Ταξιδεύουμε στο Westeros και συζητάμε για τον κόσμο του “A Song of Ice and Fire”

•

Κoσμάς Χατζηιωαννίδης: Η αναγνωστική εμπειρία της σειράς φαντασίας A Song of Ice and Fire είναι κάτι που πρέπει να μοιράζεται. Επομένως, με τον φίλο Γιώργο Γιώτσα αποφασίσαμε να συζητήσουμε σε κάποιο καφενείο του Westeros προτού έρθουν οι δράκοι, οι νεκροί, ο χειμώνας , τα κράκεν (μα τους εφτά από πουθενά δε γλιτώνουμε) και να μοιραστούμε τις απόψεις μας για το πολυσυζητημένο έργο του George R.R. Martin. Καταρχάς, Γιώργο, πώς νιώθεις τώρα που το τελείωσες;

Γιώργος Γιώτσας: Είναι δύσκολο να εκφράσω τις σκέψεις μου για το έπος του George R.R. Martin, ειδικά όταν έχει περάσει τόσος λίγος καιρός από την ημέρα που ολοκλήρωσα για πρώτη φορά. Μπορώ ωστόσο να πω με σιγουριά ότι είναι η καλύτερη σειρά φαντασίας που έχω διαβάσει μέχρι στιγμής, μετά την ανθολογία του J.R.R. Tolkien. Εσένα πώς σου φάνηκε;

Κoσμάς: Εγώ ήξερα πως οι επόμενοι μήνες προβλέπονται δύσκολοι επομένως σαν άτομο που σέβεται τον εαυτό του ξεκίνησα μια σειρά πέντε βιβλίων με πάνω από χίλιες σελίδες το καθένα. Βέβαια τα ξεκίνησα σε μορφή audiobook για να συνοδεύουν τις δουλειές μου στο παρασκήνιο και μπορώ να πω πως η εμπειρία ήταν πολύ καλή. Όπως και να το κάνουμε έχει άλλη μαγεία να γράφεις βιβλιογραφικές αναφορές και από πίσω να παίζουν δράκοι, δολοπλοκίες, στρατοί από νεκρούς, προφητείες για κράκεν και νεκρούς θεούς. Ωραία πράγματα! Το A Song of Ice and Fire του George R.R. Martin έπαιζε καθημερινά στα ακουστικά μου για αρκετό καιρό. Βέβαια για να μην σου μιλήσω για πράγματα χιλιοειπωμένα, σημείωσα τρείς βασικούς άξονες που για εμένα ξεχώρισαν την αναγνωστική/ακουστική εμπειρία.

Γιώργος: Ποιος είναι ο πρώτος;

Κοσμάς: Realpolitik. Ένα στοιχείο που μου έλειπε πάντα από το fantasy είναι η παρουσία ενός ρεαλιστικού πολιτικού καθεστώτος. Κατανοώ πως είναι ένα δύσκολο εγχείρημα καθώς απαιτεί σημαντική κατανόηση της πολιτικής που δεν είναι και απλό πράγμα, ο κόσμος τη βαριέται και το κυριότερο, απαιτεί πολύ χρόνο! Ο Martin όμως φέρνει εις πέρας μια τρομερά δύσκολη αποστολή για τα δεδομένα των ημερών, κάνει τον αναγνώστη να νοιαστεί για την πολιτική χωρίς να χάνει τον ρεαλισμό και την πολυπλοκότητα της. Ο κόσμος του ASOIAF είναι γεμάτος με παίχτες στο παιχνίδι των θρόνων. Μικροί και μεγάλοι οίκοι μάχονται συνεχώς για την επιβίωση τους σε έναν κόσμο που δεν συγχωρεί τα λάθη και πάντα κάποιος παραμονεύει στη γωνιά. Η πολιτική ξεδιπλώνεται μαεστρικά μέσα από τις σελίδες του με έμφαση κατά κύριο λόγο στη διπλωματία, τη διαχείριση κρίσεων και την μακροπρόθεσμη στρατηγική.  Αυτό που βρίσκω βέβαια περισσότερο μαγικό και από το σύστημα μαγείας του βιβλίου είναι η ενορχήστρωση των γεγονότων. Η κάθε δράση φέρνει αντίδραση σε όλο τον κόσμο. Ο αναγνώστης παρατηρεί πως ολόκληρο το πολιτικό καθεστώς του Westeros αλλάζει σταδιακά από την απόλυτη ειρηνική μοναρχία σε ανεξέλεγκτη αναρχία στην πορεία των πέντε βιβλίων και μέσα από τα σύννεφα του πολέμου και του χάους αναδύονται οι πραγματικοί παίχτες του παιχνιδιού. Εκείνοι που όπως στην πραγματικότητα δεν διστάζουν μπροστά σε τίποτα προκειμένου να πετύχουν τον σκοπό τους.

“Power resides where men believe it resides. No more and no less.”

Γιώργος: Συμφωνώ απόλυτα! Ο G.R.R. Martin έχει καταφέρει να γράψει ένα έπος που συνδυάζει ιδανικά την υψηλή φαντασία με τον ρεαλισμό, με τους χαρακτήρες και τις πολιτικές ίντριγκες που ομοιάζουν με αυτές τις μεσαιωνικής Ευρώπης να ξεχωρίζουν μέσα σε μια εξαιρετική πλοκή. Σαν να μην έφθαναν αυτά όμως, το ASOIAF περιέχει και δύο ακόμη υλικά τα οποία αγαπώ εγώ αλλά νομίζω και οι περισσότεροι λάτρεις του φανταστικού. Μαγεία και δράκους. Μέσα σε όλο αυτό το σκηνικό πολιτικής ίντριγκας, συστημικού χάους και ρεαλιστικού σεναρίου, υπάρχουν οι White Walkers και οι παγωμένοι νεκροζώντανοί τους. Υπάρχουν οι δράκοι του παρελθόντος και του παρόντος. Υπάρχουν φλεγόμενα σπαθιά και άνθρωποι που συνδέονται με τα ζώα. Ο Μάρτιν έχει πετύχει μια εξαιρετικά σπάνια μίξη πολιτικού θρίλερ και επικής φαντασίας, κρατώντας σε απόλυτη ισορροπία τα δύο στοιχεία.

Artwork: Rich Kelly

Κοσμάς: Να μιλήσουμε για τους χαρακτήρες;

Γιώργος: Τι να πρωτοπώ; Υπέροχοι, πολυδιάστατοι, ανθρώπινοι, ρεαλιστικοί, απρόβλεπτοι, με τους οποίους μπορείς να συσχετιστείς. Αυτό που λάτρεψα είναι ότι δεν υπάρχουν καλοί και κακοί στον κόσμο του G.R.R. Martin. Υπάρχουν τα προσωπικά διλήμματα και οι ιστορίες του καθενός που περιπλέκονται μεταξύ τους. Παράλληλα, νέοι χαρακτήρες εισάγονται διαρκώς, όχι όμως απλώς με συμπληρωματικό ρόλο. Ο καθένας τους έχει σημαντική θέση στην εξέλιξη της ιστορίας και, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επηρεάζει τα γεγονότα που συμβαίνουν σε κάποιο διαφορετικό σημείο του κόσμου.

“Love is the bane of honor, the death of duty. What is honor compared to a woman's love? What is duty against the feel of a newborn son in your arms ... or the memory of a brother's smile? Wind and words. Wind and words. We are only human, and the gods have fashioned us for love. That is our great glory, and our great tragedy.”

Κοσμάς: Συμφωνώ απόλυτα! Προσωπικά θεωρώ πως το δυνατότερο σημείο της σειράς είναι οι χαρακτήρες. Για δράκους και προφητείες έχω ξαναδιαβάσει περισσότερα απ’ όσα θα ήθελα, όμως ελάχιστες φορές έχω εντυπωσιαστεί με τόσο ανθρώπινους χαρακτήρες σε περιπλοκότητα και βάθος. Ο G.R.R. Martin θεωρεί τον εαυτό του ως τον κηπουρό τύπο συγγραφέα που θα δώσει χρόνο στον κάθε χαρακτήρα του προκειμένου να δει την ιστορία που έχει να πει και δεν θα γίνει δέσμιος αυστηρής πλοκής. Οι χαρακτήρες της σειράς εξελίσσονται μέσω πολύ σοβαρών ηθικών διλημμάτων που σύμφωνα με τον ίδιο τον συγγραφέα αποτελούν και την ψυχή της σειράς. Η εσωτερική διαμάχη για το τι είναι σωστό και τι είναι λάθος βρίσκεται συνεχώς στο επίκεντρο και δοκιμάζει τους πάντες. Αυτό είναι για μένα και το στοιχείο που έκανε τη σειρά φαινόμενο και όλοι, ακόμα και οι μη λάτρεις του fantasy την αγάπησαν. Το ASOIAF είναι μια βαθιά ανθρώπινη σειρά φαντασίας που στο επίκεντρο της βρίσκεται ο πόνος της θνητής - ελαττωματικής μας φύσης, το κόστος των επίλογων αλλά και η ζωή μέσα από αυτές. Με αυτόν τον τρόπο σε έναν κόσμο τόσο γκρίζο, δυστοπικό και πολλές φορές νιχιλιστικό φανερώνεται η περιπλοκή φύση των χαρακτήρων που δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή, είναι ανθρώπινη. Προσωπικά, ξεχώρισα χαρακτήρες όπως ο Jaime Lannister, η Cersei, ο Tyrion (που είναι πολύ καλύτερος στα βιβλία) ο Jon Snow και ο Theon. Αν και συνεχίζω να είμαι οπαδός του One True King δηλαδή του Stannis, οι Lannisters, αποτελούν τους πιο περίπλοκους και ενδιαφέροντες χαρακτήρες της σειράς.

Γιώργος: Τα κεφάλαια των Lannisters ήταν τα καλύτερα σε όλη τη σειρά. Οι δολοπλοκίες και οι σχέσεις μίσους και αγάπης που υπάρχουν μεταξύ τους σχεδόν με έκαναν να θέλω να διαβάζω μόνο γι’ αυτούς. Ειλικρινά στεναχωρήθηκα λίγο όταν συνειδητοποίησα πως στο 4ο βιβλίο (το οποίο είναι γενικότερα εκπληκτικό) δεν υπάρχει κανένα κεφάλαιο αφιερωμένο στον αγαπημένο μου χαρακτήρα, τον Tyrion. Να σου πω επίσης πως ο τρόπος αφήγησης ήταν κάτι καινούριο για μένα. Κάθε κεφάλαιο είναι αφιερωμένο σε έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα και η αφήγηση γίνεται από την δική του οπτική. Έτσι, ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να γνωρίζει τα γεγονότα που εκτυλίσσονται μέσα από πολλές διαφορετικές ματιές, χωρίς να υπάρχει το στερεότυπο του ενός εκλεκτού πρωταγωνιστή, που συνηθίζεται στις σειρές επικής φαντασίας.

Κοσμάς: Τι άλλο σου έκανε εντύπωση;

Γιώργος: Η γλώσσα και οι διάλογοι της σειράς είναι καταπληκτικοί. Είναι σαν να διαβάζεις ιστορικό μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται σε έναν φανταστικό κόσμο. Δεν υπάρχουν φανφάρες, επικές περιγραφές μαχών στις οποίες ένας ήρωας υπερβαίνει τον εαυτό του για να βγει νικητής. Στο ASOIAF η ζωή των χαρακτήρων και του κόσμου εκτυλίσσεται όπως πραγματικά θα συνέβαινε σε ένα τέτοιο σενάριο. Οι μάχες είναι γρήγορες, “βρώμικες”, σκοτεινές, αγχωτικές και οι πρωταγωνιστές φοβούνται γιατί είναι πάνω απ’ όλα άνθρωποι. Είναι αυτός ο ρεαλισμός που έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορείς να σταματήσεις να διαβάζεις. Στο ASOIAF δεν υπάρχει η αίσθηση της ασφάλειας. Ο αγαπημένος σου χαρακτήρας, αυτός με τον οποίο αποφάσισες να συνδεθείς και να αγαπήσεις, μπορεί να πεθάνει στο επόμενο βιβλίο ή ακόμα και στο επόμενο κεφάλαιο. Και δεν θα πεθάνει ηρωικά, προστατεύοντας τους αγαπημένους του ή αντιμετωπίζοντας μια ορδή εχθρών. Το σενάριο τα έχει όλα. Πισώπλατα μαχαιρώματα, δηλητήριο, προδοσίες και δολοφονίες μέχρι και στην τουαλέτα. Ο αναγνώστης αγωνιά για την τύχη των χαρακτήρων, ειδικά εφόσον έχει δει από πολύ νωρίς κάποιους πρωταγωνιστές να σκοτώνονται.

“I swear to you, sitting on a throne is a thousand times harder than winning one.”

Κοσμάς: Μου δίνεις εξαιρετική πάσα. Με εντυπωσίασε κι εμένα η απομυθοποίηση που επιτυγχάνει ο Martin. Στα βιβλία συναντάμε μια σειρά από tropes βγαλμένα από παραμύθια και μύθους. Ο Βασιλιάς που πάει σε πόλεμο για να σώσει την αγαπημένη του. Η πριγκιποπούλα που έχει όνειρο να την αγαπήσει ένας βασιλιάς και να ζήσουν έναν ερωτά βγαλμένο από τα τραγούδια των βάρδων. Ο πρίγκιπας που διασχίζει τη θάλασσα για να κερδίσει την αγάπη της ομορφότερης γυναικά του κόσμου. Ο συγγραφέας παίρνει όλους αυτούς τους μύθους και τους ποδοπατάει με τον πιο σκληρό, νιχιλιστικό και ταυτόχρονα αστείο τρόπο. Αυτό αποτελεί και το τρίτο και ίσως πιο σαδιστικό αγαπημένο μου χαρακτηριστικό των βιβλίων. Ο κόσμος του ASOIAF δεν είναι δημιουργημένος για ονειροπόλους και αφελείς. Τα παραμύθια του κόσμου του Μάρτιν λειτουργούν όπως η σημερινή Disney για τους χαρακτήρες της σειράς, δίνοντας τους πίστη πως όλα θα πάνε καλά, όμως ο κόσμος έρχεται να καταστρέψει τα όνειρα τους με τον χειρότερο τρόπο. Ο πιο δυνατός άνθρωπος των βιβλίων πεθαίνει στην τουαλέτα του, αυτός που ζητάει εκδίκηση καταλήγει με το κεφάλι του να σκάει σαν καρπούζι, ο πρίγκιπας αποδεικνύεται τέρας και ο θρόνος μοιάζει κενός χωρίς την πραγματική αγάπη.

Γιώργος: Θα σου έλεγα να προσέξουμε τα spoilers αλλά λογικά οι περισσότεροι που θα διαβάσουν αυτό το άρθρο θα έχουν δει και τη σειρά του HBO. Να σε ρωτήσω αν προτιμάς τη σειρά ή τα βιβλία;

Κοσμάς: Νομίζω πως αυτή η κουβέντα είναι αναπόφευκτη. Το τέλος της σειράς πάντα καταφέρνει να μου προσφέρει έναν απολαυστικό πονοκέφαλο. Έχοντας λοιπόν ολοκληρώσει και τα δύο έργα προφανώς καταλήγω οπαδός των βιβλίων. Δε νομίζω ότι υπήρχε αμφιβολία εδώ. Βέβαια η σειρά έκανε πολλά σωστά μέχρι την τέταρτη σεζόν όπως να δείξει καλυτέρα τους χαρακτήρες των Rob Stark, Robert Baratheon κ.α, ενω οπτικοποίησε και τους πιο “τρίτους-τέταρτους” χαρακτήρες. Μετα υπήρξε μια εμφανής πτώση στην ποιότητα με αποκορύφωμα το τέλος. Η αλήθεια είναι πως δε με ενοχλεί η κατάληξη της ιστορίας καθώς στα ιδιά γεγονότα μπορεί να καταλήξουν και τα βιβλία. Αυτό που με ενόχλησε ιδιαίτερα ήταν η “μαρβελοποίηση“ της σειράς (και των πάντων γενικότερα). Μονοδιάστατοι χαρακτήρες, ανούσιο fan service, χαζές ρηχές ατάκες και έμφαση στις μάχες και τους δράκους. Ειλικρινά δε με ένοιαξαν στιγμή οι δράκοι και οι μάχες καθώς το πραγματικό νόημα της σειράς συναντάται στους χαρακτήρες. Ίσως το τεράστιο κοινό που απέκτησε το Game of Τhrones σε συνδυασμό με την μη ολοκλήρωση των βιβλίων να οδήγησε σε αυτό το αποτέλεσμα. Ενδεχομένως οι δημιουργοί της σειράς να θεωρήσαν το θέαμα ως ανώτερο της ουσίας που μεταξύ μας μάλλον αυτό έγινε. Κατανοώ τη δυσκολία της μεταφοράς ενός τόσο περίπλοκου έργου, δεν μπορώ να συγχωρέσω όμως την αλλαγή στο ύφος και το νόημα του. Ίσως κι εγώ να έγινα θύμα του παραμυθιού που θέλει το καλύτερο δυνατό τέλος όμως στην τελική πρέπει να ζήσουμε όχι μόνο με τις επιλογές μας αλλά και τις επιλογές των άλλων. Εσύ ποιο από τα δύο προτιμάς;

Γιώργος: Αδιαμφισβήτητα τα βιβλία είναι ανώτερα της σειράς. Παρόλο που κι εγώ απόλαυσα στο έπακρο όλα όσα είχε να δώσει. Πραγματικά, δεν έχω να πω κάτι αρνητικό για το ASOIAF. Το μόνο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αρνητικό είναι η συχνότητα των εκδόσεων των βιβλίων. Το τελευταίο βιβλίο της σειράς Α Dance with Dragons εκδόθηκε το 2011. Έχει περάσει μια ολόκληρη δεκαετία και το μόνο νέο που έχουμε από τον συγγραφέα είναι ότι “κατά τη διάρκεια της πανδημίας είχε χρόνο να προχωρήσει το επόμενο βιβλίο”. Τίποτα νεότερο! Η αργοπορία του Martin έχει γίνει πηγή έμπνευσης για ανέκδοτα και memes αλλά το πρόβλημα παραμένει. Το ένιωσα κι εγώ πολύ έντονα, καθώς βρισκόμουν στις τελευταίες 100 σελίδες του A Dance with Dragons. Αφενός δεν μπορούσα να σταματήσω να διαβάζω, αφετέρου ήξερα πως όσο περισσότερο διάβαζα, τόσο πιο γρήγορα θα διακοπτόταν αυτό το υπέροχο ταξίδι. Και λέω “διακοπτόταν” και όχι “τελείωνε” γιατί το ASOIAF έχει άλλα δύο βιβλία προκειμένου να ολοκληρωθεί! O George R.R. Martin θα γίνει 75 χρονών τον Σεπτέμβριο. Μακάρι να έχει την υγεία του και την όρεξη να δημιουργεί για πολλά χρόνια ακόμη αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την επερχόμενη αναπόφευκτη μοίρα όλων των ανθρώπων. Τι θα συμβεί αν δεν προλάβει να ολοκληρώσει το έργο του; Προτιμώ να μην το σκέφτομαι. Αντί αυτού, χαίρομαι για την εμπειρία που μου χάρισε η ανάγνωση αυτών των εκπληκτικών βιβλίων και ανυπομονώ για τη συνέχεια.