“Γουέϊτζερ: ναυάγιο, ανταρσία, φόνος” του Ντέιβιντ Γκραν

Στις 28 Ιανουαρίου 1742 ένα μισοδιαλυμένο πλοιάριο, με τα πανιά κουρελιασμένα και το κατάρτι κομμάτια, ξεβράστηκε στις ακτές της Βραζιλίας. Επιβάτες του ήταν τριάντα άντρες, σχεδόν ολότελα αποστεωμένοι. Τα όσα αφηγήθηκαν έμοιαζαν απίστευτα. Οι άντρες ανήκαν στο πλήρωμα του Πλοίου της Αυτού Μεγαλειότητος Γουέιτζερ. Το Γουέιτζερ, που είχε αποπλεύσει δύο χρόνια νωρίτερα από την Αγγλία για να εκτελέσει μια μυστική αποστολή, τσακίστηκε σ' ένα ερημονήσι στ' ανοιχτά της Παταγονίας. Μετά από μήνες στο αφιλόξενο νησί οι άντρες εκείνοι κατάφεραν να κατασκευάσουν ένα θλιβερό πλεούμενο και να διασχίσουν μ' αυτό πάνω από 3.000 μίλια άγριας θάλασσας. Τους υποδέχτηκαν σαν ήρωες.

Έξι μήνες αργότερα ένα άλλο, ακόμα πιο άθλιο πλοιάριο ξεβράστηκε στις ακτές της Χιλής. Σ' αυτό επέβαιναν μονάχα τρεις άντρες, οι οποίοι αφηγήθηκαν μια πολύ διαφορετική ιστορία: οι τριάντα ναυτικοί που είχαν φτάσει στη Βραζιλία δεν ήταν ήρωες ― ήταν στασιαστές. Η διαμάχη που ακολούθησε, με εκατέρωθεν κατηγορίες για ανταρσία, προδοσία και φόνο, υποχρέωσε το Ναυαρχείο να διατάξει δίκη ώστε να κριθεί ποιος έλεγε αλήθεια. Τον ένοχο τον περίμενε η κρεμάλα. Έργο πολυετούς έρευνας σε αδημοσίευτα αρχεία και πηγές αλλά και επιτόπιας εξακρίβωσης, το Γουέιτζερ μιλά για το τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος σε συνθήκες αληθινά ακραίες: το μεγαλειώδες και μαζί το ελεεινό.

To Γουέϊτζερ είναι το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα που πιάνω και δυσκολεύομαι να πιστέψω πώς και αν μπορεί να το ξεπέρασε στην υπόλοιπη βιβλιογραφία του. Ίσως λόγω θεματολογίας και τίτλου (18ος αιώνας/ναυτική ιστορία/ναυάγιο κτλ), ίσως λόγω εξωφύλλου, ακόμα και από την περίληψη οπισθοφύλλου -παρόλο που αυτή ασχολήθηκε εντελώς επιδερμικά με την υπόθεση του βιβλίου (κυρίως μας έκανε ‘tease’)! Σημασία έχει πως από την αρχή μου κέντρισε το ενδιαφέρον και μόλις το ξεκίνησα, δεν αισθάνθηκα στιγμή πως μπορεί να έπεσα έξω ως προς το hype που ο ίδιος έχτισα για αυτό. Ούτε καν κοντά.

Ο Γκραν στο Γουέϊτζερ κάνει κάτι σπάνιο και πολύ δύσκολο: καταφέρνει να «παντρέψει» τον λογοτεχνικό χαρακτήρα ενός ιστορικού μυθιστορήματος με μια –να το πω– ιστορική διατριβή γεμάτη έρευνα και ντοκουμέντα, μαρτυρίες και συμπεράσματα, με αποτέλεσμα να διαβάζεις ένα τρομερά ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ αλλά να βρίσκεσαι κι εσύ κάπου εκεί κοντά με μια κάμερα (αν αυτές είχαν εφευρεθεί το 1741) και να συμμετέχεις μέχρι και στα δεινά και στις κακουχίες των πρωταγωνιστών.

Η πολυετής και πραγματικά αξιοζήλευτη έρευνα και μελέτη του συγγραφέα, ανακατεύοντας ουκ ολίγους ειδικούς και σχετιζόμενους με την ιστορία του ναυαγίου του Γουέϊτζερ (από ναυάρχους, ιστορικούς, μελετητές, θαλασσοπόρους κτλ), φαίνονται έντονα στις πολύ ζωντανές σελίδες και αυτό είναι η μεγαλύτερη επιτυχία για κάποιον που ασχολείται και αγαπά το είδος.

Το κερασάκι στην αναγνωστική εμπειρία συμπληρώνεται από όμορφες, άκρως ενδιαφέρουσες και σημαντικές φωτογραφίες/γκραβούρες/ελαιογραφίες σε στρατηγικά σημεία του βιβλίου που μας δίνουν και τα τελευταία (πραγματικά λιγοστά) στοιχεία που χρειαζόμαστε επιπροσθέτως, μετά από τόσες περιγραφές, για να συμπληρώσουμε την πλήρη εικόνα και την εμπειρία σε αυτό το ταξίδι στον χρόνο.

Όπως διαφημίζει το ίδιο το βιβλίο στις σχεδόν 400 σελίδες του, υπάρχει η στυγνή και ζωντανή παράθεση γεγονότων ώστε στο τέλος ο αναγνώστης να είναι αυτός που θα βγάλει τα δικά του συμπεράσματα και θα έχει τους δικούς του καλούς ή κακούς σε αυτό το ταραγμένο ταξίδι που διήρκεσε ούτε λίγο ούτε πολύ 5 χρόνια. 

Λίγα λόγια για την υπόθεση (spoiler free)...

Στις 23 Αυγούστου 1740, λίγα χρόνια πριν την κορύφωση (τον Επταετή Πόλεμο ή αλλιώς τον Πόλεμο της Αυστριακής Διαδοχής) του ευρωπαϊκού και κατ’ επέκταση παγκόσμιου αναβρασμού σχετικά με τους μοχλούς πίεσης και επιρροής των μεγάλων δυνάμεων για τον έλεγχο της Ευρώπης και των αποικιών, ο Βρετανός πλοίαρχος George Anson, ξεκίνησε από το λιμάνι του Portsmouth με έναν μικρό στόλο για μια επικίνδυνη ειδική αποστολή: να εντοπίσει και να πειρατεύσει ένα ισπανικό πλοίο που μετέφερε έναν σπουδαίο θησαυρό, καταφέρνοντας έτσι ένα δυνατό πλήγμα στο πανίσχυρο βασίλειο της Ισπανίας (εκείνο τον καιρό οι δύο δυνάμεις είχαν ένα είδος Ψυχρού Πολέμου).

Η διαδρομή των πλοίων του Anson, τους ήθελε να διασχίσουν τον Ατλαντικό και να περάσουν από το τρομακτικό Ακρωτήριο Horn (Cabo de Hornos) της Παταγονίας ώστε να καταλήξουν στον Ειρηνικό κι έτσι να κυνηγήσουν στην απέραντη θάλασσα τους Ισπανούς. To RMS Wager ήταν ένα πλοίο από τον στολίσκο υπό την ηγεσία του σκληρόπετσου και με ισχυρή αίσθηση του καθήκοντος Σκοτσέζου πλοιάρχου, David Cheap. Σύντομα, ο μικρός στόλος θα αρχίσει να αντιμετωπίζει τη μια δυσκολία μετά την άλλη με κύριους εχθρούς τις καιρικές συνθήκες, την πείνα και το σκορβούτο αλλά με χειρότερο από όλους... την Ανταρσία που στον κόσμο και στα λεξικά των θαλασσών, ήταν λέξη συνώνυμη με τη χείριστη μορφή προδοσίας. Παρόλα αυτά όμως, μπορεί να δικαιολογηθεί μια ανταρσία όταν το επιτάσσουν οι συνθήκες; Η ανάγκη και η απελπισία των ανθρώπων αρκούν για να προδώσουν όλα όσα μάχονταν σε όλη τους τη ζωή;

Συμπερασματικά...

Αρκεί να πούμε πως ο Ντέϊβιντ Γκραν ταξίδεψε σχεδόν σε όλους τους αναγκαστικούς σταθμούς που έκαναν οι ναυτικοί του Wager στο μακρινό 1740. Μελέτησε όλα τα έργα αυτών που ασχολήθηκαν με την υπόθεση και έτσι έχουμε όσο πιο ρεαλιστικά δοσμένες όλες τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες των κακουχιών και των εντάσεων των ανθρώπων χωρίς ελπίδα και δύναμη. Των γενναίων που θυσιάστηκαν για το κοινό καλό αλλά και εκείνων που προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τις καταστάσεις προς όφελός τους.

Το βιβλίο σε ταξιδεύει σε άλλες εποχές, όχι μόνο από τα γεγονότα αλλά και από τη ναυτική ορολογία και τη μεγάλη λεπτομέρεια περιγραφών της ζωής πάνω σε ένα ιστιοφόρο του 18ου αιώνα (πολύ καλή δουλειά από τη μεταφράστρια της ελληνικής έκδοσης που έκανε την απόδοση των όρων όσο πιο πιστή στο πρωτότυπο μπορούσε), μέχρι και μια βάναυση ναυμαχία.

Οι σελίδες του τελικά είναι ούτε λίγο ούτε πολύ ημερολόγια ναυτών, άσημων και επιφανών (ένας από τους πρωταγωνιστές ήταν ο παππούς του Lord Byron!). Όλα αυτά και αν προσθέσουμε και το γεγονός της απαράμιλλης τεχνικής της παράθεσης πραγματικών γεγονότων με ταυτόχρονη αφηγηματική λογοτεχνική ροή, καθιστούν το Γουέϊτζερ έναν αναγνωστικό θησαυρό. Ένα βιβλίο must για τους αναγνώστες που αρέσκονται να ταξιδεύουν πραγματικά σε άλλες εποχές. Τους αναγνώστες που εκτιμούν το ποιοτικό βιβλίο. Θέλουμε περισσότερα τέτοια. Αναζητήστε το οπωσδήποτε!