Άρθρο | Σόλομον Κέιν: Ο Διώκτης του Σκότους

Άρθρο | Σόλομον Κέιν: Ο Διώκτης του Σκότους

Ο Σόλομον Κέιν, ο “πρωτότοκος” χαρακτήρας του συγγραφέα Ρόμπερτ Χάουαρντ, πήρε ζωή αρκετά πριν τον Κόναν τον Βάρβαρο. Ένας χαρακτήρας που παρουσιάζεται σκληροτράχηλος, πεισματάρης, αγέρωχος και πάντα πολέμιος του σκότους. Γεμάτος αυταπάρνηση και χωρίς προσωπικό όφελος, ο Κέιν βρίσκεται πάντοτε χωμένος σε περιπέτειες σκοτεινές και δυσοίωνες, αλλά πάντα καταφέρνει και υπερισχύει.

“Είμαι μονάχα ένας περιπλανώμενος, ένας άνθρωπος χωρίς πατρίδα, αλλά φίλος όλων όσων έχουν ανάγκη.”

Έχοντας διαβάσει το βιβλίο Σόλομον Κέιν - Κόκκινες Σκιές, από τις εκδόσεις Αίολος και σε μετάφραση του Θωμά Μαστακούρη, μπορώ να πω πως κατάλαβα ποια ανάγκη ώθησε τον συγγραφέα να δημιουργήσει έναν τέτοιο χαρακτήρα. Ήθελε να περιγράψει τα χειρότερα σκοτάδια του νου του, να τους δώσει ζωή και να φτάσει στα όρια της φαντασίας του. Ταυτόχρονα, αυτά τα σκοτάδια έπρεπε να δαμαστούν και να κατανικηθούν. Αυτή η αποστολή θα μπορούσε να εκπληρωθεί μόνο από έναν χαρακτήρα που θα πήγαινε εκ πεποιθήσεως ενάντια στο σκότος χωρίς υποχωρήσεις, οπότε φυσικά ήταν θρήσκος. Δεν ήταν αυτός που θα εκμεταλλευόταν τη θέση του για να κερδίσει το κορίτσι. Αντιθέτως, θα το αφήσει ελεύθερο ή θα το οδηγήσει στους δικούς του. Είναι πουριτανός, όπως μας τονίζει συνεχώς ο συγγραφέας με βάση την εμφάνιση αλλά και τις αποφάσεις του. Ήδη διαφέρει από τους περισσότερους ήρωες που έχουμε στο μυαλό μας.

Η ανάγκη του συγγραφέα να κηρύττει την καλοσύνη μέσω της Θείας Πρόνοιας με πηγαίνει πίσω, στα αναγνώσματα του Ιούλιου Βερν, όπου οι χαρακτήρες ήταν τόσο ιπποτικοί, καλόκαρδοι και αδιάφθοροι. Κάτι άλλο κοινό είναι η επιθυμία να γράφει κι ο Χάουαρντ για τόπους μακρινούς, απολίτιστους μαύρους και πολιτισμένους λευκούς. Αλλά ήρθε η ώρα, θαρρώ, για μια πιο ενδελεχή ματιά στη γραφή του.

Η σημερινή οπτική του Σόλομον Κέιν:

Ναι, είναι βέβαιο πως έχει περάσει σχεδόν αιώνας από τότε που ο Χάουαρντ έγραφε για τον Σόλομον Κέιν. Ένας τέτοιος χαρακτήρας δε θα γινόταν εύκολα δεκτός στην εποχή μας. Όταν ο χαρακτήρας προειδοποιείται να μην πάει τα βράδια στους ρεικότοπους διότι “ένας ανείπωτος τρόμος σπέρνει τον θάνατο”, τότε δεν είναι ικανοποιητική δικαιολογία το “δεν ήθελε να καθυστερήσει”. Κι όμως, ο Σόλομον Κέιν το κάνει. Στα τότε δεδομένα ίσως αυτό να φάνταζε γενναίο. Με την οπτική και την ηθική του σήμερα, δε χτίζεται ένας πιστευτός χαρακτήρας, με τις αποφάσεις του οποίου μπορούμε να ταυτιστούμε.

Στο περίφημο “show, don't tell” τώρα, αντίθετα με τις επιταγές των καιρών μας, ο συγγραφέας χαρακτηρίζεται από μια μεγαλοστομία που φτάνει στα επίπεδα της φλυαρίας σε κάποια σημεία. Δε μαθαίνουμε για τον Σόλομον Κέιν αμιγώς από τις πράξεις του, διότι ο συγγραφέας μας τονίζει συνεχώς τα χαρακτηριστικά του από πριν. Δε μας αφήνει να νιώσουμε τα συναισθήματα των χαρακτήρων, καθώς μας τα εξηγεί λεπτομερώς.

“Ο Κέιν δεν μπορούσε να εξηγήσει τούτο το κάλεσμα. Βέβαια, ήταν μονάχα το ανήσυχο και ταραγμένο πνεύμα του τυχοδιώκτη - η ίδια παρόρμηση που σπρώχνει τα καραβάνια των τσιγγάνων στον γύρο του κόσμου, η ίδια που οδήγησε τα πλοία των Βίκινγκς πάνω από άγνωστες θάλασσες και που καθοδηγεί τα ταξίδια των αγριόχηνων.”

Θα μπορούσα να πω πως υπάρχουν πάρα πολλά κλισέ που αποτυπώνονται στη γραφή και τις ιστορίες αυτές. Μόνο που την εποχή εκείνη ίσως να μην ήταν κλισέ. Αν όχι πρωτότυπες, οι θεματικές και οι χαρακτήρες του φαντάζομαι πως ήταν φρέσκο υλικό για την περίοδο εκείνη. Διαβάζοντάς τον, μάλλον αντικρίζω την απαρχή αυτών που σήμερα ονομάζουμε κλισέ χαρακτήρες. Σε πολλά σημεία βλέπω μια αθωότητα, ίσως και μια αφέλεια των καιρών. Η πλοκή μοιάζει καθοδηγούμενη. Η δράση δείχνει να έρχεται στο σημείο που πρέπει ακριβώς για να αναδείξει τον ήρωα και τη δύναμή του. Σκιαγραφεί ο Χάουαρντ το αδύνατο και μετά το κάνει δυνατό, με έναν τρόπο που σήμερα φαντάζει απίστευτος.

Τι τα θέλετε; Ζούμε σε έναν κόσμο που έχει απομαγευτεί, που έχει χάσει τον ρομαντισμό του.  Αλλά μπορούμε να αφήσουμε το στείρο παρόν μας και να βυθιστούμε σε εκείνο το ομιχλώδες παρελθόν, όπου όλα ήταν πιο αθώα, πιο αγνά, πιο άγνωστα.


Artwork by Gari Gianni

Ο μαγικός τότε κόσμος:

Ο Ρόμπερτ Χάουαρντ φυσικά ήταν άνθρωπος της εποχής του. Η γραφή του, γνήσια κι εντυπωσιακή, άφησε τα σημάδια της στις καρδιές των αναγνωστών. Δεν πάτησε πάνω σε κλισέ αλλά, όπως είπα πριν, μάλλον τα δημιούργησε. Έφτιαξε έναν κόσμο τρόμου και φαντασίας μέσα στον δικό μας, γεμίζοντας τα κενά και τις χαραμάδες της πραγματικότητας με θρύλους, κοφτερά νύχια, αιμοδιψή τέρατα κι ανείπωτους τρόμους.

Όσον αφορά το συγγραφικό στυλ του, ενώ είχε τη μανία να περιγράφει και να σχολιάζει, λέγοντας αντί να δείχνει, αυτό ακριβώς ερχόταν σε τέλεια αντίθεση με το μυστήριο που έχτιζε. Σε άλλα σημεία οι χαρακτήρες του γίνονταν φερέφωνα μιας άποψης ή μιας ανάγκης για επεξήγηση -ακόμα και τις πιο ακατάλληλες στιγμές- ενώ σε άλλα βρισκόμουν απέναντι σε μια εκκωφαντική σιωπή. Μια σιωπή που είχε πολλά να πει για το πώς αντιλαμβανόταν ο συγγραφέας το άγνωστο, το ανοίκειο, το ανείπωτο.

“Τελικά, ένας άνθρωπος είναι πάντα είτε κυνηγός είτε κυνηγημένος.”

Συνυφασμένη, πάλι, με το μυστήριο είναι η ατμόσφαιρα που χτίζει. Ο φίλος μου ο Σταμάτης λέει πως ο Χάουαρντ, χωρίς να προσπαθεί πολύ, σε βάζει μέσα στο σκηνικό αβίαστα. Οφείλω να συμφωνήσω. Δεν υπήρξε ιστορία που να μη νιώσω την απελπισία των θυμάτων, τον φριχτό εγκλεισμό, τα βασανιστήρια, τη μυρωδιά του θανάτου. Κι αν ήξερα πως πάντοτε ο πρωταγωνιστής θα βγει αλώβητος, είχα πάντοτε την απορία του πώς θα τα καταφέρει, σε καταστάσεις που μοιάζει ανθρωπίνως αδύνατη η σωτηρία.

“Όλα τα πράγματα υποκλίνονται μπροστά στη μαγεία, αδελφοποιτέ, και τα ζώα και τα πουλιά υπακούουν στις λέξεις της δύναμης.”

Αν όμως υπάρχει η ανάγκη για έναν τέτοιο φανταστικό χαρακτήρα, ο οποίος γίνεται το φως στο σκοτάδι, τότε αναρωτιόμαστε: δε ζούσε στον δικό μας κόσμο ο Χάουαρντ; Έβλεπε όσα ήθελε να δει ή αγνοούσε όντως τα όρια της ανθρώπινης δύναμης; Εδώ θα αναφέρω πως αυτό είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα των συγγραφέων του φανταστικού: οι υπόλοιποι νομίζουν πως ζούμε στον κόσμο μας. Δε νομίζω όμως πως ο Χάουαρντ ή οποιοσδήποτε άλλος ζει στον κόσμο του. Δεν είναι θέμα αναισθησίας. Το αντίθετο: είναι θέμα τόσης ευαισθησίας, ώστε ο φανταζάς χρειάζεται ένα καβούκι για να κρύβεται όταν η πραγματικότητα γίνεται υπερβολικά απειλητική. Διότι ο αναίσθητος άνθρωπος αντέχει την πραγματικότητα, όσο σκληρή κι αν είναι. Ο ευαίσθητος αποδρά σε έναν κόσμο φαντασίας. Και για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζεται έναν Σόλομον Κέιν.


Artwork by Anton Tareev

Η προσωπική μου ταύτιση

Όταν έφτασα στη μέση του βιβλίου, τόλμησα να κάνω μια σκέψη ανίερη. Ή μάλλον δεν τόλμησα, μου ήρθε αβίαστα. Η ανάγκη του Χάουαρντ για τον Σόλομον Κέιν μου θύμισε τη δική μου ανάγκη για τον Φιλήμονα. Ένας χαρακτήρας ξεχωριστός, ατρόμητος, που καταφέρνει να μπλέκει σε παράξενες υποθέσεις και να ξεφεύγει από αυτές, συνήθως αλώβητος. Για εμένα η εξερεύνηση έχει να κάνει με στοιχειωμένα σπίτια και παραφυσική δραστηριότητα. Για τον Χάουαρντ με ανεξερεύνητες περιοχές και τις χίλιες όψεις του σκότους. Να τονίσω σε αυτό το σημείο πως δε σκοπεύω να συγκριθώ ή να παραλληλιστώ με τον διάσημο συγγραφέα, απλώς να αναφέρω πως έχω νιώσει την ανάγκη του.

Αν προτείνω το έργο; Φυσικά, αλλά με προϋποθέσεις. Θέλει οπωσδήποτε να καταφέρουμε να βγάλουμε τις παρωπίδες του σήμερα και να διαβάσουμε τις ιστορίες αλλά και τη γραφή με τα μάτια της εποχής. Θέλει να μεθύσουμε τη λογική και να αφήσουμε το συναίσθημα να μας κατακλύσει. Τέλος, θέλει να αφήσουμε τη μαγεία να έρθει σ’ εμάς, αντί να τη διώχνουμε σαν κάτι ανεπιθύμητο. Έτσι και μόνο έτσι, ο κόσμος του Ρόμπερτ Χάουαρντ θα ανοίξει για τη σκέψη μας.

____________________________________________________________

Το άρθρο αυτό το αφιερώνω στον φίλο Σταμάτη Οικονόμου, ο οποίος με προέτρεψε να διαβάσω το βιβλίο και να ασχοληθώ με την περίπτωση του ξεχωριστού αυτού χαρακτήρα.