O Χρυσόστομος Τσαπραϊλης μας μιλάει για το «Κατέβασμα του Φεγγαριού»

Ο Χρυσόστομος Τσαπραϊλης δεν χρειάζεται ειδικές συστάσεις, είναι άλλωστε πολύ γνωστός στους κύκλους της Λογοτεχνίας του Φανταστικού και όχι μόνο. Ξεχώρισε από τους υπόλοιπους συγγραφείς της γενιάς του, επειδή μέσα στις ιστορίες του μπορούμε να βρούμε πάρα πολλά στοιχεία λαογραφικά ως κομμάτι μιας καθημερινότητας που αντιπροσωπεύουν όλες τις εκδηλώσεις του λαϊκού βίου. Γι’ αυτό τον λόγο μας δίνει τον άνθρωπο, μας δίνει και το τοπίο του.  Όπως σ’ όλα του τα έργα, έτσι και τώρα στο τελευταίο του δημιούργημα, με τον πολύ όμορφο τίτλο Το κατέβασμα του φεγγαριού (εκδόσεις Ίκαρος, 2025) οι πραγματικοί πρωταγωνιστές είναι οι παραδόσεις, τα παραμύθια, οι προλήψεις, τα έθιμα και η μαγεία. Για να δούμε όμως, τι έχει να μας διηγηθεί αυτή τη φορά, ποια μυστικά κρύβονται στην Πεζούλα Καρδίτσας, σ’ αυτά τα μαγικά χώματα της Θεσσαλίας που τόσο πολύ λατρεύει βαθιά;

1. Η καινούργια σας δημιουργία «Το κατέβασμα του φεγγαριού» κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες. Πώς νιώθετε τώρα που τελειώσατε το καινούργιο σας βιβλίο;

Από συγγραφικής άποψης, το «Κατέβασμα του φεγγαριού» είχε ουσιαστικά ολοκληρωθεί από το καλοκαίρι του 2023, πριν από κάποια διηγήματα του προηγούμενου βιβλίου μου (De Mysteriis). Οπότε μπορώ να πω ότι το αντικρίζω από κάποια απόσταση. Από εκεί και πέρα, υπάρχει πάντα προσμονή όταν πλησιάζει η κυκλοφορία ενός βιβλίου, καθώς και ανακούφιση μαζί με χαρά όταν αυτή πραγματοποιείται. Παράλληλα, όμως, ελοχεύει η αγωνία για την αποδοχή από τους αναγνώστες, καθώς και η αβεβαιότητα όσον αφορά τη σύλληψη και υλοποίηση του επόμενου έργου. Οπότε θα έλεγα ότι τα συναισθήματα είναι πολλά και αντικρουόμενα.

2. Ο τόπος που διαδραματίζεται η ιστορία είναι η Πεζούλα Καρδίτσας. Για άλλη μια φορά, η ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας αποτέλεσε καθοριστικός παράγοντας για έμπνευση. Το φεγγάρι φαντάζει πιο μαγικό σε εκείνα τα μέρη;

Έχοντας δει το φεγγάρι από διάφορα μέρη του πλανήτη (πιο πρόσφατα από την Ιαπωνία), δεν ξέρω αν η όψη του είναι εγγενώς πιο μαγική στη Θεσσαλία. Λαμβάνοντας όμως υπόψη τη θρυλική σχέση ανάμεσα στις μάγισσες της Θεσσαλίας και στο φεγγάρι, η οποία χάνεται στα βάθη της αρχαιότητας, καθώς και τη σχέση που έχω με τη γη αυτή, λόγω καταγωγής και συνεχούς τριβής μαζί της, μπορώ να πω ότι για μένα, ναι, το θεσσαλικό φεγγάρι φαντάζει πιο μαγικό, ιδίως όταν ξεπροβάλλει πίσω από τις ελατοσπαρμένες πλαγιές των Αγράφων.

3. Αυτή τη φορά, θεωρώ ότι η υποβλητική ατμόσφαιρα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής. Συμφωνείτε;

Η απόκοσμη ατμόσφαιρα έχει ιδιαίτερη θέση σε όλα τα γραπτά μου, αλλά θα συμφωνήσω πως στο Κατέβασμα διαδραματίζει καίριο ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής, μιας και αντικατοπτρίζει την εισβολή του ανοίκειου που ακολουθεί το κατέβασμα, αλλά και τη σταδιακή αίσθηση απομόνωσης που βιώνει η πρωταγωνίστρια καθώς το μέρος που κάποτε ήξερε γίνεται όλο και πιο αλλόκοτο.

4. Πείτε μας λίγα λόγια για τον ρόλο του μύθου του Ωρίωνα στην εξέλιξη της ιστορίας.

Ο Ωρίωνας είναι ένας πολύ αγαπημένος μου αστερισμός, τόσο για το πολύ χαρακτηριστικό και αναγνωρίσιμο σχήμα του και την εμφάνισή του κατά τους χειμερινούς μήνες, όσο και εξαιτίας των μυθολογικών του συσχετισμών – η ιδέα ότι ένα μυθολογικό γεγονός αποτυπώνεται και διαιωνίζεται εσαεί στο νυχτερινό στερέωμα είναι βαθιά συγκινητική και πλήρης δέους.

Όσον αφορά τον ρόλο του στην πλοκή, εξαρχής ήθελα να ενσωματώσω στοιχεία από τον νυχτερινό ουρανό στο βιβλίο, μιας και η αστρονομία ήταν από τα βασικά ενδιαφέροντά μου κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Όταν καταστάλαξα στην ύπαρξη ενός κυνηγού στο έργο, κατάλαβα ότι ο Ωρίωνας ήταν η αφετηρία για το στήσιμο της μυθικής ραχοκοκκαλιάς του βιβλίου. Έτσι έπαιξα λίγο με τη μυθολογία του συγκεκριμένου αρχαίου γίγαντα, και κατέληξα στη διήγηση που μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά στην οικογένεια της Κίρκης. Δεν θέλω να μιλήσω με λεπτομέρειες όσον αφορά την πλοκή, από σεβασμό για τους αναγνώστες που δεν έχουν διαβάσει ακόμα το βιβλίο.

5. Εκτός από την Κίρκη, εξίσου σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η Ραζίρα. Αυτό έγινε φαντάζομαι εσκεμμένα, ως κοινωνικό σχόλιο;

Ναι, η Ραζίρα, παρά την απουσία της κατά το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, είναι η έτερη πρωταγωνίστρια. Η παρουσία μιας μετανάστριας από την ανατολή είναι, σαφώς, ένα εσκεμμένο κοινωνικό σχόλιο, με το οποίο θέλω να εστιάσω σε κάποια αρνητικά της επαρχίας (αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας), όπως η ξενοφοβία – λατρεύω τη Θεσσαλία και τα χωριά της, αλλά είναι αλήθεια ότι μεγάλη μερίδα των ανθρώπων της είναι βαθιά συντηρητική.

6. Τι ήταν αυτό που σας δυσκόλεψε περισσότερο στη διαδικασία της δημιουργίας αυτή τη φορά;

Αφενός η μεγαλύτερη φόρμα. Το Κατέβασμα του φεγγαριού είναι το πιο εκτενές αφήγημα που έχω γράψει. Το χτίσιμο της πλοκής με ζόρισε αρκετά, ειδικά η μάχη με επιμέρους αντικρουόμενα στοιχεία. Έπειτα, μια διαρκής έγνοια ήταν και το κοινό του βιβλίου, μιας και το Κατέβασμα δεν απευθύνεται μόνο σε ενήλικες, αλλά και νέους άνω των 14. Οπότε έπρεπε να έχω συνεχώς στον νου μου αυτή τη μερίδα αναγνωστών, το τι θα ήθελε να διαβάσει ο δεκατετράχρονος εαυτός μου, αλλά και να προσέχω τόσο το ύφος όσο και το περιεχόμενο διάφορων σκηνών. Η συγγραφή του βιβλίου αποδείχτηκε μια ιδιαιτέρως επιμορφωτική πρόκληση.

7. Σημαντικό στοιχείο του βιβλίου αποτελεί η εικονογράφηση του Canellos CΟΒ (Κανέλλος Μπίτσικας). Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

Η συνεργασία προέκυψε μέσω του εκδοτικού. Ήταν μια πρόταση που με ενθουσίασε, μιας και γνωρίζω και θαυμάζω εδώ και χρόνια το έργο του Κανέλλου. Του δώσαμε να διαβάσει το κείμενο και τον αφήσαμε ελεύθερο να φτιάξει τις τρεις εσωτερικές εικόνες και το εξώφυλλο, και πιστεύω ότι το τελικό αποτέλεσμα αναβάθμισε σε μεγάλο βαθμό το έργο.

8. Κυρίαρχες στη ζωή πιστεύετε ότι είναι οι ερωτήσεις ή οι απαντήσεις;

Δεν μπορώ να μιλήσω για κυρίαρχες, αλλά σίγουρα προτιμώ τις ερωτήσεις, οπότε θα απαντήσω με τα λόγια του Μιχαήλ, ενός χαρακτήρα από το διήγημα «Καταραμένος στην αιωνιότητα», που βρίσκεται στο De Mysteriis: «Έχω προ πολλού εγκαταλείψει την αναζήτηση οποιασδήποτε απάντησης. Η περιπλάνηση στην ασάφεια, σε ιριδίζοντες λαβυρίνθους με μυριάδες πιθανότητες, έχουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε σχέση με ό,τι μπορεί να προκύψει από την όποια τελεσίδικη αποκρυστάλλωση».

9. Πόσο πίσω πρέπει να γυρίσουμε για να βρούμε το πρώτο αναγνωστικό ερέθισμα αλλόκοτων ιστοριών;

Αν αφήσουμε στην άκρη τα παραμύθια, την ελληνική μυθολογία (η οποία βρίθει από αλλόκοτες ιστορίες) και τα βιβλία της Ένιντ Μπλάιτον (που είχαν ενίοτε έναν αλλόκοτο χαρακτήρα ο οποίος όμως τελικά εκλογικευόταν), η πρώτη επαφή μου με τη λογοτεχνία του αλλόκοτου ήταν το Δωμάτιο Νο 13 (Ψυχογιός, 1993) του Robert Swindells, ένα προεφηβικό ανάγνωσμα τρόμου. Με συγκλόνισε γιατί απέδειξε στον εντεκάχρονο εαυτό μου ότι μπορεί να υπάρξει λογοτεχνία όπου το υπερφυσικό είναι κάτι το υπαρκτό και όχι ένα τέχνασμα που πρόκειται να εκλογικευτεί στο τέλος.

10. Πιστεύετε ότι ο σύγχρονος κόσμος έχει αλλάξει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να γραφτεί ένα μυθιστόρημα του φανταστικού;

Όσον αφορά το περιβάλλον και τα στοιχεία της καθημερινότητας, προφανώς. Όπως σε κάθε εποχή, έτσι και στη δική μας, η ανθρώπινη ζωή αρθρώνεται με διαφορετικό τρόπο, οπότε αν ο συγγραφέας θέλει να θέσει το έργο του στο τώρα, θα χρησιμοποιήσει διαφορετικά υλικά σε σχέση με πριν από 20, 50 ή 100 χρόνια. Ομοίως αλλάζει και το τι εστί φανταστικό σε κάθε περίοδο.

Όμως η ουσία, δηλαδή η απόσταση από την καθημερινότητα, η απόρριψη των αλυσίδων του ρεαλισμού και η χρήση της φαντασίας ως κύριο όχημα, παραμένει ίδια, και εκεί θα πρέπει να εστιάζει για μένα κάθε έργο του φανταστικού που θέλει να λέγεται πετυχημένο – τουλάχιστον από καλλιτεχνικής και πνευματικής άποψης.