίζει. Υπάρχει φυσικά μια παρέα μόνιμων – συχνών συνεργατών (Γιάννης Κατσούλης, Λάζαρος Καλογήρου, Κώστας Γεωργοκίτσος, Λευτέρης Παπαθανάσης, Frank Roger, Αλεξία Αθανασίου, Θανάσης Μάργαρης και τ’ άλλα παιδιά) που (πλην μεμονωμένων επιθέσεων με πέτρες και ξύλα) φαίνεται να διασκεδάζει εξ ίσου”

Το στήσιμο του ΕΦ ΖΙΝ είναι ξεκάθαρα ερασιτεχνικό, χωρίς περίτεχνα γραφιστικά και επαγγελματικού τύπου σελιδοποίηση. Και μ’ αρέσει! Θεωρώ ότι αυτό είναι το στοιχείο, αυτή είναι η ιδιαιτερότητα του φανζίν, που το κάνει ελκυστικό, μιας και με ταξιδεύει, μου βγάζει αυτή την αίσθηση μιας άλλης, παλαιότερης εποχής.

Είναι η προσπάθεια ενός ανθρώπου, που με αγάπη και μεράκι στήνει ένα “περιοδικάκι”, όπως λέει και ο ίδιος, για να μοιράζεται με όλους εμάς αυτά που του αρέσουν. Επιστημονική φαντασία και χιούμορ! Άλλωστε, όπως αναφέρεται και στο εξώφυλλο του κάθε τεύχους “Χάριν Παιδιάς, Λογιώτατος Εξέδωσεν”.

Ήρθα σε επικοινωνία με τον Δημήτρη Σπυρίδωνος και με πληροφόρησε, αφού μου έστειλε και κάποια τεύχη του ΕΦ ΖΙΝ σε μορφή .pdf αρχείων, ότι μέσα στον Ιανουάριο του 2023 θα “κυκλοφορήσει” το νέο τεσσαρακοστό δεύτερο τεύχος του φανζίν!

Για όσους επιθυμείτε να διαβάσετε το ΕΦ ΖΙΝ, μην διστάσετε να στείλετε προσωπικό μήνυμα στον λογαριασμό του Δημήτρη Σπυρίδωνος στο Facebook και με μεγάλη χαρά θα σας αποστείλει, σε ηλεκτρονική μορφή, παλαιότερα τεύχη.

> Κάντε λιγάκι υπομονή. Είμαστε προς το τέλος του ταξιδιού μας. Κάνω μια στάση, σε τροχιά γύρω από τον αστέρα του Αλντεμπαράν, να απολαύσουμε λιγάκι την θέα. Ξέρω, το ζορίσαμε πολύ σήμερα το χρονοσκάφος μας και έχει αρχίσει να ανεβάζει θερμοκρασία. Μην ανησυχείτε όμως, έχει κάνει και πολύ πιο μεγάλα και δύσκολα ταξίδια. Έχει φτάσει και πολύ πιο μακριά. Θα τα καταφέρει να μας περιηγήσει σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους. Φτάνουμε προς τις τελευταίες στάσεις της περιπλάνησης μας. Έτσι και αλλιώς δεν χρειάζεται να ανησυχείτε, μιας και θα σας αφήσω και πάλι στο χρονικό σημείο απ’ το οποίο επιβιβαστήκατε, οπότε, αν έχετε κάποιο ραντεβού ή δουλειά δεν πρόκειται να αργήσετε...

Στο ταξίδι μας αυτό, στον χρόνο, ακολουθεί ένα περιοδικό της επιστημονικής φαντασίας, το οποίο κυκλοφορεί σταθερά εδώ και 20 χρόνια και δεν είναι άλλο από το Φανταστικά Χρονικά, το οποίο αποτελεί το έντυπο μέσο της Αθηναϊκής Λέσχης Επιστημονικής Φαντασίας.

Η Α.Λ.Ε.Φ ιδρύθηκε το 1998 από μια ομάδα ανθρώπων που τους ένωνε η αγάπη για την επιστημονική φαντασία και όλα αυτά τα χρόνια παρουσιάζουν σημαντικό έργο, μέσα από μια σειρά δράσεων, όσον αφορά τον συγκεκριμένο χώρο, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα, στο πέρασμα των ετών, πολλούς και ταλαντούχους Έλληνες συγγραφείς.

Το περιοδικό Φανταστικά Χρονικά αποτελεί μέρος των δράσεων της Α.Λ.Ε.Φ, κυκλοφορώντας 2-3 τεύχη τον χρόνο σταθερά. Η ιδέα της δημιουργίας του περιοδικού ανήκει στον μεταφραστή και ιδρυτικό μέλος της Α.Λ.Ε.Φ Χριστόδουλο Λιθαρή, ο οποίος και το είχε προτείνει ως ιδέα προς το Δ.Σ της Λέσχης.

Το πρώτο τεύχος των Φανταστικών Χρονικών κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2003 και μέσα από μια σταθερή πορεία, έχει φτάσει αισίως στο τριακοστό τρίτο τεύχος του (Άνοιξη 2022).

Μέσα από μια αξιόλογη σύνθεση ανθρώπων, που απαρτίζουν την συντακτική του ομάδα, συμβάλλοντας στην δημιουργία του κάθε τεύχους, ο αναγνώστης θα μπορέσει να βρει μια ευρεία γκάμα θεμάτων για λογοτεχνία, κινηματογράφο, άρθρα, ανταποκρίσεις, και όπως πάντα, τα απαραίτητα και πολύ ενδιαφέροντα διηγήματα που δεν λείπουν από κανένα τεύχος του περιοδικού.

Τόσο η Α.Λ.Ε.Φ όσο και το περιοδικό Φανταστικά Χρονικά αποτελούν την μακροβιότερη, οργανωμένη, προσπάθεια ανάδειξης και προώθησης της επιστημονικής φαντασίας και του φανταστικού γενικότερα στην χώρα μας. Χαίρομαι να βλέπω προσπάθειες που συμβάλλουν τα μέγιστα στον χώρο και εύχομαι πολλά ακόμα και δημιουργικά χρόνια τόσο για την Λέσχη όσο και για το περιοδικό!

> Τελευταία στάση της χωροχρονικής περιπλάνησης μας, λίγο πριν σας αφήσω να ξεκουραστείτε και να συνεχίσετε από εκεί που σας είχα συναντήσει, πριν επιβαστείτε!

Βρισκόμαστε στο 2019 και μόλις έχει κυκλοφορήσει το περιοδικό Robotnik Fantastica, το οποίο από τον τίτλο του και μόνο κάνει ξεκάθαρη την προτίμηση του προς την επιστημονική φαντασία (και όχι μόνο, βέβαια), όπως και το ίδιο αναφέρει.

Στο πρώτο τεύχος του περιοδικού, ο αναγνώστης συναντούσε τον υπότιτλο “Εργάτες του Φανταστικού”, ο οποίος από το δεύτερο μέχρι και το πιο πρόσφατο, δέκατο τεύχος, έχει αλλάξει σε “Εργάτ(ρι)ες του Φανταστικού”. Το μότο του περιοδικού είναι “Λογοτεχνικό περιοδικό για μη πνευματικούς ανθρώπους”, το οποίο κυκλοφορεί από το εκδοτικό κομμάτι του συνεργατικού βιβλιοπωλείου Ακυβέρνητες Πολιτείες. Η αλήθεια είναι ότι διακατέχεται από μια χαλαρή και χιουμοριστική διάθεση, ως προς την παρουσίαση του, όχι όμως και από ανάλαφρη, άνευρη και ανούσια αντιμετώπιση για τα πράγματα.

Στα τεύχη του περιοδικού Robotnik Fantastica ο αναγνώστης θα βρει αρθρογραφία, διηγήματα, σκίτσα, κείμενα, τόσο της συντακτικής ομάδας όσο και άλλων που φιλοξενούνται στις σελίδες του.

Είναι ένα περιοδικό που κυκλοφορεί σε πολλά πλέον βιβλιοπωλεία τόσο στην Αθήνα, όσο και σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, και μπορείτε να το συναντήσετε σε στέκια και αυτοδιαχειριζόμενους χώρους.

Είναι ξεκάθαρα ένα περιοδικό με δική του ταυτότητα, προβληματισμό, ιδεολογική τοποθέτηση και άποψη. Ένα περιοδικό που μέσα από την τέχνη του φανταστικού θέλει να εκφράσει τις απόψεις ανθρώπων για τα πράγματα σήμερα, για την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, φιλτραρισμένες μέσα από τις διηγήσεις τους...

> Επισήμως κάπου εδώ έχει τελειώσει το ταξίδι μας. Θα ήθελα πριν σας αφήσω και σας ευχαριστήσω που με εμπιστευτήκατε (ελπίζω να μην σας ζάλισα…πολύ!) να σας παρουσιάσω συνοπτικά δύο ακόμα περιοδικά, τα οποία αν και η επιστημονική φαντασία δεν είναι ο κύριος ή αποκλειστικός προσανατολισμός της ύλης τους, παρόλα αυτά μέσα στις σελίδες ανέπτυξαν σχετικά θέματα και περιέλαβαν διηγήματα επιστημονικής φαντασίας. Μικρή παράκαμψη για στάση στην πόλη της Λάρισας, λοιπόν! (όποιος θέλει κατεβαίνει για καφεδάκι στην πλατεία Ταχυδρομείου, ελεύθερα)

Τον Ιανουάριο του 2000 κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του περιοδικού Κοσμική Διάσταση. Ξεκίνησε ως “τριμηνιαίο περιοδικό επιστήμης, λογοτεχνίας & τέχνης του Φανταστικού” όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο υπότιτλος του.

Εκδότης του περιοδικού ήταν ο βιβλιοπώλης Γιάννης Λίταινας και αρχισυντάκτης ο Παύλος Γκάσταρης. Με ένα -πραγματικά- αξιόλογο- σχήμα συνεργατών, το Κοσμική Διάσταση συμπεριέλαβε στις σελίδες του θέματα εκλαϊκευμένης επιστήμης, διηγήματα, αρθρογραφία γύρω από το φανταστικό, κριτικές, συνεντεύξεις, νέα για μουσική και κινηματογράφο. Η έκδοση του περιοδικού σταμάτησε στο ένατο τεύχος του, το 2005.

Παραμένουμε στην Λάρισα και στην χρονιά 2005, μέσα στην οποία εμφανίζεται το περιοδικό Συμπαντικές Διαδρομές, του οποίου υπεύθυνος για την κυκλοφορία του είναι ο Γιώργος Σωτήρχος, ο οποίος μετέπειτα, το 2007, δημιούργησε και τις εκδόσεις των Συμπαντικών Διαδρομών, που όλοι γνωρίζουμε ως και σήμερα, μέσω της παρουσίας τους στον χώρο της λογοτεχνίας του φανταστικού.

Το πολυσέλιδο και καλοστημένο περιοδικό των Συμπαντικών Διαδρομών περιλάμβανε κυρίως διηγήματα Ελλήνων συγγραφέων από τον χώρο της φαντασίας, του τρόμου και φυσικά της επιστημονικής φαντασίας, όπως επίσης συνεντεύξεις και άρθρα.

Για τα πρώτα πέντε τεύχη του, το περιοδικό είχε κυκλοφορήσει αντίστοιχα και στην αγγλική γλώσσα, με τον τίτλο Universe Pathways. Η τελευταία δημοσίευση, σχετικά με νέο τεύχος του περιοδικού, που έχω δει, είναι από την Facebook σελίδα του περιοδικού για την ανακοίνωση της κυκλοφορίας του εικοστού δεύτερου τεύχους του (Ιανουάριος 2021).

> Σας ευχαριστώ για τον πολύτιμο χρόνο που αφιερώσατε σε αυτή την αναδρομή στο παρελθόν. Γνωρίζω πολύ καλά, όπως και όσοι είστε σε μια σχετική ηλικία, την μαγεία που έκρυβαν οι έντυπες εκδόσεις, η αναμονή για να διαβάσουμε σχετικά με θέματα που μας ενδιέφεραν, που έκανε την στιγμή ακόμα πιο γλυκειά. Πλέον, η πληροφορία είναι συνεχής και άμεση μέσω της εξάπλωσης του διαδικτύου. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που έχουν να παρουσιάσουν δείγμα δουλειάς γύρω από την αγάπη τους για την επιστημονική φαντασία (αλλά και οποιοδήποτε κομμάτι του φανταστικού) για εμάς θα είναι πάντα καλοδεχούμενη. Σας αφήνω να επιστρέψετε στις δουλειές σας. Ελπίζω κάποια στιγμή να ανανεώσουμε το ραντεβού μας σε κάποιο άλλο ταξίδι στον χρόνο!

> Α, και που είστε, να διαβάζετε! Να στηρίζετε το ελληνικό φανταστικό και την ελληνική επιστημονική φαντασία, πιο συγκεκριμένα! Έχουμε εξαίρετους Έλληνες δημιουργούς που αξίζουν της προσοχής σας. Αυτά από μένα!

ΠΗΓΕΣ
Greek Sci-Fi Wiki
Retromaniax
Greekcomics
Fanzines.gr